Þjóðviljinn - 10.08.1985, Blaðsíða 14

MINNING
Atli R. Ólafsson
Fœddur 4.3. 1913 - Dáinn 31.7. 1985
Mánudaginn 12. ágúst verður
til moldar borinn elskulegur vin-
ur, Atli R. Ólafsson, en hann lést
eftir stutta sjúkrahúslegu í
Landakotsspítala 31. júlí sl.
Atla kynntist ég fyrir 10 árum,
er með honum og móður minni
hófst vinátta og kærleikur sem
haldist hefur æ síðan. Þau giftust
ekki frekar en aðrir unglingar nú
á dögum, en kusu að kalla sig
kærustupar. llefðum við, sem
yngri erum, margt getað af þeim
lært, af umburðarlyndi og virð-
ingu fyrir hinu gagnstæða kyni.
Atli var tvíkvæntur, síðari
eiginkona hans var Margrét Sig-
rún Bjarnadóttir. Þótt þau bæru
ekki gæfu til þess að búa saman í
hjónabandi, voru þau sannir vin-
ir, hún starfaði hjá honum sem
verkstjóri í Leðuriðjunni um 40
ára skeið og starfar þar enn. Bar
hann ávallt mikla umhyggju fyrir
henni.
Atli var einhver sá sérkenni-
legasti maður sem ég hef kynnst
um dagana. Hann setti svip á um-
hverfi sitt og var allt í senn, ein-
læg barnssál, fræðimaður, mikill
húmoristi, þúsund þjala smiður
og síðast en ekki síst, geysilegur
sérvitringur. Hann hafði áhuga á
öllu sem lifði í kringum hann,
ekkert var svo ómerkilegt sem
var að gerast að hann vildi ekki
fylgjast með og vera þátttakandi
í. Honum féll aldrei verk úr
hendi, ef eitthvað bilaði eða fór
úrskeiðis var hafist handa sam-
stundis, hvort sem það var að
sauma, smíða, bæta eða að bora í
sundur til að skrúfa saman aftur,
þá voru alltaf réttu verkfærin og
réttu skrúfurnar einhvers staðar á
réttum stað mitt í öllu draslinu,
hefi ég aldrei séð aðra eins reglu á
óreglunni eins og hjá honum
Atla, en verkið tók oft langan
tíma, því allt varð þetta að gerast
eftir kúnstarinnar reglum.
Atli varð aldrei auðugur mað-
ur að veraldlegum gæðum, hann
rak sitt eigið fyrirtæki, Leðuriðj-
una í Reykjavík, í tæpa hálfa öld
og fannst mér alltaf þetta vera
eins konar tómstundagaman hjá
honum. Hann taldi ekki tímana
sem fór í að halda þessu gangandi
og vann oft mikið og lengi en
alltaf með sömu ánægjunni, það
var gleðin af vinnunni sem skipti
hann máli en ekki peningarnir
sem fyrir hana fengust.
Atli var dellumaður mikill, en
síðustu árin bar hæst myndatöku-
og fjölmiðladellu hans. Hann tók
myndir af öllu sem vakti athygli
hans, hvort sem um var að ræða
gangandi vegfarendur eða
eitthvað annað sem okkur hinum
ifl Lausar stöður hjá
"l' Reykjavíkurborg
Reykjavíkurborg vill ráða starfsfólk til eftirtalinna
starfa. Starfskjör samkvæmt kjarasamningum.
• Starfsmenn við áfangastað Amtmannsstíg 5a óskast í
tvær 50% stöður frá 1. október n.k. Um er að ræða
heimili fyrir konur sem hafa átt við ofnotkun vímuefna að
stríða og því sóst eftir starfsfólki er hefur menntun og
starfsreynslu sem nýtist í því sambandi.
Upplýsingar veitir forstöðumaður í síma 26945 eða
37070 frá kl. 9.00-12.00 alla virka daga vikunnar.
Umsóknum ber að skila til starfsmannahalds Reykja-
víkurborgar, Pósthússtræti 9, 6. hæð á sérstökum
umsóknareyðublöðum sem þar fást, fyrir kl. 16.00
mánudaginn 19. ágúst 1985.
fannst álíka hversdagslegt. Fjöl-
miðladellan var í því fólgin að
taka upp á segulbönd öll erindi
sem flutt voru í útvarpinu,
merkja allar spólurnar og raða
þeim svo eftir ákveðnum reglum,
ef ske kynni að eitthvað athyglis-
vert kæmi þar fram sem hann
ekki mætti missa af, hvenær hann
hafði tíma til að hlusta á allt veit
ég ekki. Hann fylgdist vel með
öllum nýjungum í upptökutækj-
um og, þegar eitthvað nýtt kom á
markaðinn, varð hann alltaf að
kaupa tvö tæki, eitt til vara.
Atli var félagsvera og naut þess
í ríkum mæli að vera innan um
fólk. Glæsilegur var hann þegar
hann var kominn í hvítan smók-
ing og bauð móður minni sem oft-
ar á AKOGES böllin, sagði hún
mér oft frá því afskaplega
hreykin að hann hefði verið
mesta prúðmennið og sætastur
allra á ballinu og að enginn dans-.
aði eins vel og hann Atli.
Ekki get ég látið hjá líða að
minnast áhuga hans á tungumál-
um, þar var hann óþreytandi, ef
hann var í vafa um eitthvert orð
gat hann eytt óratíma í að finna
rétta þýðingu og gat það haldið
fyrir honum vöku ef ekki úr
rættist. Réði hann jafnan
krossgátur á hinum ýmsu tungu-
málum til að halda kunnáttunni
við.
Við systurnar eigum Atla
mikið að þakka og mest þá um-
hyggju og góðmennsku sem hann
veitti móður okkar, hann færði
henni mikla gleði og dekraði við
hana á allan hátt.
Það er sárt að sjá á eftir þessum
góða manni sem var svo fullur af
lífsgleði, hann skilur eftir sig stórt
skarð sem ekki verður fyllt en
minningin mun lifa með okkur.
Margrét Kjartansdóttir
Lausar stöður hjá
Reykjavíkurborg
Reykjavíkurborg vill ráða starfsfólk til eftirtalinna
starfa. Starfskjör samkvæmt kjarasamningum.
• Starfsmenn í eldhús hjá Þjónustuíbúðum aldraðra, um
er að ræða 75% stöður. Vinnutími frá 8.00-2.00 og aðra
hverja helgi.
• Starfsmaður á vakt, hjá Þjónustuíbúðum aldraðra, um er
að ræða 100% starf, aðstoð við íbúa, unnið er á vöktum
og aðra hverja helgi.
Upplýsingar um stöður þessar fást í síma 685377 frá kl.
13.00-15.00 daglega.
Umsóknum ber að skila til starfsmannahalds Reykja-
víkurborgar, Pósthússtræti 9, 6. hæð, á sérstökum
umsóknareyðublöðum sem þar fást, fyrir kl. 16.00,
mánudaginn 19. ágúst n.k.
Með Atla Ólafssyni er horfinn
aðlaðandi og skemmtilegur part-
ur af þessari borg.
Við Atli sátum ekki saman á
löngum fundum né heldur gerð-
um við hvor öðrum ónæði með
heimsóknum. Samt vorum við
alltaf að tala saman um dagleg
mál og lífsins nauðsynjar. Oftast í
þeim góða heilsubrunni sem
sundlaugarnar í Laugardalnum
eru. En líka með því móti að Atli
hringdi og hafði sitthvað merki-
legt fram að færa eða þá að hann
vildi leita upplýsinga um allt
mögulegt. Stundum hafði hann
lesið merka bók um sovésku bylt-
inguna, sem var okkur báðum
hugstæð og við reyndum að ráða
úr gátum hennar eftir föngum.
Stundum vildi hann tala um þýð-
ingar á tilteknum orðum og hug-
tökum, því hann var góður mála-
maður og hafði göfugan áhuga á
því aö ekkert færi milli mála þeg-
ar þýðarar voru að verki. Svo
spurði hann líka um Þjóðviljann
og gagnrýndi hann vitanlega, en
jafnan með þeim gamansama
hætti að innanhússmanni fannst
hann jafnan betur settur eftir
símtalið en áður.
Hin glaðværa forvitni og vel-
vild Atla Ólafssonar stuðluðu að
því að gera þessa borg að vinsam-
legri bústað efasemdarmönnum
og vinstrivillu en hún hefði ann-
ars orðið. Hafi hann heila þökk
fyrir. Aðstandendum Atla sendi
ég mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Arni Bergmann
Frá mínu sjónarhorni var Atli
Ólafsson alla tíð nokkuð einstætt
sambland af rammþjóðlegum
mörlanda og úttlenzkum heims-
borgara sem laut þeim örlögum
að gista Reykjavfk í full sjötíu ár,
en hefði fullteins vel „átt heima“ í
París, New York eða Bonn.
Hann var fæddur í Kaup-
mannahöfn 4. marz 1913, af
dansk-íslenzku foreldri. Anna
móðir hans var fædd
Christensen-Hejnæs, en gat víst
ef grannt var skoðað rakið ætt
sína til útvalinnar þjóðar fyrir
botnum Miðjarðarhafs. Faðir
hans átti einnig að nokkru til
danskra að telja, endaþótt hann
kastaði Möllers-nafni sínu fyrir
róða og þjóðin þekkti hann sem
verkalýðsleiðtogann Ólaf Frið-
riksson.
Atli fluttist til íslands með for-
eldrum sínum tveggja ára gamall
og ólst upp í Reykjavík fyrri eftir-
stríðsáranna. Fyrst eftir hingað-
komuna voru hjónin og barnið
nokkuð einmana ýmissa hluta
vegna, hrökkluðust úr einu
bráðabirgðahúsnæðinu í annað,
áttu hér svotil engin skyldmenni
eða kunningja. Nánasta venzla-
fólk heimilisföðurins bjó norðan
fjalla og bar útlenzk nöfn: Arne-
sen, Möller, Tulinius. - Sonurinn
hlaut líka ósvikið borgaralegt og
danskt uppeldi. Danska tungu
drakk hann að sjálfsögðu í sig
með móðurmjólkinni, enda varla
annað talað á heimilinu, og þurfti
ekki á íslenzku að halda fyrr en
hann fór að leika sér með öðrum
börnum í miðbæjarkvosinni. Úr
því tungutaki varð víst fyrst í stað
nokkuð kyndugt hrognamál, og
þá var það sem faðir hans fór fyrst
að gefa sér tíma til að kenna syn-
inum feðratunguna dýru og
leiðrétta hann, jafnvel nokkuð
ótæpilega og kannski af nokkurri
smásmygli á stundum. Áhrif
þeirra kennsluaðferða, bæði góð
og ill, sátu í honum ævilangt.
Heimili þeirra Friðrikssons-
hjóna var nokkuð sér á parti í
bæjarlífinu. Húsbóndinn var
sósíalískur eldhugi sem aldrei
hlaut feitara embætti en ritstjóra-
starf við fátækt kratablað, átti við
að stríða mikinn mótbyr af pólit-
ískum og öðrum hugsjónaástæð-
um, en naut líka nokkurrar lýð-
hylli, einkum framan af. Samt
gerði hann varla meir en vinna
fýrir sjálfum sér, og var þó maður
einstaklega reglusamur, reykti
hvorki né drakk. Það kom í hlut
hinnar dönsku húsmóður að bera
hitann og þungann af öllum
praktískum spekúlasjónum hins
daglega lífs. Hún lét sig ekki
muna um það, mállaus konan, að
setja á laggirnar hljóðfæra-
verzlun mitt í eymd og óvissu
stríðsáranna fyrri, stofnsetti
Hljóðfærahús Reykjavíkur og
rak það um áratuga skeið. Jafn-
framt stóð hún fyrir hingaðkom-
um margra erlendra tónlistar-
manna; og ásamt fjölmenni inn-
lendra kúnstnera í hús þeirra
hjóna að staðaldri varð heimilið
brátt að einni helztu menning-
armiðstöð bæjarins um langt ára-
bil, einkum á þriðja áratuginum
og fram á þann fjórða. Þannig
verður ekki hjá því komizt að
segja, að Atli hafi verið alinn upp
í litríku umhverfi, þar sem um
æskuheimili hans ólguðu
straumar erlendrar heimslistar
jafnt sem innlendrar dægurmála-
baráttu; og bókstafleg átök
þeirrar síðarnefndu virtu jafnvel
ekki friðhelgi heimilisins þegar
verst lét, svo sem frægt er úr
þeirra tíma annálum.
Skólaganga Atla varð ekki
löng. Hann lauk ekki námi til
stúdentsprófs, en sigldi ungur til
Þýzkalands og sótti þar verzl-
unarskóla. Það varð honum mjög
notadrjúgt síðar, og slíkur mála-
maður sem hann var að eðlisfari
og jafnvel ástríðu, þá varð hon-
um þýzk tunga á skömmum tíma
sem hans þriðja „móðurmál".
Hann var reyndar alla ævi að
auka við menntun sína með lestri
um margvísleg efni, og svo seint
sem á sextugsaldri tók hann sér
tak til að betrumbæta frönsku-
kunnáttu sína og dvaldist þá í
París um skeið.
Eftir námsdvölina í Hamborg
kemur hann hingað heim í krepp-
una og fer að starfa við verzlun
móður sinnar. Eymdin í við-
skiptamálum landsmanna var þá
orðin slík, að svotil engin hljóð-
færi voru flutt til landsins, nema
kannski þau lífsnauðsynlegustu
eins og harmóníkur og trommur,
og þess vegna orðið næsta
skondið að reka verzlun sem
reyndi að standa undir því að
kallast „hljóðfærahús“; en ein-
hverjar hljómplötur fengust þó
stöku sinnum fluttar inn, og klíp-
ingur af nótum. Þá var það sem
Anna Friðriksson fer að verzla
jafnframt með töskur og leður-
vörur. Og til að gera langa sögu
stutta, þá er það upp úr þessu sem
þau mæðginin stofna Leðuriðj-
una, fyrirtæki sem varð starfs-
vettvangur Atla Ólafssonar ævi-
langt.
Þetta var að sjálfsögðu löngu
áður en ég kynntist þessu fólki
persónulega, en þó er mér kunn-
ugt um tvennt sem viðkom þessu
skeiði á ferli Atla, sem ég hef
vitneskju um og langar til að geta
til gamans. - Það fyrra er sú fram-
takssemi Hljóðfærahússins í
miðri kreppunni að framleiða
svokallaðar „silfurplötur": Hver
sem þorði - og átti handbæran
túkall eða svo - gat labbað sig inn
í Hljóðfærahúsið og sungið eða
kveðið með sínu nefi, eðaþá lesið
upp, og þannig varðveitt dýr-
mæta rödd sína; ég hef séð prýð-
isgóða mynd af Halldóri Laxness
með filmbros á vör lesandi inn á
slíka „silfurplötu". - Hið síðara
er, að svo æxlaðist til að Atli sjálf-
ur varð fyrstur manna hérlendis
til að syngja dægurlög inn á
hljómplötu, mig minnir á vegum
Ríkisútvarpsins. Hann varð sem-
sagt fyrsti íslenzki dægurlaga-
söngvarinn, þótt ekki yrði þar
framhald á, enda stóð það ekki
til. Þessi plata mun guðisélof vera
varðveitt hjá útvarpinu.
Málakunnátta Atla kom hon-
um vitaskuld að miklum notum í
viðskiptalífinu, og hann var einn-
ig um langt árabil löggiltur skjala-
þýðandi og dómtúlkur á dönsku
og þýzku. Samt finnst mér núna
sem sú ágæta málaþekking og
máltilfinning hafi aldrei nýtzt til
fulls. Ég er ekki að halda því
fram, að hann hefði átt að leggja
stund á þýðingar af erlendum
málum yfír á íslenzku - einmitt
hið gagnstæða hefði hann getað
leyst af hendi öðrum fremur og
jafnvel verið kjörinn til; slíkir
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 10. ágúst 1985