Þjóðviljinn - 27.04.1986, Blaðsíða 14

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. apríl 1986
Sjónrœn
skynjun
Sean Connery í hlutverki Vilhjálms af Baskerville ræðir við leikstjórann Jean-Jacques Annaud.
Kvikmyndir
F. Murray Abraham í hlutverki rannsóknardómarans Bernardo
Gui.
kemur fyrst
Þessar vikurnar er verið að kvik-
mynda metsölubók ítalska mál-
fræðingsins og rithöfundarins
Umberto Eco, Nafn rósarinnar.
Leikstjórinn sem réðst í að koma
þessu stórvirki á filmu er frakkinn
Jean-Jacques Annaud og samdi
hann einnig handritið í samvinnu
við Gérard Brach og Andrew
Birkin.
Með aðalhlutverkið í myndinni
fer írski leikarinn Sean Connery
sem einkum er þekktur úr James
Bond myndunum. Hann leikur
Vilhjálm af Baskerville, munk-
inn sem tekur að sér rannsókn á
dularfullum morðum í munka-
klaustri á Norður-ítalíu. F. Murr-
ay Abraham (Salieri í Amadeus)
leikur rannsóknardómarann
Bernardo Gui og Michael Lons-
dale leikur ábótann.
Tökustaður
vandfundinn
Sagan gerist í afskekktu fjalla-
klaustri á Norður-Ítalíu á fyrri-
hluta 14. aldar og í viðtali í Sight
& Sound við höfund bókarinnar,
Umberto Eco, segir frá leitinni
að heppilegum stöðum til að géra
myndina á. Eco segir að leikstjór-
inn, Annaud, hafi ferðast allt frá
Portúgal til Suður-Ítalíu í leit að
heppilegu klaustri. A'ð því loknu
heimsótti hann Eco og þeir
skoðuðu myndir af hundruðum
kirkjulegra bygginga. Engin
þeirra stóðst prófið, þær voru
ýmist í of mikilli niðurníðslu eða
höfðu verið endurnýjaðar of
mikið. „Raunar held ég að tíðar-
andanum verði best náð með því
að endurskapa hann. Tökum
kirkjudyr sem dæmi: á öldum
áður voru þær vanalega málaðar,
en nú eru þær litlausar og upplit-
aðar af elli. Fyrir bragðið eru þær
Italski
rithöfundurinn
Umberto Eco
rœðirum
kvikmyndina
sem veriðerað
gera eftir
metsölubðk
hans, Nafn
Rósarinnar
i
ósköp rómantískar en enduróma
ekki lengur tíðaranda miðalda.
Árið 1000 var til þekkt orðtæki í
Evrópu: Það er verið að fylla
Evrópu af hvítum kirkjum. Nú
eru þessar kirkjur orðnar grá-
ar...,“ segir Eco.
Á endanum urðu tvö klaustur í
Suður-Þýskalandi fyrir valinu,
Maulbronn og Eberbach. Margar
senur verða þó teknar í stúdíói í
Róm og í Abruzzi fjöllunum
norðaustur af Róm.
Hver borgar?
Undirbúningur myndarinnar
hefur staðið í þrjú ár enda ekki
hlaupið að því að koma 550 blað-
síðna bók niður í handrit að kvik-
mynd ívenjulegri lengd. Eco seg-
ist lítið hafa skipt sér af hand-
ritsgerðinni, af fjórtán upp-
köstum hafi hann aðeins lesið
tvö. „Þetta er svipað og hjá
skurðlækni ef sonur hans þarf að
leggjast undir hnífinn: flestir
kjósa að fá starfsbróður sinn til
verksins. Þeir gætu orðið skjálf-
hentir...“ Eco segist aðeins hafa
gert örfáar athugasemdir.
„Einu sinni fannst mér hann
fara nokkuð frjálslega með eina
senu. Annaud útskýrði þá að ef
hann hefði haldið sig við bardag-
asenuna eins og hún er í bók
minni myndi kostnaðurinn verða
margfalt meiri. Hverju gat ég
svarað? Átti ég að bjóðast til að
greiða mismuninn sjálfur?"
Skegg
eða skeggleysi
Hann segir að Annaud sé mjög
trúr bókinni og persónum henn-
ar. Hann hafi lagt mikla alúð við
að fá rétta leikara í öll hlutverk,
td. hafi hann prófað 40 leikara
áður en hann réð Connery í aðal-
hlutverkið. Annaud lagði áherslu
á að sem flestir leikarar væru af
sama þjóðerni og persónurnar
sem þeir lékju.
Sörnu sögu er að segja af öllum
smáatriðum í umbúnaði myndar-
innar og útliti leikara. Þetta segir
Eco að hafi oft reynst erfitt. Eitt
er að segja „Þeir snæddu af tré-
diskum", annað að finna ná-
kvæmlega rétta stærð af diskum.
Eða þegar segir að munkarnir
hafi þeðist fyrir með ennið við
gólf. Hvað gerðu þeir við bak-
hlutann? Stóð hann út í loftið eða
lögðu þeir þjó að hælum? Voru
Fransiskusarmunkar skeggjaðir
eða skegglausir? í heimildum eru
þeir hvort tveggja. „En þá rák-
umst við á heimild frá 14. öld sem
sagði að Fransiskusarmunkar
hafi orðið að raka sig á minnst
tveggja mánaða fresti. Benedikt-
ínarnir urðu hins vegar að raka
sig eigi sjaldnar en vikulega.“
Umberto Eco — hvað á eg að gera innan um 80 munka?
Ágœtlega myndrœn
Ekki segist Eco vera spenntur
fyrir að fylgjast með kvikmynda-
tökunum. „Þegar verið er að taka
mynd eftir Bertolucci er allt fullt
af fögrum konum. En hvað á ég
að gera innan um 80 munka? Þess
utan vil ég ekki vera að þvælast
fyrir...“ Ein af ástæðunum fyrir
því að Eco vill ekki vera við tök-
urnar segir hann að sé hversu
óþolinmóður hann sé. „Ég get
ekki hugsað mér að þurfa að bíða
í sex klukkustundir af því að
svarti hrafninn sem var pantaður
reyndist grár þegar til kom. Ég
myndi breyta handritinu, gera
hrafninn að ljóni ef það ætti leið
hjá,“ segir hann.
Eco segist vera þeirrar skoðun-
ar að bók sín sé ágætlega mynd-
ræn, jafnvel þegar fjallað er urn
óhlutbundin hugtök. „Ég hef
sterkt sjónminni. Til dæmis er
ákveðið heimspekihugtak mér
minnisstætt vegna þess að ég sat
alltaf í tímum og teiknaði risaeðl-
ur þegar kennarinn útskýrði hug-
takið. Ég er enn að teikna risa-
eðlur. Gerð Rósarinnar hófst á
því að ég teiknaði í heilt ár. Og
þegar ég kenni er ég bjargarlaus
án töflu. Ég verð að teikna, þótt
ekki sé nema eina beina línu.
Nemendur mínir hafa etv. ekki
hugmynd um hvað þessi lína
táknar en hún er mér alger
nauðsyn...Á undan hverri máls-
grein sem er mynduð fer sjónræn
skynjun. Það skiptir ekki máli
hvort það sjónræna er áþreifan-
legt eða einungis til í hugmynda-
heiminum.“
Tungumólið
aðskilur
Eco nefnir til sögu mikilvægi
.þess semerósagt látiðíbókum en
lesandanum eftirlátið að skynja.
Þetta geti verið öllu erfiðara í
kvikmynd. Þess vegna hafi hann
td. gert uppástungu um eina senu
sem ekki er í bókinni. Það er þeg-
ar stúlkan sem freistar unga
munksins Adso er dæmd á bálið.
„í bókinni virðist munkurinn
ungi ekki veita þessu mikla eftir-
tekt þótt hann hafi átt samfarir
viðstúlkuna. Lesandinn getur vel
skilið hvers vegna ungur munkur
úr yfirstéttarfjölskyldu sem er
alls óvanur holdlegu samræði
reynir ekki að koma í veg fyrir að
stúlkan verði brennd. En í kvik-
myndinni verður þetta ekki eins
ljóst áhorfandanum. Þess vegna
stakk ég upp á að bætt yrði við
senu þar sem unga fólkið reynir
að tala saman. Hann ávarpar
stúlkuna á latínu og hún svarar á
mállýsku héraðsins...Þá verður
öllum Ijóst að það er enginn
grundvöllur fyrir sambandi milli
þeirra. Tungumálaerfiðleikarnir
vitna um þá ólíku heima sem þau
lifa í. Þau eru hvort úr sínu sól-
kerfi. Rétt eins og samning bókar
og kvikmyndagerð geta verið
gerólíkir heimar..."
—ÞH cndursagði