Þjóðviljinn - 23.01.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Jón Helgason kvaddur
Fáir menn hafa sett jafnmikinn svip á menn-
ingarsögu þjóöarinnar á þessari öld og Jón
Helgason í Kaupmannahöfn. Jón var nær jafn-
aldra öldinni og fylgdist með þeim breytingum
og gjörningum sem uröu í íslensku þjóöfélagi frá
Kaupmannahöfn; úr þeirri fjarlægð sem eykur
meö sumum mönnum innsæi og skilning á þjóö
sinni.
Hinn bráðgeri Borgfiröingur hvarf 17 vetra til
náms í norrænum fræöum í þeim forna höfuö-
stað íslands, Kaupmannahöfn, þar sem hann
lifði til lokadægurs.
Jón Helgason varö forstööumaöur safns
Árna Magnússonar 1927 og prófessor í ís-
lenskri tungu og bókmenntum viö Kaupmanna-
hafnarháskóla 1929. Þannig varö Jón Helga-
son arftaki Finns Jónssonar, Konráös Gísla-
sonar og annarra fræðimanna íslenskrar tungu
sem mest áhrif hafa haft á samtíma sinn og
eftirkomendur.
Jón Helgason var afburöa kennari og margir
þeirra sem fegurst hafa talað og ritaö móöurm-
álið höfðu notiö leiðsagnar hans. Magnús
heitinn Kjartansson Þjóöviljaritstjóri var einn
þeirra.
Á sviði norrænna fræöa liggja margbrotin og
vönduð verk eftir Jón Helgason. Hann var í
ýmsu upphafsmaöur nýrra vinnubragða í vís-
indum sínum og haft er fyrir satt, að ekki þurfi aö
sópa um garöa þar sem Jón hefur farið um
höndum í fræðunum.
Safn Árna Magnússonar var lengstum vinnu-
staöur Jóns og heimili og oft var honum líkt við
Árna sjálfan. Og íslendingurinn í Danmörku
varð þjóðlegri en þeir sem stökkva um holt og
móa á Fróni. ísland Jóns Helgasonar var í tung-
unni, bókmenntunum og handritunum. Þar var
hann heima. í kynngimögnuðum kveöskap
hans kynntust flestirá Islandi skáldmæringnum
í Árnasafni. Skáldiö orti í rökréttu framhaldi af
gullöld íslenskra bókmennta, rætur í fornöldinni
voru traustari en annarra íslendinga:
Oftsinnis meðan ég þreytti hin fornlegu frœði,
fannst mér sem skrifarinn sjálfur hið nœsta mér
stœði.
Hugurinn sá yfir hlykkjóttum stafanna baugum
hendur, sem forðum var stjórnað af lifandi
taugum.
Skáldskapur Jóns var ef til vill ekki mikill aö
vöxtum en þeim mun meira fannst mönnum til
þess koma sem birst hefir eftir Jón Helgason á
prenti. Þess utan eru til fleygir kviðlingar eftir
Jón sem ganga á milli manna og hafa gert á
þessari öld. Þar kennir ýmissa grasa, gaman-
kvæöa og þjóölegra vísna.
Jón Helgason var þannig fjölhæfur maöur og
stórbrotinn persónuleiki, og þeim kostum búinn
aö um hann mynduðust þjóösögur í lifenda lífi.
Einsog veröa vill þegar slíkur hæfileikamaöur
býr fjarri ættjörð sinni gætti stundum tortryggni í
garð Jóns á íslandi. En þaö breytti engu um
ástundan hans á íslenskum fræðum og bók-
menntum, né því að hann varö aldrei annaö en
íslendingur. Jón umgekkst alla tíö mikið nem-
endur sína gamla, íslenska rithöfunda og vini aö
heiman. Þeir eru margir sem sótt hafa í smiöju
skáldjöfursins í Kaupmannahöfn í áratuganna
rás.
Auðvitað má víða kenna togstreitu þess
manns sem býr fjarri ættjörð sinni en á hvergi
annars staðar heima en í veröld móöurmálsins.
„Drýpur af hássins upsum erlent regn,
ókunnir vindar kveina þar við dyr“.
Jón Helgason kunni betur íslenska sögu en
aðrir menn. Hann var málvinur Edduhöfunda,
Snorra, Hallgríms Péturssonar og Bjarna Thor-
arensen; og þaö má nærri geta aö slíkum manni
var þung raun aö sjá ættjöröina troðna er-
lendum her, „horfa á hvernig afkoma þjóðarinn-
ar veröur háöari og háöari honum; horfa á
hvernig hugirnir sljógvast smátt og smátt
gagnvart honum,“ einsog hann komst að oröi í
1. desember ræöu af svölum alþingishússins:
„Jón Sigurðsson, þú sem stendur andspænis
mér á þessari stundu, datt þér nokkurn tíma í
hug aö þetta ætti aö liggja fyrir hinu frjálsa ís-
landi, sem þú baröist fyrir?"
Þjóðviljinn kveður íslendinginn Jón Helga-
son. Leiðsögn hans mun lifa. -óg
KUPPTOG SKORID
Vélbyssur
og lögregla
íslendingar eru friðsöm þjóð.
Við erum ekki vön vopnaburði
og njótum þeirrar gæfu að hafa
engan her. Fram að þessu hefur
lögregla landsins verið óvopnuð,
þó lögreglumenn ýmsir hafi verið
þjálfaðir í meðferð skotvopna til
að vera búnir til reiðu ef í harð-
bakka slær. í kringum lögregluna
hefur líka ríkt allgóður friður.
Einstök atvik hafa auðvitað vak-
ið upp úlfaþyt, skapað umræðu
um framkomu lögreglunnar
gagnvart borgurunum, og vissu-
lega hefur það gerst að lögreglu-
menn hafa gerst offari í starfi sínu
og misbeitt því valdi sem þeim er
falið.
Það er hins vegar einangruð til-
vik, og menn skulu hafa í huga að
lögreglumenn eru mennskir eins
og við hin, þeir gera líka mistök.
Erlendis, þar sem lögreglumenn
eru oftlega vopnaðir, leiðir þetta
stundum til afdrifaríkra slysa.
Það hefur svo aftur leitt til þess að
viðmót gagnvart lögreglunni hef-
ur versnað sums staðar til muna.
Góðu heilli er þessi hætta ekki
fyrir hendi hér á landi, þar sem
vopnaburður lögreglu hefur ekki
átt sér stað og sambandið milli
hennar og fólksins með ágætum.
Strákaleikur
í síðustu viku gerðist það hins
vegar skyndilega, að á ýmsum
stöðum á suðvesturhorninu voru
skyndilega komnir vopnaðir lög-
reglumenn á vörð. Á Keflavíkur-
flugvelli gat þannig að líta menn í
hinum hefðbundna búningi lög-
reglumanna á verði innan um
venjulegt fólk, harðvopnaða
mikilvirkum hríðskotabyssum.
Þetta eru firn mikil og ótíðindi.
A það að verða daglegt brauð
okkar að horfa upp á íslenska lög-
reglumenn spranga gleiðgosalega
um og veifa vélbyssum? Eru
menn kannski að venja fólk við
vopnaburð lögreglumanna?
Staðreyndin er nefnilega sú, að
innan vébanda lögreglusveitanna
eru menn sem telja ekki goðgá þó
vopn séu oftar höfð uppi, og eru
greinilega fíknir mjög í bófahasar
á flugvöllum þegar tækifæri gef-
ast. Því leikurinn á Keflavíkur-
flugvelli er auðvitað ekkert ann-
að en bófahasar fyrir fullorðna.
Þessir menn, sem innan lögregl-
unnar sjá lítið athyglisvert við að
gengisfella íslenska lögreglubún-
inginn með því að bæta við hann
vélbyssum, eru fyrst og fremst
natóstrákarnir, sem hafa fengið
þjálfun í tengslum við sveitir
Nató.
En sem betur fer eru í röðum
lögreglunnar mjög ábyrgir menn,
sem skilja hvað er um að vera, og
skilja ekki síst þá hættu sem felst í
því að væða íslenska lögreglu-
menn vopnum af lítilfjörlegu til-
efni.
Viðvörunarorð
Tómas Jónsson, formaður
Landssambands lögreglumanna,
sagði þannig í viðtali við Morgun-
blaðið - sem virðist sjá lítið at-
hyglisvert við þessa þróun - að
ekki væru menn í röðum sam-
bandsins fyllilega sáttir við þetta:
„Þá veldur óánægju," sagði Tóm-
as, „að lögreglumenn í venju-
legum einkennisbúningum ganga
vopnaðir innan um almenna
borgara. Við viljum ekki breyta
ímynd lögreglubúningsins. Við
viljum, að beri lögreglumenn
vopn, þá klæðist þeir sérstökum
búningum".
VÍKINGASVEITIN
Á KEFLAVÍKUR-
FLUGVELLI

Auðvitað er þetta rétt. Guð
forði okkur frá því að eiga von á
því að sjá venjulega lögreglu-
menn með vélbyssu dinglandi
framan á sér. Það er ekki hægt að
horfa fram hjá því, að viss þekk-
ing og þjálfun í vopnaburði þarf
að vera til staðar innan lögregl-
unnar á íslandi. En það þari
auðvitað að takmarkast við sér-
stakar, sérþjálfaðar sveitir, og
það verður að fara með fylllstu
■ gát. Sú kæruleysislega afstaða
sem birtist til dæmis í staðsetn-
ingu vélbyssuvæddra lögreglu-
manna á Keflavíkurflugvelli í síð-
ustu viku er til dæmis fráleit Við
viljum ekki að ísland verði að
lögregluríki.
Óljós
réttarstaða
Þar fyrir utan er margt óljóst
með vopnaburð lögreglunnar.
Hver, til dæmis er réttarstaða
lögreglumanns, sem verður fyrir
því að meiða eða deyða íslending
með skotvopni? Um þetta segir
Tómas Jónson:
„Við höfum vakið athygli yfir-
valda á þeirri spurningu hver sé
ábyrgur ef til skotbardaga kemur
og óbreyttir borgarar slasast eða
týna lífi. Lögreglumenn eru
mannlegir og gera mistök eins og
aðrir. Hver yrði réttarstaða lög-
reglumanns, sem ylli almennum
borgara tjóni í skotbardaga?"
Ný víkinga-
sveit
í tengslum við varðstöðu vopn-
aðra lögreglumanna í síðustu
viku hefur meðal annars komið
fram, að þegjandi og hljóðlaust
er búið að mynda nýja víkinga-
sveit. Natóstrákarnir hafa því
greinilega ekki setið auðum
höndum. Mikil leynd hefur hvílt
yfir stofnun nýju sveitarinnar, og
nú er komið í ljós að hún hefur
yfir að ráða drápstólum á borð
við þungar vélbyssur á fæti og
sprengjuvörpur.
Hver leyfir eiginlega stofnun
sveitarinnar og hver hefur leyft
kaup á þungavopnum af þessu
tæi? Og til hvers í fjáranum er
þeirra þörf?
-ÖS
DJOÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Berqmann, össur Skarphéðinsson.
Rit8tjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Álfheiður Ingadóttir, Garðar Guðjónsson, Ingólfur Hjör-
leifsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Mörður Árnason,
Sigurdór Sigurdórsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þórunn Sigurðar-
dóttir, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Augiýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóöir: ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Ðaldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviijans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverö á mónuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 23. janúar 1986