Þjóðviljinn - 18.05.1984, Blaðsíða 9

BLAÐAUKI
Föstudagur 18. maí 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
Félagsleg, sál-
fræðileg og bók-
menntafræðileg
úttekt á sjálfs-
kilningi íslensku
þjóðarinnar
í hestum
Um heimsskilning
íslenskra hestavísna
Höfðingi íslenskra rithöf-
unda hefur í hálf kæringi tal-
að um þá áráttu íslendinga
a ð yrkja hestavísur. Hann
segirá einum stað á þá leið
að mörlandar yrki um þessar
„úrkynjuðu truntur sínar
eins og þeir væru goðkynj-
aðir gæðingar". Ekki man ég
betur.
Þetta mun mörgum þykja næsta
ósæmilegt orðbragð, en hitt er víst
að margar eru vísumar og svo til
allar lofa þær hestinn. Ekki kann-
ski endilega með því að lyfta hon-
um upp til skýja.
Hesturinn er til
Til dæmis tók ég mig til og blaða-
ði í safni hundrað hestavísna í
fræðilegum tilgangi. Ég komst að
þeirri niðurstöðu að um 35% allra
hestavísna lýstu því blátt áfram
hvemig hesturinn hleypur og
stekkur og hreyfir sig yfirhöfuð.
Inntak vísnanna var fyrst og síðast
hrifning af þessu veraldarundri: að
hesturinn skuli hreyfa sig:
Hringar makka á skeiði óskakkur
- skal um blakkinn þetta téð;
undan fótum fleygir grjóti
og foldu rótar hófum með.
Hestur er huggun
Einatt kemur fram í þessari al-
mennu tilvistarhrifningu af hreyf-
ingum hestsins einhver leynd þörf
manna til að valda usla í tilverunni,
fleygja grjóti, þyrla upp rykmekki,
gera allskonar hávaða. Og þar með
er líka komið að því sem er sam-
kvæmt okkar fræðilegu könnun
efni um það bil 13% hestavísna. En
það er sá boðskapur, að hesturinn
sé huggun, uppbót á basl, fátækt og
sálarkvöl ýmiskonar, hesturinn í
hlutverki prests, sálfræðings og
Broadway. Einatt er tóninn í þessu
næsta eymdarlegur:
Heims af kvölum hef ég nóg,
harma bítur Ijárinn,
Margt eitt bölið bœtir þó
blessaður rauði klárinn.
Hesturinn
er betri
En tónninn getur eins verið
nokkuð svo glaðbeittur. f beinu
framhaldi af þessu má svo minna á
það, að hesturinn er ekki bara upp-
bót og huggun - hann er mönnum
fremri, eða svo hermir í um það bil
10% vísna. Hesturinn hefur vit og
snilli þegar eigandinn er
rammvilltur og kannski útúrdmkk-
inn. Gráni er skemmtilegri en
prestur á stóli. Glói minn er gim-
steinn, hestum ber fremur að
treysta en mönnum. Þótt skömm sé
frá að segja gengur þessi dýrkun
stundum svo langt að jafnvel ástin
er hrossum ómerkilegri og guð má
vita hvumig það endar:
Leysir Skotta Ijúfan vind
- létt sem þeyr mig ber hún.
Ég á enga konukind.
Kœrastan mín er hún.
Hestur er örvun Fieiri
verða jákvæð hlutverk hesta. Eitt
er að þeir örva til skáldskapar
(2%). Eða eins og þar segir:
Blakkar frýsa og teygja tá
tunglið lýsir hvolfin blá.
knapar rísa og kveðast á,
kvikna vísur til og frá.
Hitt er svo athugandi fyrir land-
læknisembættið og SÁÁ, að um
7% hestavísna bera því vitni, að
hestar beinlínis örvi menn til
drykkjuskapar! Einhver undarleg
samanburðarstefna á útreið og fyll-
en er hér á ferð sem tengist þá við
það, að hvom tveggja sé upbót á
leiðindum lífsins. Stundum er
reyndar vandséð hvar er orsök og
hvar afleiðing, hvort hestamenns-
kan vakti löngun í brennivín eða
brennivín minnti á hestinn:
Þú skalt hlaupa - hlaupa nú
heim yfir grund og mela,
enda saup ég - saup ég nú
svolítið á pela.
Hesturinn
er ég
Til er sá angi á skáldlegri hrossa-
heimspeki íslendinga að líkja sam-
an hestinum og heiminum og
mannsins æviskeiði, hesturinn er
þá svosem ekkert betri en heimur-
inn og við: Hann er barasta alveg
eins. Farðu hægt við folann minn,
segir eitt skáldið.
hann er eins og heimurinn
hrekkjóttur og slœgur.
Við erum bæði fangar, segir
skáldkona ein við sinn hest. Fræg
er þessi samlíking hér:
Betra er að vera klakaklár
og krafsa snjó til heiða
en vera mýldur öll sín ár
undir hnakk og reiða.
Og er rétt að bæta hér í leiðinni
það starf sem unnið er við að upp-
lýsa aðföng fslandsklukkunnar
Laxness: Hér er náttúrlega kominn
sá þanki, sem þar er settur fram,
um að betra sé að vera lúbarinn
þræll en feitur þjónn!
Samsömun hests og manns er
svo sterk víða, að eitt skáldið tekur
hestinn sinn með í spíritismann. Sú
spuming er áleitin, segir hann.
hvort ég muni Hausta minn
hinummegin finna.
Hestar og
neikvœðið
Reyndar lýsa um 6% hestavísna
eftirsjá eftir hestum, eins og von-
legt er, þar sem áður hefur komið
fram, að þeir eru rétt eins og menn
eða betri:
Eg hef selt hann yngra Rauð,
er því sjaldan glaður
segir þar. Það er satt að segja ekki
nema eit skáld sem er svo ósvífið að
halda því fram í samanlögðum
hestaskáldskapnum, að honum sé
sama þótt hesturinn drepist undan
honum:
Hryssutjón ei hrellir oss,
hress er ég þó drœpist ess.
Og þegar annar maður til rýfur
hina rammefldu hefð, að hestur er
aðeins í einskonar jákvæðu gildi í
skáldskapnum, þá bregður hann
fyrir sig gamansemi um rasssæri
sem er nú svona og svona. Stans-
aðu nú, segir hann því
stökk þín usla gerðu,
mitt er orðið skrýtið skinn
í skorunni að aftanverðu.
Hestur er ekki
nytsamur
Það er einkar athyglisvert, að
þar er bannað í hestavísum að
minnast á nytsemi hesta öðruvísi
en að vísa til þess að þeir bera
eigendur sína óverðuga á milli
staða, jafnt í brýnu erindi sem er-
indisleysu. Annað er helst ekki
minnst á. Aðeins ein vísa getur um
það feimnislega að hestur hafi ver-
ið vaninn við vagn. Ein vísa vísar
beint til smalamennsku. Og aðeins
eitt skáld er svo svívirðilegt að geta
þess í vísu, að hestar séu étnir:
Ólafur svangur étur Jörp
en ég má ganga í staðinn.
Oog er eins víst, að hér sé fyrst
og fremst um stéttabaráttu á villi-
götum að ræða („ég má ganga“), en
alls ekki nein meðmæli með folald-
abuffi.
Hér skal nú staðar numið, enda
hefur tekist að sanna það sem
sanna átti: Að íslenskar lausavísur
eru ekki til án hesta (sumar hesta-
vísur eru reyndar alls ekki um
hesta). Hitt bíður svo nánari rann-
sóknar síðar, hvort hestar geti þrif-
ist á fslandi án lausavísna.
Sem við teljum reyndar vafa-
samt.
Hestamenn, hrossaræktarmenn.
Hjá okkur fáið þið
eftirtaldar bækur
Handbók bænda 1984
Ættbók íslenskra hrossa
Ættbókarskýrsluform
Kr. 250.-
Kr. 500.-
Kr. 50.-
SENDUM í PÓSTKRÖFU
Búnaðarfélag íslands
Bændahöllinni v/Hagatorg
NAMSKEIÐ
Fyrirhuguð eru tvö námskeið í
hestamennsku fyrir börn og ung-
linga 27. maí til 10. júní.
Fjölbreytt þjálfun á hestbaki. Góð
aðstaða, gerði, hringvöllur og fjöl-
breyttar reiðleiðir. Bóklegir tímar
og myndasýningar. Þátttakendur
geta fengið hest á staðnum, eða
komið með sinn eigin hest.
Nánari upplýsingar í síma 95-
1570.
Þórir ísólfsson
Lækjarmóti
V-Hún.
RM

i(ttrt/rr/)llj
tudurbltnixhoi ioqjuti nl< n \<t butntuðut
FÓÐUR
gœðingur a gott skjlið
____hestafóóur
reiðhestablanda
Blandan inniheldur steineini, salt
og öll þau vítaminefni, sem eru hestinum
nauðsynleg.
h folaldablanda
Blandan er mjög vítaminrik.
t/ÍR heilir hestahafrar
Úrvalstegund.
Hestamenn!
Vanti ykkur búnað til hestamennskunnar,
komið þá við í MR-búðinni Laugavegi 164.
fodut
lirástr.r
MJOLKURFÉLAG
REYKJAVÍKUR
Afgreiösla Laugavegi 164. Simi 11125 og
Fóöurvöruafgreiösla Sundahöfn. Simi 82225
Hilmar.