Þjóðviljinn - 27.06.1985, Blaðsíða 17

Enn eru bandarískir gíslar í
varðhaldi hjá sveitum Sjíta í Lí-
banon og í þeirri deilu miðri
berast óhugnanlegar fregnir af
fiugslysi sem kostar um 330
farþega indverskrar flugvélar
lífið og allar líkur benda til að
sé verk ofstopafullra manna úr
röðum Síkha. Hér við bætist
mannskæð sprenging á flug-
vellinum í Frankfurt á dögun-
um. Og enn fórna menn hönd-
um og spyrja: hvað er að ger-
ast? Hvað er til ráðs að taka?
Afdrif bandarísku gíslanna
fjörutíu sem enn eru á valdi Sjíta
eru að sjálfsögðu mest blaðamál.
Mannræningjarnir vilja fá lausa
um 700 Sjíta sem eru fangar í
fsrael og eins og margoft kemur
fram í fréttum segjast ísraelar
reiðubúnir til að láta þessa rnenn
lausa ef tilmæli um það koma frá
Bandaríkjunum.
í klemmu
Bandarísk yfirvöld eru hins-
vegar í þeirri klemmu, að hafa
marglýst því yfir að rangt sé að
láta undan hótunum hryðju-
einnig mjög tvírætt. Sýrlendingar
munu halda áfram að sjá banda-
mönnum sínum í landinu fyrir
nauðsynjum og spyrja má hvers
eiga aðrir, t.d. kristnir menn að
gjalda, þegar einhver deild úr liði
Sjíta fremur mannrán?
Reagan forseti er með nokkr-
um hætti orðinn gísl sinna eigin
yfirlýsinga um að hann sé einmitt
maðurinn til að mæta hermdar-
verkamönnum nreð hörku.
Eðlileg
fordæming
En andspænis fregnum af tíð-
um flugránum eða „blindum"
hermdarverkum eins og þeim, að
flugvélin indverska var að öllum
líkindum sprengd í loft upp,
verða pólitískar vangaveltur um
framvindu gíslamálsins í Líbanon
og afleiðingar þess næsta smáar.
Hvers vegna?
Vegna þess, að um allan heim
hefur gripið um sig eðlileg og
sjálfsögð fordæming á flugránum
og flugmorðum. Fordæming sem
byggir á þeirri einföldu forsendu,
að þótt fæstir hafi hugmyndaflug
Bandaríska flugvélin í Beirút - í flugturninum einn af samherjum flugræningjanna.
Flugræningjar um borð!
Flugránumog sprengingumfjölgar-
Almennfordœming - Tvírœðni íafstöðu manna - Skilgreining á hermdarverkum
Nokkrum dögum fyrr hafði þessari flugvél verið rænt og hún sprengd í loft upp í Beirút.
verkamanna - og þess er reyndar
ekki langt að minnast, að það
varð Jimmy Carter að pólitísku
fjörtjóni, að því er margir telja,
að hann var „ekki nógu harður í
horn að taka“ meðan fjöldi
Bandaríkjamanna sat í gíslingu í
Teheran skömmu eftir fall keis-
arans þar. Það er reyndar auð-
skilið að Reagan forseti eigi erfitt
með að láta undan kröfum
mannræningjanna - bára þessi er
ekki stök og þeir hópar eru ótelj-
andi sem gætu heima sem er-
lendis látið sér detta í hug að
beita nokkrum tugum gísla fyrir
sig til að ná fram óútreiknanleg-
ustu kröfum sínum. Hitt gæti svo
verið erfitt fyrir hann að finna
einhver þau ráð önnur sem duga
til að fá gíslana úr haldi: sá sem til
að mynda reynir að senda herlið
til Líbanons þar sem allir berjast
við alla, hann mun varla upp-
skera mikið annað en allsherjar
blóðbað. Og ef nú á, eins og síð-
ustu fréttir herma, að loka öllum
aðföngum til Líbanons með því
að loka höfnum landsins og flug
vellinum í Beirút þá er það vopn
til að setja sig í spor þeirra sem
sæta grimmd og ofbeldi til dæmis
í Líbanon eða þá Sri Lanka, þá
skilja allir hlutskipti flugfarþeg-
ans sem situr í þeirri vél sem rænt
er. Hann er á saklausu ferðalagi -
og allt í einu er honum sagt að líf
hans sé sett að veði fyrir einhverj-
um kröfum sem hann getur ekki
skilið. Fyrir nú utan það, að það
er sterk og gömui hefð fyrir því,
að gíslataka sé sérstaklega sví-
virðileg. Hafi menn reynt að
koma einhverju siðerni inn í
hernað, setja einhverjar reglur
um stríð, þá hefur ekki síst verið
reynt að útrýma þeim sið að taka
gísla.
Mínir menn
og þínir
Færri gefa svo gaum að því, að
ótal margir eru þeir sem hafa gert
sig seka um einskonar tvöfeldni í
þessum málum. Sprengingin í
indversku flugvélinni er ótrúlega
svívirðuleg - en hún á engu að
síður margt skylt með þeim
fjöldamorðum sem framin eru í
nútímahernaði allt frá dögum
heimsstyrjaldarinnar seinni, þeg-
ar sprengjum er dembt yfir borgir
í því skyni að „lama siðferðisþrek
íbúanna" - m.ö.o. drepa svo
marga að allir verði slegnir ótta.
Og rekjum nokkur dæmi af
flugránunum, sem eru yngri upp-
finning en lofthernaður. Má vera
að flestir séu búnir að gleyma því,
en um nokkurt árabil voru flest
flugrán framin í Austur-Evrópu.
Flugvélum var snúið til Vestur-
landa þaðan og flugræningjar
leituðu hælis sem pólitískir flótta-
menn. Þeim var yfirleitt vel
tekið, refsingar sem þeir hlutu
fyrir flugrán voru engar eða litlar,
flugræningjarnir nutu samúðar í
nafni þess að þeir væru að flýja
„ógnarríki kommúnismans" og
ættu sér ekki annarra kosta völ.
Breytt viðhorf?
Svo gerðist það, að bandarískir
flugvélaræningjar af ýmsu tagi
fóru að snúa flugvélum til Kúbu
og Castro lét það um stund gott
heita. Þá fékk hann fljótlega
ámæli fyrir að hylma yfir með
allskonar hættulegu fólki og sá
tónn varð sterkari að yfirleitt
væru flugvélarán hið versta af-
brot. Engu að síður eimdi lengi
eftir af þessu viðhorfi, að flugvél-
aræningjum, - að minnsta kosti
„mínum mönnum" - væri vor-
kunn: þeir hefðu engan kost ann-
an. Þessi afstaða var algeng til
Palestínumanna í PLO sem
stunduðu flugrán allmikið um
tíma og nutu allmikillar velvildar
arabískra ríkisstjórna. Það var
ekki fyrr en flugvél með gyðinga
innanborðs var snúið til Entebbe
í Uganda 1976, og ísraelsmenn
síðan leystu úr haldi, sem al-
menningsálitið komst á það stig,
að hægt var að tryggja samstöðu
Gíslar sem sleppt var fara frá
borði.
flestra ríkisstjórna um sameigin-
lega afstöðu gegn flugræningjum.
Sú samstaða hefur hjálpað til við
að halda flugránum í skefjum -
en samt eru á henni ýmsar glopp-
ur eins og dæmin sanna. Einna
stærsta gloppan er Beirút, þar
sem samherjar flugræningjanna
ráða nú flugvellinum oftast nær.
Hnignun
skæruhernaðar
Fleiri hermdarverk eru framin
en þau sem tengjast flugránum.
Mannrán, tilræði við einstaka
menn, eða „blind“ tilræði, sem
ekki er víst fyrirfram hverja
drepa. Það er ekki síst í þessum
dæmum sem menn hafa í ríkum
mæli sýnt tvískinnung. Tví-
skinnungurinn er tengdur því, að
einatt fara slíkir hermdarverka-
menn eða skæruliðar af stað með
nokkrum glæsibrag. Þeir ræna
kannski illa fengnu fé og dreifa
meðal fátækra. Þeir sprengja f
loft upp iflræmdan lögreglufor-
ingja eða jafnvel sjálfan arftaka
Francos einræðisherra Spánar
(ETA). En of fáir átta sig á því,
að í iðju slíkra skæruhersveita er
innbyggð viss hnignun. Fyrr en
varir losnar allt úr böndum. Neð-
anjarðarbruggið leiðir til þess að
enginn veit lengur hvern á að
drepa og hve langt má ganga.
Allskonar prívathefndarviðhorf
koma til sögunnar sem og
hreinræktaður bófaskapur.
Það er vitaskuld alveg vafa-
laust að það er mikil þörf á að
fordæma flugrán og efna til al-
þjóðlegs samstarfs um að koma í
veg fyrir þau eða bregðast sem
best við þeim. Það verður að
draga ríki heims til sameigin-
legrar ábyrgðar í slíku starfi. En
hvort sem miðað er við flugrán
ein eða hermdarverk yfirleitt þá
er leiðin löng og erfið: menn
munu seint koma sér saman um
hvað er hermdarverk. Blátt
áfram vegna þess, að í sögu þjóða
og stétta eru þau dæmi geysimörg
um verknað, sem ég kalla hermd-
arverk en þú kallar hetjudáð.
Arni Bergmann.
Fimmtudagur 27. júní 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17