Þjóðviljinn - 03.05.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Kjamoiioislys í Sovétríkjunum
Þegar þetta er skrifaö er ekki vitað meö vissu,
hve alvarlegt slysið í sovéskri kjarnorkurafstöö í
Úkraínu var. Sumir telja líkur á því aö hundruð
manna hafi farist eða jafnvel þúsundir, en Sov-
étmenn sjálfir vilja sem minnst úr slysinu gera -
hafa þó viðurkennt að a.m.k. tvö hundruð
manns hafi verið fluttar á sjúkrahús. Og er þá
eftir það sem erfiðast og hörmulegast kann að
reynast: áhrif geislavirkni til lengri tíma á það
fólk sem bjó í námunda við kjarnorkustöðina í
Tsjernobyl.
Tvennt er uggvænlegt við þetta slys.
í fyrsta lagi minnir það rétt eina ferðina enn á
það, að kjarnorkan er ekki það hagstæða vís-
indaundur sem menn héldu fyrir þrjátíu—fjörtíu
árum að leysa mundi orkuvanda heimsins. Það
hefur einmitt komið fram í tengslum við ótíðindi
frá Úkraínu, að bandarísk þingnefnd hafi talið
saman um hundrað og fimmtíu kjarnorkuslys á
tíu ára tímabili. Kjarnorkan er blátt áfram háska-
leg, bæði vegna þess hve gífurlegan öryggis-
búnað þarf við sjálfa framleiðslu hennar (og
dugir ekki alltaf til eins og dæmin sanna) og svo
vegna þess, að hún skilur eftir sig geislavirkan
úrgang í neðanjarðarbyrgjum og á hafsbotni,
sem hleðst upp eins og sístækkandi tíma-
sprengja, sem stillt er gegn umhverfi mannsins.
í annan stað er það illt og hættulegt hve seint
og illa Sovétmenn hafa fengist til að skýra frá
því sem gerðist. Sú hegðun hefur reyndar vakið
furðu margra, menn skilja ekki hvernig á þeim
býsunum stendur.
Sannleikurinn er sá, að öll umræða um nátt-
úruspjöll, rányrkju, mengun, kjarnorkuslys og
fleira það sem hættulegt reynist lífríki og um-
hverfi mannsins, hefur verið mjög í skötulíki í
Sovétríkjunum. Ástæðan er sú, að í áróðurs-
stríðinu hafa þeir haft mikla tilhneigingu til að
láta sem það sé fyrst og síðast tillitsleysi kapítal-
ískrar gróðafíknar, sem veldur mengun og öðr-
um spjöllum á náttúrunni. Þar eftir hafa þeir
viljað láta sem hið sovéska þjóðfélagskerfi sé í
sjálfu sér hollt og gott umhverfinu og tryggi
skynsamlega nýtingu náttúruauðlinda. En því
miður eru engar slíkar tryggingar byggðar inn í
hið sovéska kerfi: rétt eins og kapítalistinn vill
gjarna auka gróða sinn með því að sleppa eitri
út í andrúmsloftið, eins vill sovéskur forstjóri
sýna, að hann geti staðið við sínar framleiðsluá-
ætlanir með sem minnstum tilkostnaði - og þá
m.a. með því að spara við sig mengunarvarnir.
Slík mál hafa mörg upp komið í Sovétríkjunum
og um þau hefur verið skrifað - en þá jafnan rétt
eins og það væru barasta tilteknir einstaklingar
sem hafi brugðist meðan ástandið í heild væri
nokkuð gott.
Á síðustu misserum hefur samt orðið nokkur
breyting á þessari umræðu íSovétríkjunum. Þar>
er ekki til sjálfstæð hreyfing umhverfisverndar-
manna sem gæti veitt stjórnvöldum aðhald, en
æ fleiri áhrifamenn, rithöfundar og fleiri, hafa
látið til sín taka til andmæla framkvæmdum,
sem spillt gætu jarðvegi, vatni og lofti. En kjarn-
orkuverin, sem áttu að vera sönnun um ágætií
sovéskra vísinda meðal annars, þau hafa verið
einskonarheilagar kýrtil þessa, ekki hefurfeng-
ist birt gagnrýni á þau svo vitað sé, amk. ekki í
umtalsverðum mæli. Og sá feluleikur sem sov-
éskir ráðamenn og fjölmiðlar standa nú í vegna
kjarnorkuslyssins sýnir vel, hve langt menn þar
eystra eiga í land með að þora að horfast í augu
við eigin mistök.
Þennan feluleik með staðreyndir málsins er
rétt og nauðsynlegt að fordæma. Um leið og
minnt er á, að þetta slys og eftirmáli þess sýnir
vel, að það er í rauninni alþjóðlegt vandamál
hve ströng ritskoðun er við höfð í Sovétríkjunum
enn þann dag í dag.

Mynd: Einar Ól.
LJOSOPIÐ
ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéöinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaöamenn: GarðarGuðjónsson, Guðlaugur Arason (Akureyri), Ing-
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H.
Gíslason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Frið-
þjófsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Hörður Jónsson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6 símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarvorð á mánuöi: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 3. maí 1986