Þjóðviljinn - 16.12.1984, Blaðsíða 10

er
líka nafli
heimsins
Kaupstaðirnir rísa í lágum húsum með bindiverki, litprúðum og freistandi fyrir myndlistarmenn
Þar rísa kirkjur, sumar á aldri við Snorra Sturluson og nokkrar eru byggðar í
hring
Borgundarhólmur er ekki
stór eyja, tæplega 590 ferkíló-
metrar. Nógu stór er hún samt
til þess að Hólmarar kalla
heimkynni sitt land, en þegar
þeir segja eyjan, þá meina
þeir Kristjánsey, sem er um
20 km fyrir austan Borgundar-
hólm og rísa þar allmikil virki
fráfyrri tíð. Og þjóðsaga ertil
um sköpun Borgundarhólms
sem minnir á það, að íbúarnir
hafa rétt sem annað fólk haft
tilhneigingu til að líta á ættjörð
sínasem miðpunktheimsins.
Húneráþessaleið:
Einu sinni var firnastórt skip á
siglingu. Kapteinninn þurfti að
ríða hesti um brúna, matrósarnir
fóru upp í reiðann unglingar og
komu aftur niður gráskeggjaðir
öldungar. í vondu veðri hlekktist
þessu mikla skipi á þar á Eystra-
salti og var ákveðið að kasta út
barlestinni. Úr henni varð Borg-
undarhólmur, en úr glóðunum úr
kabyssunni Kristjánsey og þau
sker.
aldri við Snorra Sturluson, og
nokkrar eru byggðar í hring. Það
er óvenjulegt byggingarlag á
þessum slóðum og hjá flestum
rakið til þess að kirkjurnar voru
um leið varnarvirki á þeim öldum
þegar margir vildu ræna á
Eystrasalti og drottna yfir því.
Sumir minna um leið á að Borg-
undarhólmur er útvörður í austri
og kannski hafi húsasmiðir þar
frétt eitthvað af hringbyggðum
rétttrúnaðarkirkjum Slavanna
fyrir austan Salt.
Kaupstaðirnir rísa í lágum hús-
um með bindiverki, litprúðum og
freistandi fyrir myndlistarmenn,
enda eru þeir margir á eynni. Fi-
skimenn skipa upp heldur ræfils-
legum þorski og sfld sem er mest-
an part reykt, rónarnir í Nexö eru,
komnir á kreik með bjórana sína
fyrir hádegi og horfa æðrulaust
yfir snyrtilegustu höfn í
heimi: engum mun takast að
finna þar hálfan síldarhaus í reiði-
leysi.
Tíðindalaust?
Indœlið sjdlft
Annars er Borgundarhólmur
indælið sjálft. Þar eru sandhólar
hvítir sem bjóða sólbaðsfólk
velkomið og enginn þarf að óttast
um lappirnar á sér á Ieiðinni út í
þægilega svalan ágústsjóinn. Að
minnsta kosti ekki á suðaustur-
horninu þar sem sjö landar
höfðust við í húsi. Vegirnir taka
hjólreiðamönnum mjög vinsam-
lega og það getur varla heitið að
þeir verði varir við brekkur. Þó er
það í frásögur fært, að ein gatan
niður að ströndinni í Guðhjem sé
svo brött, að þar megi ekki hjóla.
Og fyrir ofan hana er „hátt fjall“,
fimmtíu metrar og heitir Bokul.
En annars er allt svo undarlega
slétt, lækjunum liggur ekkert á,
laufblað sem í vatn fellur hreyfist
ekki um hænufet meðan þú
staldrar við. Það var verið að slá
bleika akra og kýr rumdu af vel-
líðan. Skógurinn uppi á eynni
heitir Paradísarbakkar og lítill
sprungudalur skammt frá kastal-
anum Hamarshúsi heitir Paradís-
ardalur. Þjóðhetjan hét Jens
Kýrfótur, það var hann sem
hrakti Svía á brott árið 1658.
Nánar um það síðar.
Kirkjur rísa á eynni, sumar á
Aðkomumanninn grunar helst
að hér gerist aldrei neitt.
Þó er það alls ekki víst. Svo
mikið er víst, að Borgundarhólm-
arar, sem smíðuðu frægar klukk-
ur, fluttu Nonna litla Sveinsson.
frá Akureyri til Kaupmannahafn-
ar og ólu upp Martin Andersen
Nexö skáld, þeir hafa ekki farið
varhluta af ýmsum skráveifum
sem sagan gerir mönnum. A-
hlaup sjóraufara voru hér tíð,
eins og kirkju virkin bera vott um.
Hér fóru fram sjóorustur, brugg-
uð voru samsæri og drottinsvik.
Pestir heimsóttu eyna á sautj-
ándu öld: í Péturskirkju er tafla
þar sem skráð er hve margir dóu
þá í hverri sókn - alls um 5000 í
fyrra skiptið en 4000 í hið seinna.
Það lætur nærri að annaðhvert
mannsbarn á eynni hafi þá týnt
lífi. Yfir töflunni standa orðin
,4Ierrens Höst“ - uppskera her-
rans, og við skulum vona að eng-
in önnur máttarvöld hafi gert til-
kall til þessara mörgu sálna af
Borgundarhólmi. Borgundar-
hólmarar áttu sér líka sinn post-
ula. Það var árið 1814 að um 30
sfldarbátar frá Borgundarhólmi
fórust á einni óveðursnóttu. Einn
þeirra fáu sem björguðust var Jep
Jensen frá Tejn. Þegar hann var
að gefast upp í brimrótinu birtist