Þjóðviljinn - 17.01.1988, Blaðsíða 7

„KONUNGSHÖLL" Beuys. (1985)
ára afmœli Pompidousafnsins í Paris
við líkt og málarinn Susan Rot-
henberg sem árið 1984 gaf út þá
yfirlýsingu að hún tæki ekki
lengur þátt í samsýningum þar
sem hún væri eina konan?
Með því að líta yfir fæðingarár
þess úrtaks listamanna sem skv.
sýningunni í Pompidou-safninu
eru taldir hafa markað lista-
sköpun heimsins síðustu tíu ár
kemur í ljós a meðalaldur þeirra
er 48 ár. Elstur er DeKooning,
fæddur 1904, en yngstur hinn
klassíski orma-anddyrismálari
stórsýninga, Keith Haring, fædd-
ur 1958. Þýsku neó-expressjón-
istastrákarnir eru t.a.m. flestir af
kynslóð hinna fimmtugu ung-
linga, Baselitz er 49 ára, Richter
55, Immendorf 42, Polke 44,
o.s.frv. Við sjáum af þessu að
það gildir ekki lengur hið amer-
íska, sem segir að sá sem ekki er
búinn að meika það þrítugur sé
búinnaðvera. Þaðþarfenginnað
örvænta (í París) þótt hann sé
orðinn fertugur og ekki enn orð-
litið á tölur um fjölda gesta sem
heimsækja safnið þá mætti ætla
að listin væri komin með annan
fótinn út til fólksins, en ef athug-
að er hverjir sækja alþýðusafnið
og í hvaða erindagjörðum þá
kemur í ljós að yfir 80% gesta eru
a.m.k. með stúdentspróf og að-
eins 3,5% eru verkamenn. Auk
þess virðist sem þjóðfélagsstaða
fólks hækki með hæðunum; neðst
í gríðarmiklu anddyri eru þeir
sem koma til að ylja sér eða drepa
tímann, en hæsta þjóðfélags-
stöðu hafa þeir sem sækja stóru
yfirlitssýningarnar á 5. hæð.
Fyrir 20 árum þegar hugmynd-
in að Pompidou safninu var að
verða til voru söfn höfuðóvinir
listarinnar, en menning og menn-
ingarmiðstöðvar alþýðleg lausn-
arorð.
í dag eru hins vegar breyttir
tímar og fólk hætt að æsa sig upp
út af söfnum. Öll stórsöfn heims
eru með mikil stækkunaráform
og það er líklega tímanna tákn að
„SAMRÆÐUR" eftir Philip Guston. (1979)
inn stefnumarkandi áhrifavaldur
í listasögunni.
Menningin og listin
tíu órum síðarO
Það hefur oft verið reynt í sög-
unni að brúa bilið milli listarinnar
og fólksins. Árin upp úr ’68 buðu
upp á einhverja róttækustu úr-
lausnina en þegar Pompidou-
safnið var vígt fyrir 10 árum var
hugmyndafræði þess þegar farin
að missa gildi sitt. Ef einungis er
nú andmælir enginn í miðjum
hallargarði gamla Louvre
safnsins til að tengja saman álmur
þess. Hvað viðvíkur endurskipu-
lagningu safna, og þar er Pornpi-
dou safnið engin undantekning,
þá er nú allt miðað við það að ná
fram sem mestum „innileika”.
Hljóðdempandi teppi eru komin
á gólf, þykkir veggir í stað lausra
skilrúma og sérherbergi fyrir
hvert verk svo hver og einn geti
verið einn með sjálfum sér og list-
inni.
óaðskiljanleg) sem vann sér það
m.a. til frægðar þegar hann var
hálshöggvinn í frönsku bylting-
unni að hrópa til mannfjöldans af
aftökupallinum.....Herrar mínir
og dömur, virðið vandlega fyrir
ykkur höfuð þetta því þér munuð
aldrei sjá annað eins...".
Það var athyglisvert hversu
mikið var af verkum á 10 ára sýn-
ingunni sem gestum var ýmist
ætlað að ganga inn í, gegnum eða
stíga ofan á. Þannig var t.d. með
„sprunginn kofa" (cabane écat-
ée) franska listamannsins Daniel
Buren, úr bláröndóttum striga
eins og vera bar og á „röngunni"
eins og safnið sjálft með tréverk-
ið utan á og úthverfuna inn. Dan-
iel Buren telur listina hafa þörf
fyrir að skrifað sé um hana svo
hann skrifar sjálfur ítarlega og
persónulega texta um verk sín
líkt og landi hans Dubuffet, en
frönskum listamönnum er ein-
mitt oft legið á hálsi fyrir að vera
of fræðilegir, of miklir intellektú-
alar í list sinni.
Þá varð að þrengja sér inn í
þrönga og dimma steinhvelfingu
til þess að fá notið granítbekkja
með spámannslegum áletrunum
eftir bandarísku listakonuna
Jenny Holzer, sem annars hefur
mest unnið með þjóðfélagslega
texta á blikkandi auglýsingatöfl-
um og neonljósaskiltum í neðanj-
arðarlestum og á torgunum í New
York.
Konur og
„stefnumarkandi
áhrifavaldar"
Og svo við förum í smásálar-
legan sparðatíning varðandi
fjölda listakvenna meðal þátttak-
enda þá var hlutfall þeirra
fullkomlega í anda annarra al-
þjóðlegra sýninga, bíennala og
dokúmenta þar sem þær eru
venjulega um 5% listamanna (10
af 120 listamönnum á síðasta Par-
ísarbíennal, 1985). í tíu ára úr-
takinu voru þær 3 af 60, allar
bandarískar og töluvert skyldar í
listinni. Auk Jenny Holzer var
Barbara Kruger með stækkaðar
ljósmyndir sem hún setur inn á
póetíska texta og þjóðfélagslegar
spekúlasjónir. Dæmi: „Feel is
something you do with your
hands", (hvítir stafir á bláum
grunni í rauðum ramma) og
merkilegur ljósmyndari, Cindy
Sherman sem notar sjálfa sig sem
módel til að setja á sviö alls kyns
dramatískar (kvenlegar) kring-
umstæður og ástand. Hvað varð
um alla kvenlistamennina sem í
byrjun áratugarins náðu heimsat-
hygli? Skyldu fleiri hafa brugðist
... OG þrívítt málverk - ekki skúlptúr - eftir Frank Stella
lega verk samsett úr tveim til
þrem myndflötum. Á einn þeirra
eru oft límd ýmis abstrakt mynst-
ur, á annan hefur listamaðurinn
hugsanlega málað rómantískt 19.
aldar landslag á fjölrósótt sóffa-
áklæði og á hinn þriðja teiknað
akademískan kvenmannsbóg
eftir stækkaðri ljósmynd. Ein-
hvers staðar út úr verkinu stend-
ur svo líklega gamall borðfótur.
Notkun alls kyns þrívíðra hluta
sem látnir eru koma út úr mál-
verkum eða tengdir þeim á annan
hátt, hefur verið áberandi s.l.
áratug. Robert Longo notar t.d.
málverkið líkt og reade-made,
með því að skeyta saman við það
ýmsum þrívíðum hlutum sem
mynda rökrétt framhald við
myndefni strigans. Verk eins og
þessi geta verið tafsöm sýning-
argestum, en þó virtust menn t.d.
átta sig miklu betur á hreindýrs-
horni sem stóð út úr einu mál-
verka ítalans Mario Merz (Arte
povera, ’68), heldur en á sóffa-
borðfæti David Salle, þar sem
höfuð dýrsins hafði verið málað á
strigann í rauðum jarðarlitum.
Gullin grafhýsi
Á sýningunni voru einnig verk
þriggja nýlátinna listamanna sem
taldir eru hver með sínum hætti
hafa haft mikil áhrif á listamenn
áratugarins. Þar var um að ræða
Frakkann Dubuffet sem var
frumhverji Art Brut eftir stríð og
er stundum litið á sem ættföður
franska ung-stráka-málverksins
(„frjálsu fígúrasjónarinnar", eins
og það hefur verið kallað, í ætt
við teiknimyndasögur og graff-
iti). Dubuffet skrifaði alla tíð
mikið um list og hafði sérstakan
áhuga á veggjakroti, barnateikn-
ingum og verkum eftir geðsjúka,
því þar taldi hann að væri að finna
hið ómeðvitaða, frjálsa og
óvænta sem væri uppruni menn-
ingarinnar.
Annar listamannanna var
merkilegur málari, Philip Guston
sem fæddur var í Kanada árið
1913, en hafði gjörólíkar hug-
myndir um listina því hann taldi
málverkið alls ekki vera það sem
það sýndist, heldur fyrst og
fremst „andleg fyrirbæri". Þriðji
látni listamaðurinn sem heiðrað-
ur var á sýningunni var Þjóðverj-
inn Josep Beuys sem lést árið
1986 og var það hið gyllta graf-
hýsi hans, Palazzo Reale (kon-
ungshöll) sem nú er á hringferð
um heiminn, sem gestum Pompi-
dou sýningarinnar var boðið að
ganga inn í. Grafhýsið sem lista-
maðurinn hafði byrjað á sumarið
1985 á eyjunni Caprí, er ílangt
herbergi með sjö (gylltum) lát-
únsskjöldum á veggjum og tveim
kistum úr látúni og kristal á gólf-
inu. Allt umvafið þögn og virðu-
leik. f glerkistunum er að finna
ýmsa mikilvæga muni úr sögu
listamannsins, gamlan bakpoka,
steinahrúgu, pels af gaupu sem
listamaðurinn var í meðan á um-
sátrinu um listaakademíuna í
Dússeldorf stóð árið 1972 og
bronshöfuð þýska byltingarsinn-
ans Anarchasis Cloots (fyrir Beu-
ys var listin og byltingin ávallt
Sunnudagur 17. janúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7