Þjóðviljinn - 15.05.1985, Blaðsíða 9

MENNING
Jóhannes á Listasafni íslands
í síöasta mánuöi hófst yfir-
litssýning á verkum Jóhann-
esar Jóhannessonar í Lista-
safni íslands. Þar eru til sýnis
118 myndverk eftir listamann-
inn auk 16 gull- og silfurmuna
sem hann hefursmíðað. Nú
dregur að lokum sýningarinn-
ar, en henni lýkur um næstu
helgi, svo ekki er seinna
vænna en hvetja fólk til að sjá
sýninguna áður en það verður
umseinan.
Jóhannes hefur allt frá því
hann hóf listferil sinn verið í hópi
fremstu listmálara sinnar kyn-
slóðar. Það má teljast sérstætt því
Jóhannes er fyrst og fremst
menntaður sem gull- og silfur-
smiður. En frá listsögulegu sjón-
armiði er það þó ekki óalgengt að
gull- og silfursmiðir láti að sér
kveða á sviði frjálsra lista og eru
þess ótal dæmi einkum á endur-
reisnartímanum á Ítalíu.
Reyndar voru margir helstu for-
sprakkar endurreisnarinnar gull-
smiðir, enda ekki komin sú skipt-
ing á listasviðinu á 15. öld sem við
þekkjum á okkar tímum.
Ekki virðist nein togstreita
hafa skapast milli gullsmiðsins og
málarans, enda hélt Jóhannes í
stríðslok til Bandaríkjanna til að
hefja þar listmálaranám, sama ár
og hann lauk sveinsprófi í iðn
sinni. Við Barnes Foundation í
Merion, norðan við Fíladelfíu-
borg í Pennsylvaníu, hefur Jó-
hannes eflaust komist í nánari
snertingu við það sem var að ger-
ast í heimslistinni. Þar var hann
við nám á sama tíma og Kristján
Davíðsson og munu þeir vart
hafa farið varhluta af hinu mikla
safni sem dr. Albert C. Barnes
hafði komið fyrir í
menntastofnun sinni og hafði að
geyma kjarna 60 mynda eftir
franska málarann Matisse (Barn-
es Foundation mun vera stærsta
Matisse-safn heims, ef undan eru
skilin Púskín-safnið í Moskvu og
Hermitage-safnið í Leningrad).
Þótt Jóhannes hafi haldið til
Bandaríkjanna til listnáms, virð-
ist hann hafa verið of mikill Evr-
ópumaður til að verða snortinn af
þeirri list sem þá var að fæðast í
Ameríku og átti eftir að setja svip
sinn á heimslist eftirstríðsáranna.
E.t.v. hafa tilraunir þeirra Poll-
ocks og de Koonings ekki verið
farnar að setja þann svip á listalíf
Vesturheims þegar Jóhannes var
þar, sem þær áttu eftir að gera
fimm árum síðar. Þrátt fyrir það
má telja merkilegt hve laus Jó-
hannes er við öll amerísk áhrif.
Viðmiðun hans er frönsk, þeg-
ar í upphafi og heldur áfram að
vera það eftir að hann kemur
heim og tekur þátt í hinum marg-
umræddu Septembersýningum í
gamla Listamannaskálanum.
Reyndar hafð hann þegar haldið
einkasýningu á sama stað og sýnt
afrakstur lærdómsins í Merion,
en með samsýningunum í Lista-
mannaskálanum staðfestast þau
formrænu áhrif sem rekja má til
Parísarskólans, einkum hins síð-
kúbíska geira hans. Það er m. ö. o.
ekki Matisse, heldur Braque og
Picasso, sem fanga huga Jóhann-
esar á þessum árum líkt og hugi
annarra September-manna.
Jóhannes tók þátt í mótun ís-
lenskrar framúrstefnu af lífi og
sál á eftirstríðsárunum. Meðal
annars sýndi hann verk á öllum
Septembersýningunum og auk
þess öllum samsýningum sem ís-
lenskir listamenn tók þátt í á er-
lendri grund. Þannig flökkuðu
verk hans um öll Norðurlönd, til
Brussel (Art Islandais, 1952),
Rómar (Arte Nordica Contem-
poranea, 1955) og til Póllands og
Sovétríkjanna, 1959. Á þessum
tíma dvaldi Jóhannes m.a. í Flór-
ens, París og Rúmeníu, til lengri
eða skemmri námsdvalar og
sinnti um leið iðn sinni, fyrst hjá
Jóni Sigmundssyni gullsmiði
(1953-60) og síðar á eigin verk-
stæði við Skólavörðustíg (1961-
72).
Þegar afraksturinn er athugað-
ur kemur í ljós ferill sem ein-
kennist af jafnri og hægri þróun.
Þar skiptast á nokkuð jafnt, lit-
rænar og formrænar áherslur.
Eftir hið kúbíska skeið tekur við
stutt en persónulegt skeið geo-
Við gluggann.
metrískar abstraksjónar og síðar
lýrísk úrvinnsla með bjartari lita-
skala. Á allra síðustu árum hefur
hlutlægum formum aftur skotið
upp í verkum Jóhannesar en í
allbreyttri mynd frá fyrri tímum.
List Jóhannesar er heilsteypt
og markviss, þrátt fyrir ýmis
tímabil óöryggis og efa sem ein-
kenna listamenn sem ekki gera
sig ánægða með einfalda lausn
mála í eitt skipti fyrir öll. Allar
götur frá kúbíska skeiðinu á 5.
áratugnum fram til persónulegra
og ljóðrænna mynda seinni tíma,
hefur Jóhannes fremur beitt ögun
hins hægláta fremur en offorsi
hins óþolinmóða og uppskorið
ríkulega ávöxt glímunnar við
strigann og litina. HBR
Saga um flugu
Tryggvi Ólafsson á Listasafni.ASÍ
Tryggvi Ólafsson heldur um
þessar mundir sýningu á 40
málverkum eftir sig í Lista-
safni ASÍ. Þar af er ein klippi-
mynd. Undanfarin ár hefur
Reykvíkingum gefist kostur á
að fylgjast náið með þróun
Tryggva, þarsem hann hefur
sýnt hér verk sín nokkuð
reglulega. Erskemmstað
minnast sýningar hans á Kjar-
valsstöðum ásamt öðrum ís-
lenskum listamönnum búsett-
um erlendis og sýningar hans
á Mokka-kaffi um sama leyti.
Við hverja sýningu bætir
Tryggvi við myndmál sitt ein-
hverju nýju, sem hleypir upp
annars ákveðnum myndgrunni
og fær verk hans til að kveða við
breyttan hljóm. Stundum er það
fólgið í litnum, stundum í mynd-
byggingunni og stundum í línun-
um sem tengja saman fleti og
form. Þar sem Tryggvi gengur út
frá hreinni og ákveðinni grunn-
mynd í byrjun, verður breyting á
handbragði merkjanleg hversu
lítil sem hún kann að vera.
Þannig eru myndir Tryggva í
Listasafni ASÍ ólíkar þeim sem
hann sýndi að Kjarvalsstöðum í
fyrra og er munurinn fyrst og
fremst fólginn í breyttri afstöðu
hans til línunnar. í þessum nýju
myndum notar hann víða línur
sem hvorki geta kallast útlínur né
hjálparlínur. Línan öðlast sjálf-
stætt gildi sem ákveðið myndrænt
atriði óháð formi. Það er ekki
auðvelt að koma auga á þetta við
fyrstu sýn. En eftir nokkra stund
skynjar áhorfandinn hvers vegna
fætur einnar flugu sem máluð
hefur verið á flötinn breyta verk-
inu svo mjög. Það eru svartar lín-
Einar Hákonarson
sýnir í Gallerí Borg
Á morgun, uppstigningardag,
kl. 14 opnar Einar Hákonarson
sýningu á 25 olíumálverkum í
Gallery Borg við Austurvöll.
Þetta er 11. einkasýning Einars en
myndirnar eru allflestar frá þessu
ári.
Einar Hákonarson þarf vart að
kynna. Hann hefur verið kennari
við Myndlista- og handíðaskóla
íslands í hálfan annan áratug og
þar af skólastjóri í fjögur ár.
Hann hefur átt sæti í fjölda
nefnda og ráða sem fjalla um
myndlist og er nú formaður
stjórna Kjarvalsstaða og Ásm-
undarsafns.
Eins og áður segir er þetta 11.
einkasýning Einars, en auk þess
hefur hann tekið þátt í fjölda
samsýninga hér heima og er-
lendis. Sýningin í Gallerí Borg
verður opin virka daga kl. 12-18
og kl. 14-18 um helgar fram til 28.
maí.
-ÞH
ur fótanna sem ganga út í nær-
liggjandi myndfleti án þess að
skipta þeim eða breyta, sem kalla
fram nýja, ryþmíska skynjun í
myndinni.
Þetta nýja línuspil orkar
skringilega á sjóntaugarnar og
skapar eitthvert sérstætt áreiti
líkt og írónískir og kæruleysis-
legir hljómar í trompett djass-
leikara. Reyndar er undirrituð-
um fullkunnugt um djassáhuga
listamannsins, en aldrei fyrir hef-
ur hann gert sér grein fyrir því
hve skyldur Tryggvi er djassin-
um. Og þó; því er ekki ólíkt varið
með ryþmískt línuspil Stuarts
gamla Davis, bandaríska málar-
ans sem gerði auglýsingafrum-
skóginn í stórborgum heimalands
síns að klassísku yrkisefni. Hann
hlustaði einnig á djass.
Nú er Tryggvi gjörólíkur hon-
um en samt sem áður má finna
andlegan skyldleika milli þeirra
og felst það eflaust í hispurslausri
notkun þeirra á ögrandi samsetn-
ingum og spenntu litavali auk
línuspilsins fyrrnefnda. Bak við
svona línur liggur húmor, þó svo
að honum sé beitt af alvöru til að
brjóta upp kyrrstöðu uppbygg-
ingarinnar.
Eins og fyrri daginn er Tryggvi
sparsamur, en sparsemin vinnur
með honum. Hún gerir það að
verkum að í hvert sinn sem hann
spreðar af myndhugsun sinni ger-
ast óvæntir hlutir í verkum hans
sem lyfta því á annað plan. Þann-
ig veldur lítið miklu í myndum
hans á Listasafni ASÍ. Ein lítil
fluga fær áhorfandann til að
staldra við og íhuga myndgerð
hans upp á nýtt. Eflaust þyrfti
meira að koma til ef ekki væri
svona vel púkkað undir fluguna.
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9