Þjóðviljinn - 16.12.1984, Side 14

Þýskur uppboðshaldari með afrískar
trémyndir: „Afríkumenn geta enn ekki
passað upp á þetta."
Yfirgangi nýlenduvelda
fylgdi meðal annars stórfelld-
ur þjófnaður á höggmyndum,
helgigripum, listmunum og
öðrum skyldum menningar-
Miljónir yfirleitt ilia fenginna
dýrgripa prýða söfn hinna
ríkari þjóða. Og fóir eru þeir
sem vilja fylgja frœgu
fordœmi Dana sem sendu
íslendingum handrit heim.
David Wilson forstjóri British Muse-
um: „ef við byrjum að skila dýrgripum
aftur verður enginn endir á kröfu-
gerð.“
Enn í dag eru vopnaðir hópar
ræningja að skjótast yfir landa-
mæri Kampútseu frá Thailandi til
að brjóta niður steinmyndir úr
hinum miklu og fornu musterum
Khmera í Angkor. Þessi listaverk
verðmætum: Enn ídageru
slíkir gripir stolt hinna stóru
safna í Evrópu. Og þjófnaður-
inn heldur áfram, þótt víðast
hvar sé búið að setja lög um
verndun menningarverð-
mæta, og eru þar að verki
glæpamenn allskonar í sam-
vinnu við braskara sem hafa
aðgang að ríkum söfnurum.
Margar þjóðir hafa krafist
þess að fá aftur illa fengin list-
averk, en þær fá yfirleitt þvert
nei-hvortsem írakir viljafá
aftur Istarhliðið frá Babýlon,
sem er geymt í Pergamon-
safninu í Austur-Berlín eða þá
að vinstristjórnin gríska reynir
Grafaræningi í Kólumbíu, José Romero (til vinstri) býður farandkaupmanni grafker frá Inkatímanum til sölu. Hann fær
kannski 6000 krónur fyrir stykkið, en á uppboði í ríku landi fæst tíföld eða fimmtugföld upphæð fyrir gripina.
að heimta aftur lágmyndirnar
úr Parthenonmusterinu í
Aþenu.sem Bretartóku 1816
og fluttu til British Museum í
London.
Það er því ekki að furða, þótt
margar þjóðir sem eiga um sárt
að binda hafi sérstakan áhuga á
handritamálinu dansk-íslenska.
Danir sýndu með afhendingunni
höfðingsskap sem er næsta sjald-
gæfur í samskiptum við fyrrver-
andi nýlendur.
Sagan gerist enn
Ránskapurinn fer fram um allt.
Árið 1968 lagði bandarískur
svartamarkaðsbraskari veg upp á
eigin spýtur í gegnum frum-
skóginn á Júkatanskaga, til að
flytja eftir honum miklar
steinblakkir úr musteri Maja-
indjána, sem hann hafði niður
sagað - flutti hann síðan þennan
ránsfeng til Bandaríkjanna.
Árið 1972 stálu listræningjar
þúsund ára gamalli styttu af
Hindúaguðinum Sjíva úr musteri
í Katarmal á Suður-Indlandi.
Þeir munu hafa selt styttuna fyrir
miljón dollara bandarískum safn-
ara, Norton Simon, sem hefur
sjálfur viðurkennt að hafa keypt
fyrir 15-16 miljónir dollara ýmsa
listræna dýrgripi og voru flestir
stolnir eða þeim að minnsta kosti
smyglað úr viðkomandi landi.
eru seld fyrir morð fjár á alþjóð-
legum listamörkuðum.
í nýlegri bók um þessi mál telur
Gert von Paczensky að á Vestur-
löndum sé nú að finna 25-30 milj-
ónir gripa frá Þriðja heiminum
sem hafi verulegt gildi sem safn-
gripir. Og eins og ýmsir aðrir sem
um þessi mál skrifa leggur hann
til að upprunalöndin fái að
minnsta kosti hluta þessara gripa
til baka, - enda hafi þeir einatt
verið teknir með valdi.
Bronsmyndir
frá Benin
Nefnum dæmi. í Nígeríu var
opnað í Beninborg safn, sem á að
minna á mikið menningarríki
svartra manna sem við lýði var
langt fram á síðustu öld. Benin
var höfuðborg þessa ríkis og fræg
fyrir ágæta gripi úr tré, fílabeini
og bronsi. Árið 1897 tóku 700
breskir hermenn borgina í „refsi-
leiðangri“, rændu og brenndu.
Gripir úr tré og fílabeini eyði-
lögðust, en herliðið hafði svo
með sér um 2000 bronsmyndir
sem herfang - eru þær flestar í
breskum söfnum, ekki síst British
Museum. Nígería fékk sjálfstæði
1960. Hin nýja stjórn vildi minna
hinar ýmsu þjóðir ríkisins á sögu
Iandsins og arf, m.a. með því að
stofna minjasögn víða um landið.
Þegar safnið í Benin skyldi opn-
Napóleon lét greipar sópa í Egyptalandi 1798, en Englendingar hirtu feng hans
á heimleiðinni.
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN - JÓLABLAÐ