Þjóðviljinn - 19.02.1987, Síða 3

Þjóðviljinn - 19.02.1987, Síða 3
væru fátækir, þá voru þeir ekki komnir á „það stig þróunarinnar" að þeim fyndist íslenskt mannréttindamál að taka við danskri bíflíu gefins. Og þó þeir væru kanski svángir, var baunadiskurinn frægi sem talað er um í biflíunni ekki orðið þeim það hjartansmál að þeir létu fyrir hann frumburðarrétt sinn sem bókmentaþjóð. Þeir prentuðu sína biflíu sjálfir í torfkofa í ein- um afskekktasta fjalldal Norður- lands...“ „FASTUR HRYGGJARLIÐUR“ Þesi orð nóbelsskáldsins voru látin falla í rimmunni um dáta- sjónvarpið á Keflavíkurflugvelli, sem þá var að leggja undir sig suðvesturhorn landsins, og vísa að sjálfsögðu til röksemda sem voru uppi um „valfrelsi" og bless- un þess að fá ókeypis afþreyingu vestanum haf, en þau eru engu síður tímabær nú en þá, afþví hugarfar hermangs og undir- lægjuháttar hefur í engu breyst hjá ráðandi öflum samfélagsins. Satt að segja er svipmyndin sem Halldór Laxness bregður upp af manndómi og framtaki þjóðarinnar í örbirgð og niður- lægingu í svo æpandi mótsögn við aldarhátt nútímans, að gengur manni til hjarta. Ef dæma má af framgöngu helstu ráðamanna þjóðarinnar, sem kannski má taka sem persónugervinga Þjóð- arviljans, þá er þjóðarmetnaður fslendinga löngu farinn að verp- ast og sjálfstæðisviljinn að dapr- ast, enda hafa þeir verið glýjaðir til að meta æru sína til peninga og leggja framtíð sína ævarandi í veð fyrir stundarávinningi. Ört vax- andi fjármálaspilling og fullkomið purkunarleysi í sam- bandi við hana, pólitískur lodd- araskapur og sýndarmennska, til- finngasljóleiki gagnvart eymdar- kjörum meðbræðranna, menn- ingarsnautt fjölmiðlafár og snobbað dekur við svokallað „fínt fólk“ gljóstrokinna tildur tímarita, allt eru það ávextir þverrandi þjóðerniskenndar og hopandi vonar um að verða aftur þjóð með þjóðum sem kinnroða- laust geti horft í skuggsjá sögunn- ar. Vonandi er það glámskyggni, en ég fæ ekki betur séð en þróun þjóðfélagshátta og opinbers sið- gæðis á liðnum þremur áratugum standi í beinu orsakasamhengi við þau afdrifaríku óhöpp sem urðu þegar íslensk stjórnvöld söðluðu um fyrir erlendan þrý- sting og afreðu að gerast þý og þjónar hins vesturheimska her- veldis. Það eru ævagömul sann- indi, sem mannleg reynsla áréttar í hverri nýrri kynslóð, að sjálfan sig selur enginn nema með tapi. Þau veraldlegu verðmæti, sem fallið hafa hérlendum valdastétt- um í skaut í kaupskapnum við hinn volduga og ráðríka ná- granna í vestri, hafa verið marg- faldlega endurgoldin í þverrandi reisn og metnaði, vaxandi betli- hugarfari og spákaupmennsku. Eins og Árni Bergmann orðaði það hnyttilega fyrir ári eða svo, þá er búið að koma Kananum fyrir sem föstum hryggjarlið í samfélagsskrokknum, og ekki séð fyrir endann á afleiðingum þeirrar ígræðslu. BLÓMIN KRINGUM FJÓSHAUGINN Hitt er svo annar handleggur og hann einkar hnýsilegur, að ýmis teikn benda til þess að kringum sorphaug íslenskrar stjórnmála- og fjármálaspillingar séu að spretta hin fegurstu blómstur, enda hafði Ragnar í Smára fyrir satt, að blómgun menningar stæði jafnan í réttu hlutfalli við magn spillingar á sama hátt og gróðursæld væri mest kringum fjóshauga. Kann- ski felst í þeim gráglettnu orðum meiri sannleikur en margan grun- ar. Svo mikið er víst að aldrei í sögu þjóðarinnar hafa listir stað- ið með meiri blóma en nú. Má heita að einu gildi hvar niður er borið: gróandinn liggur hvar- vetna í loftinu. Tónlist er stunduð sem aldrei fyrr og vaxandi hópur jafnt skapandi sem túlkandi tón- listarmanna (vissulega er þessi flokkun gerræðisleg og villandi) gerir garðinn frægan bæði heima og heiman. Myndlistin er ólgandi af fjöri og látlausum tilraunum með fersk form og nýjar hug- myndir. Myndlista- og handíða- skólinn er orðinn ein virtasta stofnun sinnar tegundar í heimin- um. Leiklistinni fleygir fram, ekki síst í sjálfstæðum leikhópum sem sumir hverjir eru nánast á götunni, en „stofnanaleikhúsin“ eru þyngri í vöfum og líða fyrir þær skorður sem æviráðning og forréttindi vegna starfsaldurs setja frjórri og skapandi list- sköpun. Bókmenntirnar hafa ekki í annan tíma verið fjölbreyti- legri, þó menn kunni um sinn að sakna tinda á borð við Laxness, Þórberg, Gunnar Gunnarsson, Tómas Guðmundsson og Stein Steinar. Kannski vantar bara fjarsýnið til að koma auga á nýju tindana. EKKI EINGANGRUNAR- STEFNA Að frátöldum fjóshaugnum hans Ragnars í Smára á þessi blómgun og fjölbreytni í list- sköpun að mínu mati fyrst og fremst rætur að rekja til þess að íslenskir listamenn hafa í ört vax- andi mæli leitað sér fanga um menntun og viðmiðun með öðr- um þjóðum og horfið heim með feng sinn að lokinni rækilegri skólun. Þetta á undantekningar- laust við um tónlist og myndlist og í allmiklum mæli um bók- menntir og leiklist. Það er því örlagaríkur mis- skilningur eða rangtúlkun, þegar formælendum þjóðlegrar reisnar og sjálfsvirðingar er borin á brýn einangrunarstefna, afþví þeir gagnrýna eða fordæma skriðdýrs- ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3 hátt íslenskra ráðamanna gagnvart Bandaríkjastjórn. Ég og mínir líkar teljum þvertámóti einsætt, að sem allra virkust og nánust samskipti íslendinga við aðrar þjóðir séu til góðs eins, örvi okkur til dáða, kenni okkur að taka mið af því sem best er gert annarsstaðar og sætta okkur við ekkert minnafyrir eigin hönd. En öll þvílík samskipti eiga og verða að vera á grundvelli fullkomins jafnræðis og gagnkvæmrar virð- ingar. DÆMI LISTAMANNA Ég gerðist svo djarfur fyrir margt löngu að varpa fram þeirri hugmynd, sem mér þykir hreint ekki fjarstæð, að enginn stjórnmálamaður eða æðri emb- ættismaður ætti að fá heimild til opinberra mannaforráða nema hann hefði dvalist að minnsta kosti tvö ár með öðrum þjóðum og kynnst af eigin raun hvernig annað fólk hugsar og hegðar sér. Þá umdeildu tillögu byggði ég að sjálfsögðu á því forna spakmæli, að heimskt sé heimaalið barn, og í þeim skilningi eru íslenskir stjórnmálamenn með sárafáum undantekningum tröllheimskir. Satt að segja rennur mér stund- urn til rifja heimóttarskapur og fákænska hérlendra stjórnmála- manna, þekkingarleysi þeirra á málefnum veraldarinnar, innræktuð þröngsýni og molbúa- viðhorf. Þeir mættu svo sannar- lega margir hverjir fara að dæmi listamanna og ganga á hólm við umheiminn áður en þeir fara að halda þjóð sinni til haga eða standa í stappi við erlend stór- veldi eða auðhringa. Það er hvorki kvalalosti né sjálfspíslahvöt sem knýr mig til að draga upp þá nöturlegu mynd af íslensku þjóðfélagsástandi, sem ég hef brugðið á loft, enda blasir hún vísast við öllum heilskyggnum mönnum. Ég er hreint ekki þeirrar skoðunar að ástandið einsog það er og hefur verið undanfarna áratugi stafi af einhverju gallhörðu eða óhagg- anlegu náttúrulögmáli, einsog stundum heyrist haldið fram a verjendum ríkjandi ástands, heldur er ég þvertámóti sannfærður um að Islendingar hafa öll skilyrði og alla burði til að skapa velmegandi og mann- eskjulegt fyrirmyndarsamfélag, þarsem jöfnuður, réttlæti og blómlegt menningarlíf fái þrifist og lyft þjóðinni í nýjar hæðir - kannski einhversstaðar í nám- unda við Aþenu til forna. En til þess að svo megi verða er höfu- ðnauðsyn að skipt verði hið bráð- asta um skipstjórnargengi og uppí brúna komi sveit vaskra karla og kvenna sem geri sér ljósa og ótvíræða grein fyrir, í hverju tilveruréttur þjóðarinnar felst og þá jafnframt framtíðarvon henn- ar. SAMEIGN ÍSLENDINGA Hvorttveggja er fólgið í rækt við þau verðmæti sem við eigum sameiginlega og okkur ber skylda til að varðveita handa niðjum okkar og veita heimsbyggðinni hlutdeild í. Það eru verðmætin sem geymd voru, varin og marg- földuð gegnum þykkt og þunnt, einnig á mestu hörmungatímum þjóðarinnar, afþví mölur og ryð fengu ekki grandað þeim. Þau eru sagan með órofnu samhengi og tallausum lærdómum til hvatningar jafnt sem varnaðar, tungan sem mótað hefur frá önd- verðu tilfinningar okkar, hugsun og sjálfstjáningu, loks sú menn- ing sem verið hefur kjölfesta þjóðlífsins: bókmenntir og aðrar listir sem túlkað hafa og tjáð inns- tu veru okkar, dáðir og draum- sýnir. Þetta þrennt á þjóðin sam- eiginlega, og það er þessi sam- eign sem tryggir okkur tilverur- étt, gerir okkur þjóð meðal þjóða, skilgreinir tilganginn með öllu okkar daglega bjástri. Ekk- ert annað. Ræktarleysi við þessa sameign íslendinga er glæpur gagnvart gengnum kynslóðum í landinu og svik við ókomnar kynslóðir. Þar hygg ég sé sú synd sem aldrei verður fyrirgefin. Sigurður A. Magnússon Miele Miele RYKSUGAN HÚN ER VÖNDUÐ OG VINNUR VEL 1000 watta kraftmikill mótor Afkastar 54 sekúndulítrum Lyftir 2400 mm vatnssúlu 7 lítra poki 4 fylgihlutir í innbyggðri geymslu Stillanleg lengd á röri Mjög hljóðlát (66 db.A) Fislétt, aðeins 8,8 kg Þreföld ryksía Hægt að láta blása 9,7 m vinnuradíus Sjálfvirkur snúruinndráttur Teppabankari fáanlegur Taupoki fáanlegur Rómuð ending Hagstætt verð Einkaumboð á íslandi nr JÚHANN ÓLAFSS0N & C0 SUNDABORG 13, SÍMI 688588

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.