Þjóðviljinn - 17.01.1988, Blaðsíða 6

í „úthverfum" rúllustigans
ára afmœli Pompidousafnsins í Paris
stóð með mótmælastöður, róstur
og spjöld.
En sagan sýnir að menn jafna
sig. Það tók Parísarbúa þrjár kyn-
slóðir að jafna sig á Eiffelturnin-
um en nú þegar aðeins eru liðin
tíu ár frá vígslu Pompidou-
safnsins spyrja menn sig hvort
ekki hefði verið réttara að hafa
grunnflöt byggingarinnar heldur
fjóra fótboltavelli í stað tveggja.
Safnið fær 24 þúsund gesti dag-
lega eða tífalt fleiri en gert var ráð
fyrir í upphafi og fleiri en nokkurt
annað nútímalistasafn í heimin-
um. Á tíu árum hafa jafnmargir
gestir heimsótt safnið og búist var
við að kæmu til ársins 2030, fast-
eignaverð hefur tífaldast í hverf-
inu og íbúarnir löngu búnir að
sleikja sárin og opna gallerí eða
tehús...
Menningarmusteri
alþýðu
Það var árið 1969 sem Georges
Pompidou, þáverandi forseti
Frakklands efndi til samkeppni
um byggingu „Menningar- og
listamiðstöðvar alþýðu, - þar
sem saman yrðu komnar undir
einu þaki allar greinar listsköp-
unar“ (draumurinn um allsherj-
arlist er ekki nýr af nálinni í sög-
unni, óperan var t.d. á sínum
tíma tilraun til samtengingar allra
listgreina, til sköpunar eins konar
„yfirlistar"); þar skyldi vera til
húsa nýtt nútímalistasafn og al-
menningsbókasafn. Jafnframt
skyldi safnið vera vettvangur
fyrir „lifandi sköpun".
Við skulum ekki gleyma því að
þetta var upp úr ’68 þegar listin
fékkst helst við að leysa upp eigin
form og söfn voru talin úrelt stór-
borgaraleg hugmynd, aðgengileg
aðeins fyrir kunnáttusama elítu.
Listin átti hins vegar að vera fyrir
„fólkið" sem helst átti heima úti á
götu. Reyndar var ekki talað um
iist heldur „lifandi list“ (helst á
hreyfingu) og listhreyfingar urðu
„frjálsir tilraunahópar".
„Sköpun" var bannorð með
sömu borgaralegu skírskotunina
og safn, og því var talað um að
„framleiða" eða „framkvæma“
verk. Söfnin sjálf urðu menning-
armiðstöðvar og spruttu upp í
hverri sveit. Listinni var stefnt
gegn sölu- og markaðsgildi listar-
innar og þá varð beinlínis inntak
margra verka að vera hvorki
„safnhæf” né seljanleg. Þetta var
blómatími óvæntra uppákoma,
gjörninga, götuleikhúss, verka
sem voru bundin við upplifun
augnabliksins, land-art sem var
óaðskiljanlegur hluti náttúrunn-
ar, body art, consept verka og
verka sem unnin voru í ýmis for-
gengileg efni og dæmd til
skammra lífdaga.
... þá kemur fjallið
til Múhammeðs
Það var grundvallaratriði í
hugmyndum arkitekta Pompi-
dou-safnsins, Bretans Richard
Rodgers og Italans Renzo Piano,
að gera safnið sem aðgengilegast
fyrir „ósafnvant" fólk og sem ól-
íkast hefðbundnum söfnum.
Opnun, gegnsæi og sveigjanleiki
voru lykilorð. Veggir skyldu vera
lausir og færanlegir og það sem
venjulega er haft innan í húsum,
rafmagn, vatnsleiðslur, loftræsti-
kerfi, stigar og því um líkt er fært
utan á bygginguna og látið njóta
sín sem skreyting (pípur) í frum-
litunum. Að hafa bygginguna á
„röngunni“ eða „úthverfa“ er í
anda þeirrar hugmyndafræði sem
stefndi að því að færa listina af
stallinum niður á götuna til fólks-
ins. í stað eins aðalinngangs,
(tröppur, súlur, þung hurð) er
safnið opið á alla enda með gler-
Einhver dýrasti listamaðurinn
á markaðnum s.l. áratug hefur
verið Julian Schnabel. Drengur-
inn sá er aðeins 36 ára en búinn að
vera í sviðsljósinu í 15 ár. Enginn
er amerískari en Schnabel (ekk-
ert er svo stórt, svo djarft, svo
frumlegt að hann geti ekki gert
eitthvað ennþá stærra, djarfara,
frumlegra) og telja gagnrýnendur
hann arftaka bæði Pollock og
Rauschenberg. Hugmyndin um
trúnað við einn persónulegan stíl
og tjáningarmáta er listamanni
eins og Schnabel framandi. Það
hefur þótt einkenna síðasta ára-
tug í listinni hversu listamenn
blanda mikið saman mismunandi
tækni, ólíku efni (aðferðum) og
ólíkum stflbrögðum, jafnvel í
einu og sama verkinu. Listamað-
urinn er þá stundum sagður vera
stfllaus (eða stílflakkari), stund-
um ekki vera búinn að finna sinn
stíl og því oft bætt við, (vilji menn
vera almennilegir) að hann búi
yfir feikilega góðri tækni...
stundum sagður póst-módern.
Tæknilega séð geta myndlistar-
menn í dag gert allt og stílslega
séð má gera allt, t.d. „vitna", eins
og það er kallað, í verk annarra
listamánna frá ýmsum tímabilum
í listasögunni og fá þar að láni
myndefni, handbragð eða
nokkra pensildrætti. Mótsögnin
eða þverstæðan er orðin útgangs-
punktur í listinni. Það á sér marg-
ar, bæði félags- og heimspeki-
legar skýringar en stundum teng-
ist það líka því að geta ekki stað-
sett sig í tímanum og meðvitaðri
löngun til að vera „óflokkan-
legur" (sbr. almenna afneitun á
hefðbundnum flokkunum, kerf-
um, stefnum og skólum).
„Hvernig í ósköpunum er hægt
að gagnrýna það sem listamaður
gerir ef það er augljós tilgangur
hans að gera allt?“ skrifar Stuart
Morgan um Julian Schnabel.
Annar listamaður sem má búa
við það að hafa engan samræmd-
an heildarstíl er ítalinn Clemente
sem auk þess flakkar á milli
„þjóðlegra einkenna“ í samræmi
við hugmyndir sínar um al-
heimsmenningu og málar ýmist í
Napólí, New York eða Madras á
Indlandi.
Prívíð málverk
Önnur stórstjarna í þverstæðu-
flokknum er Bandaríkjamaður-
inn David Salle sem gerir venju-
rennihurðum sem víkja sér sjálf-
krafa til hliðar fyrir gegnum-
streymi mannfjöldans. Þyngdar-
aflið er einnig virkjað í þágu
byggingarsálarfræðinnar, því
fyrir framan safnið er aðhallandi
torg, piazza, sem myndar hvilft
niður að safninu líkt og risastór
fægiskófla og gegnir því hlutverki
að soga til sín vegfarendur sem
eiga leið hjá... Sem gerir það aft-
ur að verkum að spámenn, eld-
gleypar og götumálarar verða að
vinna verk sín í halla.
Tímabilið, tískan,
mórallinn
og ástríðan
Erfitt er að ímynda sér að árin
1977-1987 myndi einhverja sam-
stæðari heild en hver önnur tíu ár
í listasögunni enda var hér ein-
göngu um afmælissneið að ræða.
Afmælissýningunni var ætlað
að vera alþjóðleg úttekt, en það
sem venjulega er nefnt „alþjóð-
leg“ list þegar stórar myndlistar-
sýningar eru annars vegar er eins
og menn vita lokaður klúbbur
nokkurra listamanna Vestur-
Evrópu og Ameríku markaðar-
ins. í samræmi við það höfðu ver-
ið valin á sýninguna verk eftir 60
listamenn frá Bandaríkjunum og
fimm Evrópulöndum, Frakk-
landi (fjórðungur listamanna,
enda um að ræða franskt úrtak af
heimslistinni sem m.a. var ætlað
að setja franska listamenn í sam-
hengi við umheiminn), Þýska-
land (15), Bretlandi (5), Ítalíu (4)
og Hollandi (2). Mestur hluti
listamannanna eða 18 voru hins
vegar frá Bandaríkjunum.
ÓII verkin höfðu verið unnin á
s.l. tíu árum en hinn symbólíski
afmælisrammi var í rauninni líka
hið eina sem tengdi saman sund-
urlausa og mótsagnakennda sýn-
ingu. En það væru síðustu tíu ár í
listasögunni líka, sögðu aðstand-
endur hennar. Slíkt væri póst-
módern ástand listarinnar (og
mannsins) í dag.
Það var ekki verið að útiloka
neitt. Tískan fær sitt rúm og hún
er að sjálfsögðu hvorki saklaus né
ókeypis, mórallinn er með og á-
stríðan.
Að vera
ósamrœmdur
Plúralismi eða fjölbreytileiki
(ekkert er „in“, ekkert er ,,out“)
hefur verið talinn eitt megin-
einkennið á listaheiminum s.l.
áratug. Á Parísarsýningunni var
ekki einungis mikið af alþjóð-
'legum fígúrum (tragískum) í
stríði við myrk og ókunn öfl og
goðsagnakenndum fantasíum,
heldur líka alls kyns skúlptúraf-
brigði, (mörkin milli einstakra
listgreina eru oft óskýr),
innsetningar (installasjónir),
minimal- og consept verk, land
art, rosa-raunsæi, neó-geó (og
gamalt geó) sem er enn eitt aftur-
hvarfið, (til beinu línunnar og
hins geómatríska abstraktsmál-
verks), auk myndbandaverka og
kvikmynda.
Það var margur stórfrægur
maðurinn og í rauninni varla
nokkur óþekktur, nema ef vera
kynnu frönsku listamennirnir
fyrir öðrum þjóðum. Varla nokk-
ur undir 50 þúsund dollurum.
M.a.s. þeir sem fyrir 20 árum
gerðu óseljanlegu, forgengilegu
listaverkin, líkt og listamenn ít-
alska Arte povera hópsins, voru
með sambærileg verk (ef ekki
sómu) á sýningunni sem hafa í
dag 40-60 þúsund dollara mark-
aðsgengi.
ÞRÍSKIPT málverk eftir David Salle...
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. janúar 1988