Þjóðviljinn - 08.05.1985, Blaðsíða 8

MENNING
Mýkt og fallegur tónblœr
Kammermúsikklúbburinn
Fjórðu tónleikar starfsársins 1984-85
1. maí 1985 í Bústaðakirkju
SinnhofTer-strengjakvartettinn frá
Múnchen
Ragnar Björnsson orgel
Efnisskrá:
Johann Sebastian Bach: Die Kunst
der Fuge í d-moll
RÖGNVALDUR
SIGURJÓNSSQ
Tónlistarlíf höfuðborgarinnar
hefir verið með eindæmum
fjölskrúðugt þennan vetur sem
nú er á enda. Og vorið er komið
með „blóm í haga“ - og ekkert lát
er á tónleikum sem stundum eru
fleiri en einn á dag. En það sem er
aðalatriðið er, að gæði tónleik-
anna eru oftast fyrir ofan meðal-
lag og oft vel það. Einnig hafa
verið flutt mörg merkileg verk
sem ekki hafa heyrst hér áður.
Eitt merkilegasta verkið var
flutt á tónleikum Kammermúsik-
klúbbsins 1. maí s.l.. Sinnhoffer-
kvartettinn og Ragnar Björnsson
organleikari frumfluttu hér á
landi Die Kunst der Fuge, Fúg-
ulistina, eftir J.S. Bach. Þessi út-
gáfa fyrir strengjakvartett og org-
el er eftir R. Klemm og C.
Weymar. Bach samdi verkið ekki
fyrir neitt sérstakt hljóðfæri og er
það þessvegna flutt á hinn marg-
víslegasta hátt.
í hinu mikla riti Alberts
Schweitzers um ævi Bachs og
verk hans, segir Schweitzer að
Bach hafi lengi haft í huga að
skrifa margar fúgur um eitt stef
og sýna alla þá möguleika sem
fúguíistin hefir upp á að bjóða.
Hann hafi ekki unnið að þessu
verkefni reglulega, heldur eins og
tími vannst til. Þessar fúgur
nefndi Bach kontrapunkta.
Grunnstefið er mjög einfalt, en
þróunarmöguleikar þess eru með
ólíkindum í höndum Bachs. Fúg-
urnar eru 16 ásamt fjórum kan-
ónum. Síðasta fúgan sem er þrí-
stefja, endar snögglega og er sagt
að þá hafi Bach verið orðinn nær
alblindur og dáið skömmu síðar.
Sagan segir einnig að Bach hafi í
banalegunni samið sálmalag sem
var skrifað niður eftir forsögn
hans og hafi hann ætlast til að
verkið endaði á þessu sálmalagi.
Það síðastnefnda segir
Schweitzer að sé rangt. Og ekki
nóg með það. Hann segir það
einnig rangt að Bach hafi ekki
lokið við verkið. Ófullgerðu fúg-
una hafi synir Bachs, Emanuel og
Fridemann fundið meðal pappíra
hans eftir lát föður þeirra, og
haldið að hún tilheyrði Fúgulist-
inni, þó stefið sé ekki það sama,
og þannig sé það til komið að
henni hafi verið bætt við verkið. í
fúgunni kemur nafnið BACH
fyrir og er það þriðja stefið í þess-
ari stórbrotnu fúgu sem því miður
Bach auðnaðist ekki að ljúka við.
Schweitzer telur ekki útilokað
að Bach hafi ætlað sér að hafa
þessa þrístefjuðu fúgu sem viðbót
við verkið, en ekki sem eina af
heildinni, og það sama má segja
um sálmalagið. Þetta álit Albert
Schweitzers, eins mesta orgel-
meistara og Bach-sérfræðings á
þessari öld, er sett hér fram til
gamans og fróðleiks fyrir áhuga-
fólk.
Það var mikil upplifun að
heyra Sinnhoffer-kvartettinn og
Ragnar Björnsson organleikara
flytja þetta einstaka og sögulega
verk, en kanónurnar fjórar sem
eru tvíradda, voru leiknar á org-
elið. Orgelið er að vísu of lítið til
þess að organleikarinn nyti sín til
fulls, og það hefði einnig mátt
vera betur stemmt, en Ragnar lét
það ekki á sig fá, og lék af mikilli
kunáttu þessar bráðskemmtilegu
kanónur. Sinnhoffer-kvartettinn
hefur til að bera óvenjulega fal-
legan tónblæ og mýkt. Fúgurnar
voru leiknar af látleysi en samt af
miklu lífi og hnitmiðuðum styrk-
leikabreytingum, þar sem stefin
heyrðust alltaf greinilega milli
hljóðfæranna án þess að yfirdrífa
framsetninguna.
Að lokum er ástæða til að
þakka Kammermúsikklúbbnum
fyrir að hafa stuðlað að því að
Fúgulistin hafi í fyrsta sinn verið
flutt hér á landi. Það var verðugt
framlag á 300 ára afmæli meistar-
ans mikla Johanns Sebastians
Bachs.
R.S.
Stemmning og smekkvísi
Karlakórinn Fóstbræður
Samsöngvar vorið 1985
Tileinkaðir Jóni Halldórssyni
Einsöngvarar: Björn Emilsson
Eiríkur Tryggvason
Erna Guðmundsdótt-
II
Sigríður Elliðadóttir
Söngstjóri: Ragnar Björnsson
Karlakórinn Fóstbræður mun
vera elstur starfandi karlakóra í
landinu og fyllir sjöunda tuginn
nú á næsta ári. En aldur kórsins
er talinn frá þeim tíma er Jón
Halldórsson réðst söngstjóri að
karlakór K.F.U.M. árið 1916.
Þessir tónleikar eru tileinkaðir
Jóni Halldórssyni, fyrsta söng-
stjóra kórsins, en hann lést há-
Stökur
Emil Petersen var fæddur á
Akureyri 29. apríl 1866. For-
eldrar hans voru Emil Peter-
sen trésmiður og Guðrún
Jónsdóttir frá Pálmholti á
Galmaströnd. Emil ólst upp í
Eyjaf irði en fór þaðan 17 ára að
Húsey í Skagafirði, en 21 árs
SIGURDÓR
SIGURDÓRSSON
Nú skal taka blað og blek,
bjarta vakir gleðin.
Ekki saka barnabrek,
bjöguð staka kveðin.
Skáldalaunin.
Auraleysi þreytir þraut,
það er gömul saga.
Ég hef aldrei orkt fyrir graut
alla mína daga.
Mammon.
Fari það sem auðið er
yndi mammons barna.
Hann var aldrei hlynntur mér
helvítið það tarna.
Á Hofsafrétti í júní 1887:
Sólin varla sefur blund.
Svanir snjallir kvaka,
hlustar fjall og fífusund.
Fuglar allir vaka.
Skorinn skammtur:
Safnað hef ég aldrei auð,
unnið þreyttum mundum.
Drottinn hefur daglegt brauð
dregið við mig stundum.
aldraður á umliðnu sumri, fædd-
ur 1889. Er efnisskráin því
samansett af hefðbundnum karl-
akórslögum, mörg þeirra sungin í
söngstjóratíð Jóns.
Fyrri hluti efnisskrár saman-
stóð af íslenskum lögum, og átti
Sveinbjörn Sveinbjörnsson þau
tvö fyrstu, „Móðurmálið" fallegt
lag við vísu Gísla Jónsonar og hið
alkunna lag „Sprettur" í bráð-
skemmtilegri raddsetningu Jóns
Halldórssonar. Síðan rak hver
perlan aðra, „Vorvísur" Jóns
Laxdals (kunnara nafn „Sjá roð-
ann á hjúkunum háu“) alltaf jafn
fallegt og gott lag þar sem Eiríkur
Tryggvason fór með einsönginn
og gerði bráðsmekklega.
„Sumarnótt“ Árna Thorsteins-
sonar við texta Steingríms, vand-
að lag sem heyrist alltof sialdan.
„Þei, þei og ró, ró“ og „Eg man
þig“ (Guðm. Guðmundsson)
eftir Sigfús Einarsson, með fal-
legum einsöng Björns Emils-
sonar í því síðarnefnda. Man ekki
eftir að hafa heyrt það lag áður og
fannst mér það fallegt og
hugljúft. í „Þei, þei og ró, ró,“
fannst mér afturámóti vanta
mýktina og innileikann.
Það er alltaf eitthvað frumlegt
við lag Bjarna Þorsteinssonar
„Kirkjuhvoll" enda frábærlega
vel smíðað lag og tókst bara
nokkuð vel í flutningi.
Ragnar Björnsson átti tvö lög,
„Vögguvísu" við texta Sveins
Jónssonar, vandað og þróttmikið
kórlag í anda kvæðis sem inni-
heldur ekki beinlínis neina hefð-
bundna „vögguvísust-
emmningu". Etýða - Æfing er
sniðugt verk og líklega ekki svo
galið til raddþjálfunnar, enda
nóg að gera í öllum röddum,
„Sól-fa-kerfið“ með meiru.
Gunnar Reynir Sveinsson var
með tvö lög, gullfallega raddsetn-
ingu á miðaldastefi frá um 1600
sem hann hefur fellt við texta
eftir Davíð Stefánsson og heitir
„Vorboðinn“ og „Þótt hann
rigni“ texti Hannesar Hafsteins.
Það fyrra var frábærlega vel flutt,
með yndislegri mýkt og nærfærni
og undrast ég það helst, að sá
mjúki samhljómur skuli ekki
hafa komið oftar fram í fleiri
lögum.
JAKOB
HALLGRÍMSSON
Eftir hlé komu svo norræn lög,
sum gamlir kunningjar. Þar eru
eftirminnilegust tvö lög eftir Gri-
eg „Jeg lagde mig sá sildig“ fal-
legt lag við fallega þjóðvísu og nú
söng Björn Emilsson aftur ein-
söng og gerði það alveg ljómandi
eðlilega. „Sjá þann hinn mikla
flokk“ en þar söng Sigríður Ellið-
adóttir með sinni björtu og fal-
legu rödd sem var nokkuð yfir-
spennt í byrjun, svo jafnvægi
milli hennar og kórsins var ekki
sem skyldi framanaf, og Ioks eitt
elskulegasta lag tónbók-
menntanna „Sunnudagur sel-
stúlkunnar“ eftir fiðlarann Ole
Bull í meðförum Ernu Guð-
mundsdóttur, sem söng af nær-
færni og bráðfallega. Þar hefði
kórinn líka mátt vera mýkri, sér-
staklega í inngripunum (kórkafl-
inn).
1 heild voru þessir tónleikar
stemmningsríkir, enda Ragnar
góður söngstjóri sem mótar lag af
mikilli smekkvísi.
Jakob Hallgrímsson
Rússnesk grafík
í MÍR-salnum
gat hann sest i Hvanneyrar-
skóla og tekið þaðan bú-
fræðipróf.
Hagmælskuna mun Emil
hafa erft úr móðurætt. Guðrún
móðir hans var hagmælt, hún
og Rósa Guðmundsdóttir á
Vatnsenda voru í þriðja og
fjórða lið að skyldleika, forver-
ar þeirra voru hjónin Ingibjörg
Rögnvaldsdóttir og Arnfinnur
Jónsson búendur á Þrastar-
hóli í Hörgárdal.
Hagmælsku sína kallaði Emil
bamabrek.
Kosningavísur:
Nöpur ískrar aurasál,
andi nískra galar.
Saman pískra pukursmál
pólitískir smalar.
Vinir fláir valdhafans
veislum frá er slaga,
smalar þá og hundar hans
hnútur fá að naga.
Gæt þess:
Gæt þess vel þó glit og skraut
glepji marga aðra,
að á bak við blóm í laut
bíður eitur naðra.
Vefnaðarvísa:
Lífsins kljáður vefur vófst,
viljans ráði unninn.
Minn var áður ævin hófst
örlagaþráður spunninn.
Að síðustu:
Ber ég eina bón til þín.
Bragi reiðst mér eigi.
Láttu veslings Ijóðin mín
lifa þótt ég deyi.
Tryggvi Emilsson ríthöfundur
gaf út árið 1938 ljóðkverið Stökur
og Stef eftir föður sinn.
Opnuð hefur verið sýning á
rússneskri grafíklist í Mír-
salnum að Vatnsstíg 10 í
Reykjavík. Á sýningunni eru
sýndar 63 grafíkmyndir auk
nokkurra mynda sem unnar
eru í þekjulit og listmuna er
hafa að geyma sýnishom af
forkunnarfögrum míneatúr-
myndum sem eru unnar í lakk
samkvæmt rússneskri hefð
sem á rætur sínar allt aftur í
gömlu rússnesku íkonunum.
Heiðursgestur sýningarinnar
er Nikolaj Levovits Voronkov,
grafíklistamaður sem nú stundar
kennslu við Listaháskóla ríkisins
í Moskvu samhliða listsköpun
sinni. Voronkov, sem er staddur
hér á landi í tilefni sýningarinnar,
sýnir tvær seríur steinþrykks-
mynda. Önnur þeirra er röð port-
rettmynda af sovéskum rithöf-
undum, hinar myndirnar lýsa
mannlífi inúíta á Tsukots-
koj-skaganum við Beringssund-
ið, þar sem hann hefur dvalist á
sumrin.
Sýning þessi er skipulögð af
Listamannasambandi Rússneska
sambandslýðveldisins í samvinnu
við MÍR og Sambandi vináttufé-
laga við önnur ríki í Sovétríkjun-
um.
ólg
8 SÍÐA - ÞJOÐVILJINN Miðvikudagur 8. maí 1985