Þjóðviljinn - 16.01.1988, Blaðsíða 7

Umsjón:
Lilja Gunnarsdóttir
Allir menn eru sérstakir
Afmælissýning Baltasars á Kjarvalsstöðum: „Að vera fimmtugur er miðpúnkturinn í lífi manns.“ Mynd: Sig.
Viðtal við Baltasar í tilefni tvöfaldrar afmælissýningar hans á Kjarvalsstöðum
Um síðustu helgi opnaði Balt-
asar málverkasýningu í vest-
ursal Kjarvalsstaða. Sýningin
er haldin af því sérstaka tilefni
að á opnunardaginn varð
listamaðurinn fimmtugur, og
þann dag voru líka liðin ná-
kvæmlega tuttugu og fimm ár
frá komu hanstil íslands. ítil-
efni afmælanna tveggja og
sýningarinnar á Kjarvalsstöð-
um var svo opnuð sýning í
GalleríBorgnúnaá
fimmtudaginn var.en þar sýnir
Baltasar nokkrar hestamynd-
ir.
Undirrituð hitti Baltasar á Kjar-
valsstöðum og bað hann til að
byrja með að segja sér eitthvað frá
sýningunni.
- Þessi sýning er byggð á sjö
temum eða stefum, og það má
kannski segja að hún marki nýja
stefnu hjá mér. Ég er farinn að
mála landið öðruvísi, sjá það
öðruvísi en ég gerði áður. Þegar
ég kom hingað fyrst varð ég
ástfanginn af landinu eins og
menn verða ástfangnir af konu,
og það er með þá ást eins og ást á
konu sem maður hefur lifað með
lengi og er farinn að þekkja vel.
Maður sér hana öðruvísi en í
byrjun, tekur eftir öðrum
hlutum, elskar hana á annan hátt,
og eins er það með landið. Ég er
farinn að sjá það öðruvísi en ég
gerði í byrjun. Meira á tilfinn-
ingasviðinu en utan frá. Áður var
ég að kynnast landinu og lýsti því
sem ég sá, en þessi sýning er fyrst
og fremst á tilfinningasviðinu.
Þetta er orðið langt hjónaband,
tuttugu og fimm ár, og þess vegna
er ég farinn að tala öðruvísi um
landið en ég gerði. Á þessari sýn-
ingu lýsi ég til dæmis mínu nán-
asta umhverfi, þessi sería sem
heitir Gróður eru svona makro-
kosmískar myndir, ég tek fyrir
smáatriði, laufblað eða trjágrein
og stækka það upp. Svo er ég með
temu úr þjóðsögunum, ég lýsi
manngerðum hér á landi og
þjóðfélaginu eins og það kemur
mér fyrir sjónir. Mér finnst að
það sé fyrst núna sem ég get leyft
mér að taka á þessum málum,
áður fannst mér að sem útlend-
ingur gæti ég ekki leyft mér það
en nú hef ég búið hér hálfa ævina.
Sumir vilja reyndar kalla þetta
ádeilu eða krítík, en mér finnst
það ekki vera rétt, þetta eru bara
mínar tilfinningar. Svo markar
þessi sýning líka breytingu hjá.
mér að því leytinu til að með því
að ég leita inní innra landslag
verður mitt litaval öðruvísi, lit-
irnir eru orðnir líkari því sem var
á mínum fyrstu sýningum. Þeir
eru orðnir dekkri, spánskari
kannski, sem mér finnst vera
mjög eðlilegt. Kannski er ég
þarna að nálgast minn uppruna,
en litir innra landslagsins eru líka
dekkri en þess ytra, subjektívt
landslag er dekkra en það objekt-
íva.
Nú eru liðin nokkur ár síðan þú
varst síðast með sýningu. Er það
vegna þess að þú varst að leita að
nýjum leiðum?
- Já, það eru reyndar fjögur ár
síðan ég var síðast með sýningu,
en það er ekki svo mikið vegna
þess að ég væri að leita fyrir mér.
Ég er ekki svo lengi að finna nýj-
ar leiðir. Það gengur kannski
hraðar hjá mér er hjá mörgum
öðrum, því ég geri ekkert annað
en að mála, þarf ekki að gera
neitt annað eins og til dæmis að
kenna eða skrifa, sem betur fer.
En þó ég sýni ekki, þá mála ég
alltaf og sel heima hjá mér. Og í
þessu sýningahléi hef ég líka ver-
ið að gera aðra hluti, ég málaði
fresku í Víðistaðakirkju sem er
mitt stærsta verk til þessa. Og svo
tók líka þennan óskapar tíma að
fá staðfesta umsóknina um salinn
hér á Kjarvalsstöðum, það var
ekki fyrr en ég benti á að þetta
væri tvöföld afmælissýning að ég
gat fengið hann.
Nú varðstu bceði fimmtugur og
tuttugu og fimm ára í senn. Hvað
finnst þér mikilvcegast við þessi
tvöfóldu tímamót?
- Kannski er það að nú þekki
ég loksins umhverfi mitt nógu vel
til að geta farið að draga mínar
ályktanir út frá þvf. Þetta er eins
konar lögmál. Menn fylla sig af
áhrifum, af því sem þeir upplifa
og sem þeir sjá, og svo kemur að
því að þeir verða að koma frá sér
öllum þessum áhrifum og tilfinn-
ingum sem þeir hafa safnað sam-
an, til að geta haldið áfram og
tekist á við nýja hluti. Að verða
fimmtugur er áfangi hjá öllum,
sama hvað starfið er, hvort það er
málari eða bakari, eða eitthvað
allt annað. Þá er komið að því að
spyrja sig hver tilgangurinn sé
með þessu öllu saman, hvert
maður sé að fara og hvað maður
hafi verið að gera öll þessi ár. Og
það er kannski fyrst þá að það er
tími til að velta fyrir sér þessum
spurningum, börnin farin að
heiman ef menn eiga börn, og
þeir eru búnir að koma sér fyrir.
Nú, til að svara þessum spurning-
um þá leita menn í sitt nánasta
umhverfi, það sem þeir þekkja
best, og ég leita minna svara í því
umhverfi sem ég hef lifað í und-
anfarin 25 ár. Ég hef búið hér það
lengi að ég get ekki lengur fjallað
um hlutina sem Katalóníumaður.
Og þó það sé kannski svolítið við-
kvæmt mál að ég sem útlendingur
sé eitthvað að fjalla um land og
þjóð og jafnvel að krítísera hlut-
ina, þá finnst mér að ég geti leyft
mér það núna. Ef ég væri orðinn
tuttugu og fimm ára væri sagt að
ég væri orðinn fullveðja, svo nú
hlýt ég að vera orðinn fullveðja
íbúi þessa lands. - En ef heilsan
brestur ekki þá er það að vera
fimmtugur miðpúnkturinn í lífi
manns, að minnsta kosti fyrir
málara. í málaralist eru ekki til
undrabörn. Það tekur flesta mál-
ara mörg ár að þróa sig og ná
þroska, það er að segja þeir sem
vilja það, því sumir þeirra reyna
það alls ekki. En menn verða
fyrst og fremst að leita að sjálfum
sér. Það verður að vinna úr því
sem fengið er að láni og læra af
öðrum, en það má ekki gleyma
því hver maður sjálfur er. Állir
menn eru sérstakir og það er*
nokkuð sem oft vill gleymast, en
það sem ég geri getur enginn ann-
ar gert og eins er það með alla
aðra. Að leggja rækt við sjálfan
sig og við aðra er mikilvægt, og
það er eitt af því góða við sósíal-
ismann, þar hirða menn um
náungann og fá jafnframt tæki-
færi til að þróa sjálfa sig. Svo
hugsar maður um lönd eins og
Eþíópíu þar sem fleiri hundruð
mannslíf fara til spillis á einni
viku. Við höfum ekki efni á
þessu. Maður hefur ekki efni á að
týna neinu, hvorki lífi né heilsu,
eða verkum sínum. Því sem mað-
ur gerir sjálfur.
Og þú œtlar að halda áfram að
þróa þín verk?
- Ef heilsan leyfir held ég
áfram í 25 ár í viðbót að minnsta
kosti. Ég held ég geti alveg von-
ast eftir því, það er sagt að málar-
ar lifi lengi og ég trúi að það sé
rétt. Það er að segja ef menn fara
ekki eins og Van Gogh. Kannski
er það vegna þess að við málum
standandi og fáum mikla hreyf-
ingu, það er heilmikil leikfimi að
mála svona stórar myndir eins og
þær sem ég er með hérna á Kjar-
valsstöðum. Og svo er líka mikil-
vægt að halda áfram að þróa sig,
að fylgjast með, nú er ég forvitinn
að eðlisfari svo ég held áfram að
leita og spyrja. Fyrir mér er líka
mikilvægt að varðveita barnið í
mér, ég byrjaði snemma að mála,
ég var átta ára og þetta var bara
leikur. Mér finnst mikilvægt að
þetta haldi áfram að vera leikur,
að ég geti leikið mér með samspil
línunnar, lita og forma. Fundið
gleðina við leikinn, þó að það
hafi líka stundum í för með sér sár
vonbrigði, alveg eins og hjá
barni.
Hvernig stendur á þessari við-
bótarsýningu í Gallerí Borg?
- Hún er hugdetta Gísla B.
Björnssonar, sem er gamall vinur
minn og hestamaður eins og ég.
Hann kom heim til mín til að
hjálpa mér að velja myndirnar á
þessa sýningu hér á Kjarvalsstöð-
um, og þá var ég byrjaður að
vinna að seríu með hestum. En
mér fannst hún ekki passa með
þessum myndum, bæði efnislega
og eins í stærð og formi. Og þá
kom Gísli með þessa hugmynd að
sýna myndir sem væru öðruvísi í
tilefni þessarar sýningar, og kalla
þá saman vini og hestamenn og
bjóða þeim uppá hestaskál.
Hvað erframundan eftir þessar
tvœr sýningar?
- Ég fæ til að byrja með tæki-
færi til að mála fleiri freskur. Það
er nokkuð sem mig dreymdi um
að gera þegar ég var ungur. Ég
hef málað þrjár á Spáni, og eins
hef ég eytt miklum tíma og pen-
ingum í að kynna mér þær. Ég fór
til dæmis til Mexico til að skoða
freskur. Mér finnst vera tilvalið
að mála freskur hér á íslandi
vegna birtunnar. Það stafar svo
mikilh birtu frá þeim. En það er
erfitt að fá tækifæri til að mála
freskur. Það hafa ekki verið mál-
aðar nema tvær hér á landi. Það
er þessi í Víðistaðakirkju og svo
er ein í Saurbæjarkirkju sem
finnskur listamaður málaði fyrir
nokkrum árum. Það verður að
vera einhver ákveðinn aðili sem
stendur fyrir svona verkefni og
biður mann svo um að gera það.
Maður gerir það ekki öðruvísi.
En ég ætla að gera eina í Húna-
vallaskóla núna alveg á næstunni.
Svo þarf ég að komast til Flat-
eyjar og gera við veggmynd sem
ég málaði í kirkjunni þar fyrir
einum 25 árum. Sú mynd er
mikið skemmd því það var ekkert
gert til að halda henni við, fyrstu
árin að minnsta kosti. Svo var
enginn hiti í kirkjunni og hún illa
einangruð, svo myndin er illa far-
in. En nú er búið að einangra
kirkjuna og setja í hana hita svo
nú er kominn tími til að gera við
myndina og það er nokkuð sem
verður gaman að fást við, þó ég
máli auðvitað allt öðruvísi núna
en ég gerði þá, og geti alls ekki
málað þannig í dag. Framundan
er líka að vinna að grafíkmynd-
um. Það er nokkuð sem ég stunda
jöfnum höndum með málverk-
inu. Og ef guð og heilsan leyfa
verð ég með sýningu grafík-
mynda á Borg í haust. Eg hef
þannig nóg af verkefnum fram-
undan, og vil bæta við að mig
langar til að gefa íslandi meira,
og það besta af sjálfum mér.
LG
Laus staða
Staða forstöðumanns Bæjar- og héraðsbóka-
safns Neskaupstaðar er laus til umsóknar. Um-
sóknarfrestur er til 30. janúar n.k. Umsóknir er
tilgreini menntun og fyrri störf sendist undirrituð-
um, sem jafnframt veitir allar nánari upplýsingar.
Bæjarstjóri
Laugardagur 16. janúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7