Þjóðviljinn - 16.12.1984, Qupperneq 11

Tju fcr'ý ’
t'iJU
kJ&L
Oft var slegið upp sjóorustu við Borgundarhólm hér áður fyrr
Heyrt
og séð
í sumarleyfi
eftir Árna Bergmann
Kannski gerist hér aldrei neitt nema að síld er reykt?
honum lítill drengur sem sagði:
Berstu fyrir lífi þínu! Jep var áður
venjulegur strigakjaftur og
brennivínshundur, en gerðist nú
helgur maður, prédikari og hjálp-
arhella sjúkra og fátækra.
Síðast gerði mannkynssagan
Borgundarhólmurum rúmrusk
þegar komið var að því að þýska
setuliðið á eynni ætti að gefast
upp vorið 1945. Þýski herstjórinn
vildi ekki gefast upp fyrir Rússum
og voru þá gerðar loftárásir á
Rönne og Nexö og eyðilagðist
um þriðjungur húsanna í þeim
plássum.
Út af fyrir sig
Sérhver eyþjóð hefur til-
hneigingu til að hafa þjóðernis-
stefnu út af fyrir sig og Borgund-
arhólmarar eru engin undantekn-
ing. Þeir hafa líka úr ýmsu að
moða. Þeir er nokkuð fleiri en
Færeyingar, svo dæmi sé tekið.
Þeir eiga kirkjurnar merkilegu og
síldina reyktu. Þeir eiga sér sér-
staka þjóðtrú á einskonar huldu-
fólk sem hefur reyndar til-
hneigingu til að haga sér ósköp
svipað og okkar huldufolk. Þetta
„undirheimafólk“ er heiðarlegt
en viðsjárvert ef á hluta þess er
gengið og það stundar þá ósvinnu
að skipta um sín börn og manna-
börn - ef menn svo vildu Josna við
þessa „bytijna" áttu þeir að fara
illa með umskiptingana og gera
sig líklega til að kasta þeim í ofn-
inn.
Borgundarhólmarar eiga sér
líka sérstaka mállýsku og hafa
notað hana tH að skrifa endur-
minningar, ættjarðarkvæði og re-
víur. Þeir segja djorra en ekki
göre, koss er kjöss, pibel er stúlka
og horra erpiltur. Þeir hafa sömu
málvenju um „síld og fisk“ og ís-
Iendingar. Og þeir ku varast að
taka sterkt til máls um tilfinning-
ar - það var t.d. ekki siður að
segja „ég elska þig“ eða eitthvað
þessháttar. Það var alveg nóg að
segja ,ja’ mener om dai“.
Það gerðist reyndar þessa daga
meðan við vorum á Borgundar-
hólmi að út kom skáldsaga eftir
Jacob Ludvigsen, sem á heima í
Svaneke og heitir „Befri Born-
holm“ - „Frelsum Borgundar-
hólm“. En satt best að segja var
hér ekki um uppreisnárhvöTáð
ræða gegn „vesturdönsku ríkis-
valdi" eins og Jacob kallar óvin-
inn. Þetta er gamansaga í eins-
konaf'revíustíl, þar sem margir
nafnkenndir menn koma við
sögu. Efnið er það, að upp rís á
Borgundarhólmi hreyfing, sem
vill gera eyjuna óháða í efnahags-
legu tilliti og verða af þessu alls-
konar uppákomur, sem sumum
þóttu fynánar en öðrum ekki.
Þegar ég sagði Kristínu í
Norðurgötu frá þessari bók hló
hún við og sagði:
Þessar eyjar eru aldrei til friðs,
endilega vilja þær slíta sig lausar.
Fyrst var það ísland, svo Fær-
eyjar og nú Borgundarhólmur,
herra niinn trúr.
í Bornholms Tidende hentu
menn gaman af, náttúrlega. Þar
var skrifuð grein (á mállýsku) um
glæsilega möguleika Borgundar-
hólmara til að græða á eigin
brennivíni, frímerkjum, snússi og
skattaflótta. Best væri þó ef þeir
kæmu sér upp eigin kóngi - sem
náitúrlega héti Kýrfótur fyrsti.
Önnur tíðindi
Annars var allt með friði og
spekt. Bæjarstjórnin í Guðhjem
var óhress yfir því að einhver hús-
eigendablók hafði látið hús sitt
standa autt í heilt ár og drabbast
niður. Hedvig Vang var að hætta
hjá sparisjóðnum eftir 27 ára
starf og fékk nýtt reiðhjól að gjöf.
Hugvitsmaðurinn Hans Chr. Ol-
sen í Muleby hafði smíðað sér
svefnhjól til að draga á eftir sér á
ferðalögum - með öllum þægind-
um. En það sýndist einhver ó-
friður í uppsiglingu milli Svaneke
og Nexö, vegna þess að í Nexö
höfðu menn byrjað á markaðs-
haldi sem þeir kalla „túristadag".
Einn kaupmaður í Svaneke skrif-
aði um þetta tiltæki ævareiður í
málgagnið Östbornholm:
„Túristadagur í Nexö! Nei,
takk, eftirhermudagur skal hann
heita. En sem betur fer er munur
á okkur og ykkur. Mannlífið á
markaðstorginu í Svaneke er
eðlilegt og óþvingað. I Nexö er
það gervilíf, stjórnað af gráðug-
um kaupmönnum sem aldrei fá
nóg“.
Eg veit ekki hvernig sú rimma
fór. En maður veit það aldrei -
það eru ekki nema tæpir 10 kíl-
ómetrar á milli þessara tveggja
elskulegu bæja á austurströnd
Borgundarhólms.