Þjóðviljinn - 14.12.1986, Síða 2
skammtur
af rithöfundaraunum
Mér gleymist stundum, mánuðum saman,
nokkuð sem allir eiga að vita, nefnilega það
hvað óskaplega er erfitt að vera skáld og rithöf-
undur. Mér finnst svo undurgaman að skrifa og
yrkja bull að ég man hérumbil aldrei eftir því að
slíkt er ekki á færi nema snillinga.
Þegar svo dregur að jólum og jólabókaflóðið
er að ná hámarki, er maður harkalega á það
minntur í viðtölum fjölmiðla/Við þá sem fást við
að setja saman texta og yrkja Ijóð, hve gífur-
legur vandi það er að skrifa bók.
Persónulega finnst mér miklu minni vandi að
vera rithöfundur og skáld helduren tildæmis að
vera netamaður á togara eða góður flakari.
Kannske er eitthvað til í þessum gamla hús-
gangi:
Æ, mér finnst að þessi þjóð
þurfi að fara að veta að
það er enginn vandi að yrkja Ijóð
ef menn bara geta það.
En þó ég fari nú svona létt með að vera
góðskáld, þá er ekki víst að öll góðskáld fari jafn
létt með að vera góðskáld, einsog ég.
Og því til staðfestingar ætla ég nú að birta litla
dæmisögu sem ég fann í drasli í gær, þegar
konan mín var að láta mig taka virkan þátt í
jólaföstuhreingerningunni.
DÆMISAGA:
Skáldið er á heljarþröminni, já bókstaflega á
heljarþröminni. Skilyrði til að yrkja eru engin.
Rangur árstími, röng birta, ómögulegar gardín-
ur, símaþján og gestanauð, umferðar- og
flugvélagnýr, sem smýgur gegnum glugga og
veggi og ómurinn af óæskilegri tónlist berst milli
hæða. Einbeiting er óhugsandi vegna ytri að-
stæðna, enda er afstaða himintunglanna inn-
byrðis óhagstæð með afbrigðum.
Hvorki staður né stund til að sinna þeirri
skáldlegu köllun að yrkja prósaljóð í eina Ijóða-
bók sem færi vel í hendi.
Nafn skáldsins er í símaskránni einsog raun-
ar nöfn þeirra manna sem hafa síma. Þar er
skáldið títúlerað „rithöfundur“ og það er auðvit-
að ekki nærri nógu gott því skáldið er búið að
vera skáld alla ævi. Að vera kallaður rithöfundur
í jafn víðlesinni bók og símaskráin er, gæti vald-
ið misskilningi. Menn gætu farið að halda að
prósaljóðin væru óbundið mál. Þegar skáldið
ætlaði að kippa þessu í liðinn í fyrra og láta setja
skáld í staðinn fyrir rithöfundur í símaskrána, tók
konan í taumana og sagði:
- Ég held þú sért ekki með öllum mjalla.
Skáldið er svo viðkvæmt að eftir þessa at-
hugasemd gat það ekki sett stafkrók á blað í
rúmar þrjár vikur, hvað þá heila Ijóðlínu.
Hefur raunar lítið getað ort síðan.
Og nú er skáldið ekki bara á heljarþröminni,
heldur líka á síðasta snúningi.
Þær hringdu semsagt frá forlaginu í gær og
voru talsvert stuttar í spuna. Ef skáldið hefði ráð
á því að móðgast, þá hefði það móðgast í gær
þegar Sigurbjörg sagði:
- Það er til nokkurs að vera að bakka þessa
andskotans froðusnakka upp, þegar þeir geta
ekki einu sinni sýnt lit og drullað saman handriti.
Skáldið mátti ekki mæla fyrir bræði og það
kom sér sannarlega vel því oft gefur hið ósagða
besta raun.
Þegar þögnin var orðin óbærileg fyrir Sigur-
björgu, sagði hún:
- Ertu þarna?
- Já, ég er hérna, svaraði skáldið.
- Handritið verður að koma einsog skot. For-
lagið er búið að setja allt í gang, bæði hérlendis
og erlendis. Samböndin eru glóandi.
Skáldinu fannst einsog Sigurbjörg gleymdi
því, að hún var ekki að tala við venjulegt skáld,
heldur skáld sem löngu er búið að auglýsa upp,
eftir samnorrænum leiðum.
Skáldið vissi að það þyrfti að segja eitthvað,
en vissi ekki almennilega hvað, svo það þagði,
enda var Sigurbjörg búin að leggja á.
í raun og veru hafði öll starfsorka skáldsins
farið í það að búa svo í haginn fyrir sig, að það
hefði skilyrði til að yrkja. Finna sér viðunandi
vinnuaðstöðu. Ævi þess einkenndist af linnu-
lausri leit að kvistherbergjum undir súð útí bæ,
eða vistarverum þar sem annaðhvort væri
óvenju hátt, eða óvenju lágt undir loft. Þegar
kona skáldsins komst í álnir við fráfall móður
sinnar, sem var ekkja eftir spekúlant, keypti
skáldið Guddukot í Flatey, þiljaði innan með
panel í hólf og gólf og sat þar sumarlangt, án
þess að detta neitt í hug bundið eða óbundið,
hvað þá að örlaði á hugljómun.
Sólsting fékk skáldið að vísu úti á altani í
Portúgal og í hitasóttarórunum orti það eitt
þekktasta Ijóðið sitt, „Varðturninn".
Annars er þetta skáld sem hefur enn ekki
viðunandi skilyrði til að taka á móti skáldgyðj-
unni og gera henni verðug skil.
Þetta skáld hefur í raun og veru enn ekkert
öðlast nema náðargáfuna. Og þó náðargáfan
sé nú einusinni aðalatriðið verður hún einsog
hálfgert aukaatriði þegar ekki er hægt að koma
henni niður á blað vegna aðstöðuleysis.
En nú víkur sögunni á forlagið. Útgáfustjórinn
situr á fundi útaf Ijóðabókinni skáldsins.
Á síðasta fundi hafði verið tilkynnt að hún ætti
að bera titilinn „Fimmtíu ljóð“.
Þarna eru meðal annarra komnir nokkrir
konsúlentar og einn samnorrænn bókmennta-
fræðingur. Til umræðu er, hvort ekki sé hægt að
finna bókinni skáldsins betri titil en „Fimmtíu
ljóð“. Eiginlega eru fundarmenn farnir að hall-
ast að því að rétt sé að reyna að fá skáldið til að
breyta titlinum sem óneitanlega gefur til kynna
alltof mikið magn af Ijóðum á einu bretti, eða
einsog Jóhanna Pétursdóttir fjölmiðlafræðingur
og ritari stjórnarinnar segir umbúðalaust:
- Fólk er orðið alltof frábitiö Ijóðum til að hægt
sé að bjóða uppá þessi ósköp. Fimmtíu Ijóð. Eg
verð ekki eldri.
Við þessa ræðu slær einsog þögn á stjórnina,
konsúlentana og samnorræna bókmennta-
fræðinginn, því að í raun og veru er svo óskap-
lega erfitt að tala um magn og afköst þegar Ijóð
eru annars vegar, jafnvel þó það séu prósaljóð.
-Við strikum bara fimmtíu framanaf, segir
Sigurbjörg. Hún er alltaf svo asskoti afgerandi.
Þetta er samþykkt.
Síðan er ákveðið að höfundur Ijóðabókarinn-
ar „Ljóð“ fái tvo mánuði í Jónshúsi, Ijóðaverð-
laun Ijóðasjóðs forlagsins fyrir Ijóð ársins og
verði heiðrað á stjörnumessu D.V. Gengið er
útfrá því að samnorræni Ijóðaþýðingasjóðurinn
standi straum af kostnaði við þýðingar Ijóðanna
svo hægt sé að nefna þau til verðlauna Norður-
landaráðs. Þegar svo búið er að ganga frá öllu
þessu lætur Jóhanna Pétursdóttir fjölmiðla-
fræðingur bóka eftirfarandi í fundargerð félags-
stjórnar:
-Allt er þetta þó háð því skilyrði að Ijóðin
berist frá höfundi.
En heima situr skáldið á heljarþröminni. Að-
staða til að yrkja er í lágmarki. Engin skilyrði fyrir
hendi. Hér vantar rétta staðinn, réttu stundina,
rétta hitastigið, réttu lengdar- og breiddar-
gráðuna, rétta fuglasönginn, réttu eiginkonuna,
rétta gluggann, rétta skrifborðið, réttu lofthæð-
ina, réttu gleraugun... gleraugun já, veláminnst.
Ætli þau séu ekki týnd rétt einu sinni. Og skáldið
brýnir raustina og hrópar elskulega til eiginkon-
unnar sinnar sem er framí eldhúsi:
- Hvar í andskotanum eru djöfulsins gler-
augun?
- í gleraugnaskúffunni, elskan, er svarað um
hæl.
Það er einsog við manninn mælt, skáldið
finnur sjálft gleraugun sín og setur þau á nefið.
Og nú skeður undrið. Andinn kemur yfir
skáldið. Innblásturinn, hugljómunin, skáldgáf-
an.
Skáldið gengur einsog í leiðslu til vinnustofu
sinnar. Á skrifborðinu liggur titilblað jólabókar-
innar „Fimmtíu ljóð“. Skáldið tekur titilblaðið,
bögglar því saman í kúlu og fleygir henni í bréf-
akörfuna, tekur síðan óskrifaða örk og skrifar á
hana, styrkri hendi: „Þrjátíu og tvö ljóð“.
Af innblæstrinum fer fínlegur titringur um lík-
amann og skáldið finnur að enn má gera brag-
arbót.
Það tekur nýja örk og skrifar á hana „Tólf
ljóð“, strikar svo yfir „tólf“ og setur í staðinn
„Nokkur ljóð“. Og þá skeður það.
Einsog í svipleiftri birtist skáldinu endanleg
lausn. Það strikar yfir „nokkur" svo eftir stendur
endanlegur titill Ijóðabókar sem orðin er að
veruleika.
„Ljóð“.
Og allir verða svo undurglaðir.
Skáldið að hafa lokið við verðlaunabókina
sína.
Forlagið að hafa loksins fengið verðlaunabók
til útgáfu.
Samnorræni bókmenntafræðingurinn sem
fær að þýða verðlaunabókina og fær myndir af
sér í blöðunum.
Og lesendur að fá loksins Ijóðabók á markað-
inn sem er fljótlesin, hentug til jólagjafa og síð-
ast en ekki síst fer vel í hendi.
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 14. desember 1986