Þjóðviljinn - 16.12.1984, Page 12

Nyrst á Borgundarhólmi
rísa miklar kastalarústir og
setja dramatískan svip á um-
hverfið. Hérsátu landstjórar
og heimtu skatt af fólkinu og
höfðu sér til fulltingis setu-
lið : fékk hver byssuskytta
átta potta öls á dag til að deyja
ekki úr leiðindum. Yfir kastal-
anum, sem Hamarshús heitir,
Þegar
Leonóra Kristín, dóttir Krist-
jánsfjórða, en þau höfðu
komið sér í landráðamakk við
Svía. Nokkru áður en það
gerðist, hafði þessi kastali
orðið vitni að sérstæðum at-
burðum: Uppreisn Borgund-
arhólmaragegnSvíum. Það
var 1658. Við kastalabrúna
gömlu rís bautasteinn sem
Folket bröd sit Fremmed-
aag
Her hvor Klippen bryder
Sö...
segir þar. Hér þar sem klettur-
inn klýfursjóinn braustfólkið
undan framandi oki. Frjáls-
borin ætt varðveitti tungu
feðranna og enn er Borgund-
arhólmur dönsk eyja.
höfðu Danir farið halloka fyrir
Svíum í mörgum orustum. Vetur-
inn 1658 var harður og Karl Gúst-
af Svíakonungur gat farið á ís yfir
sundin, sest um Kaupmannahöfn
og þvingað Dani tii að láta af
hendi Skán og Borgundarhólm. í
lok apríl steig hinn nýi sænski
landstjóri, Johan Printzenskjöld,
á land með 120 byssuskyttur.
Eyjarskeggjar tóku hernáminu
Landstjórinn
myrtur
Printzenskjöld leitaði gistingar
hjá borgarstjóranum í Rönne,
Peder Laursen. Jens Kofoed
safnaði liði og umkringdi hús
borgarstjórans. Síðan ber
mönnum ekki saman um það sem
gerðist. Jens Kofoed segir að
Jens Kýrfótur
hrakti Svía á brott
gnæfðimikillturn. íhonum setturvarárið 1912tilminn- Dan'lT í VOndO
sátu stundum frægir fangar ingar um þessi tíðindi
eins og Corfitz Ulfeldtog Um það leyti að þetta gerðist
Sænski landstjórinn Printzenskjöld var skotinn til bana í Rönne
ekki vel - þeim mun fremur sem
Svíar, sem áttu víða í stríði um
þetta leyti, vildu pressa út úr
landsfólkinu þrisvar sinnum
meiri álögur en nokkrum dönsk-
um kóngi hefði dottið í hug - þar
að auki vildu þeir smala ungum
Bornhólmurum í sænska herinn.
Pegar Karl Gústaf svo rauf ný-
saminn frið í ágúst 1658, landaði í
Korsör og ætlaði að afmá Dan-
mörku af kortinu, tók
Printzenskjöld að ugga um sinn
hag. Að vísu var Danmörk öll í
mikilli hættu - að minnsta kosti
þar til Friðrik þriðji fengi aðstoð
frá Hollendingum, sem höfðu
tekið að sér að gæta „valda-
jafnvægis“ á Eystrasalti. En
landstjórinn sænski var um stund
einangraður meðal fjandsam-
legra eyjarskeggja. Þann áttunda
desember reið Printzenskjöld frá
Hamarshúskastala til Rönne og
ætlaði að senda þaðan skútu til
Svíþjóðar með beiðni um liðs-
styrk. Þetta átti eftir að verða síð-
asta reisa hins sænska foringja,
því á leiðinni beið hans samsæri.
Höfuðpaurarnir í því voru þeir
Jens Kofoed, höfðingasonur frá
Rönne, Poul Anker, sóknar-
prestur í Hasle og Peder Olsen
borgarstjóri í Hasle, sem er miðja
vegu milli Hamarshúss og
Rönne.
landstjórinn sænski hafi verið
skotinn þegar hann reyn'di að
flýja frá Dönum, sem ætluðu að
setja hann í varðhald í ráðhúsinu í
Rönne. Förunautar Svíans segja
hinsvegar að um morð af ásettu
ráði hafi verið að ræða. Hitt er
víst, að það var mágur Jens Kofo-
ed sem hleypti af skotinu, en á
eftir skutu Jens og einn félaga
hans úr sínum pístólum á lík Sví-
ans - að líkindum átti þetta að
merkja að héðan af yrði ekki aft-
ur snúið, bræðralag samsæris-
mannanna væri órjúfanlegt.
Með list
og vél
Strax um nóttina reið Jens Kof-
oed norður eyna og safnaði liði.
Hélt það að Hamarshúsi og
krafðist þess af Per Lagman liðs-
foringja að hann gæfi upp kastal-
ann. Lagman hikaði við, en þá
gripu Danir til bragða - þeir
færðu einn sinna manna í föt
Printzenskjölds og sýndu hann
úti fyrir kastalamúrum og höfðu í
hótunum um að senda höfuð
hans afhöggvið inn til kastalafrú-
arinnar ef setuliðið ekki gæfist
upp. Gengu Svíar þá út og voru
handteknir, en Jens Kofoed setti
Skjaldamerki Kýrfótunga: var ekki Agnar Koefoed einn af þeim?
12 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN - JÓLABLAÐ