Þjóðviljinn - 04.02.1988, Blaðsíða 5

Velheppnuð ráðstefna. Ýtt undirfrekari umrœður. Verður skýrslan kveikjan að endurbótum?
Fjórar ráðstefnur fyrirhugaðar
,4 langtímaáætlunum um ís-
lenskt efnahagslíf er það viðtekin
skoðun að aukin fjölbrcytni skipti
mestu máli. Hvaða hlutverki telja
íslensk stjórnöld að skólar lands-
ins og Háskólinn hafí að gegna í
baráttunni fyrir þessu tak-
marki?“
Þetta er ein af þeim spuming-
um sem varpað er fram í svokall-
aðri OECD-skýrslu, skýrslu sem
menntamálanefnd Efnahags- og
framfarastofnunarinnar (OECD)
lét gera um menntastefnu á ís-
landi. Og einn skýrsluhöfunda
spyr íslensk stjórnvöld „hvað sé
verið að gera til að laga
menntakerfið að íslenskum að-
stæðum, þ.e. landi og þjóðfélagi,
svo og því sem forgang hefur í
efnahagsmálum. “
Glöggt er
gests augað
Skýrslan, sem kom út í ís-
lenskri þýðingu í ágúst síð-
astliðnum, var til umfjöllunar á
ráðstefnu sem menntamálaráðu-
neytið ásamt fleiri aðilum boðaði
til í Reykjavík um síðustu helgi.
Þar var húsfyllir. Áætlað er að
halda fyrir marslok fjórar ráð-
stefnur um einstaka þætti skýrsl-
unnar.
Þeir sem unnu OECD-
skýrsluna voru Dr. Joaquin Ar-
ango Vila-Belda ráðuneytisstjóri
vísinda- og menntamálaráðu-
neytis Spánar, Dr. Anthony
Faulkes lektor í norrænu við en-
skudeild Birminghamháskóla í
Bretlandi og Thomas Robinson
forseti framhaldsnámsdeildar há-
skólans í Toronto í Kanada. Það
er býsna algengt að Efnahags- og
framfarastofnunin, sem hefur að-
alaðsetur sitt í París, láti gera út-
tekt á menntakerfi einstakra
landa og eru þá til kallaðir sér-
fræðingar frá ýmsum löndum.
Skýrslugerðin um ísland fór fram
1986 og vakti skýrslan fljótlega
allmikið umtal hér á landi og eftir
að menntamálaráðuneytið lét
gefa hana út í íslenskri þýðingu
hefur hún farið mjög víða.
„Glöggt er gests augað,“ segir
máltækið. Ljóst er að þremenn-
ingarnir, sem skýrsluna unnu,
skoða íslenskan veruleika oft
undir öðru sjónhorni en við
eigum að venjast og leggja annað
mat á hlutina en hér hefur við-
gengist. Vissulega má finna þess
vott í skýrslunni að þeim getur
skjöplast en þá er um smáatriði
að ræða. Það mun almennt álit
íslenskra skólamanna að mikill
fengur sé að þessari skýrslu.
Troðfullt hús
Það voru menntamálaráðu-
neytið, Bandalag kennarafélaga,
Háskóli íslands og Kennarahá-
skóli íslands sem stóðu fyrir ráð-
stefnunni á laugardaginn var.
Áhugi meðal skólamanna var
mjög mikill og komust færri að en
vildu. Það kom nokkuð á óvart
að konur skyldu ekki vera þar í
miklum meirihluta því að karlar
eru í miklum minnihluta á flest-
um kennnarastofum landsins og
eru orðnir sjaldséðir á þeim
sumum.
Frummælendur voru margir en
eftir hádegisverð skiptust ráð-
stefnugestir í fjóra hópa og var í
hverjum þeirra fjallað um ákveð-
ið skólastig. Langfjölmennasti
hópurinn fjallaði um grunnskóla-
stigið.
I OECD-skýrslunni er bent á
að hlutverk framhaldsskóla sé að
búa unglinga undir þátttöku í
heimi fullorðinna, þar sem þeir
fara ýmist strax út á vinnumark-
aðinn eða mennta sig enn frekar,
og taka einnig þátt í félagslífi
hinna fullorðnu. Höfundar
benda á að þetta hlutverk hafi til
skamms tíma verið í höndum
heimilanna og hinna hefðbundnu
atvinnugreina og það fyrirkomu-
lag hafi gefist vel. En svo hafi
nútíminn kvatt dyra og viðbrögð
íslendinga hafi verið að leita
leiða hjá öðrum þróuðum þjóð-
um til að koma fastara skipulagi á
þessi mál. Niðurstðan varð sú að
fjölga námstækifærum á fram-
haldsskólastigi.
Sprenging
í framhaldsnámi
Þegar gerð var grein fyrir um-
ræðum í hinum fjórum starfshóp-
um á ráðstefnunni á laugardag-
inn, kom í ljós að í hópnum, sem
rætt hafði málefni framhaldsskól-
anna sérstaklega, höfðu ekki
komið fram nein veruleg mót-
mæli við meginefni OECD-
skýrslunnar. Þetta skólastig hef-
ur gjörbreyst á undanförnum ára-
tugum og skýrsluhöfundar benda
á að í lok síðari heimsstyrjaidar
hafi framhaldsskólanemar ekki
verið nema 1500 en hafi verið
orðnir rúmlega 15000 árið 1984.
Þeim hafði fjölgað fimmtánfalt
hraðar en þjóðinni í heild.
Rætt var til hvað aðgerða
mætti grípa til að koma í veg fyrir
brotthvarf nemenda úr fram-
haldsskólunum. Samkvæmt
skýrslunni heltast 40% nemenda
úr lestinni á fyrstu þremur árum
framhaldsnámsins.
Verkaskipting og valdaskipt-
ing ráðuneyta, þ.e. menntamála-
og fjármálaráðuneytis var einnig
til umræðu. Þar eru landamæri
víða óglögg og ekki alltaf ljóst
hvort beggja vegna þeirra sé unn-
ið að sömu markmiðum.
Skortur á samræmdri löggjöf
hefur lengi einkennt uppbygg-
ingu og starf á framhaldsskóla-
stigi. Höfundar OECD-
skýrslunnar láta í það skína að
örar breytingar hafi e.t.v. valdið
því að yfirvöld menntamála hafi
farið sér hægt í skipulagningu
framhaldsskólanna. En þrátt
fyrir skort á lögum hefur engu að
síður verið um að ræða meðvituð
markmið með rekstri framhalds-
skólanna.
„Hins vegar,“ segir í skýrsl-
unni, „virðist sá árangur, sem all-
ur þorri nemenda nær í fram-
haldsskólunum, vera alllangt frá
þeim markmiðum sem íslending-
ar hafa sett sér.“
Kennaramenntun
Hvað er góður kennari?
Þetta var ein af þeim spuming-
um sem bryddað var upp á í
hópnum er ræddi um menntun
kennara. Ljóst er að kennari þarf
að hafa góða þekkingu á þeirri
námsgrein sem hann kennir. En
kannski skiptir meira máli hvers
konar þekkingu hann býr yfir
heldur en hve mikil hún er.
Hópurinn hafði velt fyrir sér
muninum á þeim leiðum sem
Kennaraháskólinn annars vegar
og Háskólinn hins vegar fara við
menntun kennara. I Kennara-
háskólanum væri reynt að sam-
þætta námsgreinar og leggja jafn-
framt áherslu á nám í kennslu- og
uppeldisfræðigreinum. í Háskól-
anum væri aftur á móti byrjað á
Úr 2.gr. grunnskólalaganna
„Hlutverk skólans er, í samvinnu við heimilin,
að búa nemendur undir líf og starf í lýðræðis-
þjóðfélagi, sem er í sífelldri þróun ... Grunn-
skólinn skal leitast við að haga störfum sínum í
sem fyllsta samræmi við eðli og þarfir nemenda
og stuðla að alhliða þroska, heilbrigði og
menntun hvers og eins ... Skólastarfið skal því
leggja grundvöll að sjálfstæðri hugsun nem-
enda og þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við
aðra.“
viðkomandi fræðigrein án tillits
til þess hvort nemendur ætluðu
sér að verða kennarar eða ekki.
Síðar væri verðandi kennurum
gert að nema uppeldis- og
kennslufræði.
Upp hafði komið sú spurning
hvort nám í uppeldisfræðigrein-
um kæmi kennurum til góða í
starfi. Það sjónarmið hafði verið
ríkjandi að jafnvel þótt þessar
greinar gögnuðust kennurum
e.t.v. lítt í hinu daglega starfi, þá
væri nám í þeim nauðsynlegt því
að það mótaði alla afstöðu kenn-
arnema tii starfsins.
í inngangserindi sínu hafði
Arthur Morthens spurt um hlut-
verk kennarans í markmiðsgrein-
um grunnskólalaganna. „Oghver
eru,“ spurði hann, „viðhorf
kennara til grunnskólalaga og þá
einkum til markmiðsgreinar
þeirra?“ og vitnaði þá til 2. gr.
grunnskólalaganna. En sumir
hafa tekið svo djúpt í árinni að
segja að allar aðrar greinar
grunnskólalaganna séu í raun og
veru aðeins útfærsla á því hvernig
eigi að ná þeim marmiðum sem
sett eru fram í 2. grein þeirra.
Góð lög, en
óframkvœmanleg
Annars lá flestum gott orð til
grunnskólalaganna sem verða 14
ára nú í vor. „Góð lög,“ sögðu
sumir, „bara ekki framkvæman-
lee.“
I umræðum um Háskólann
kom fram að e.t.v. væri rétt að
endurmeta hvaða skilyrða ætti að
krefjast af þeim sem fá inngöngu í
háskóla. Ekki ætti að einblína á
stúdentsprófíþeimefnum. Menn
höfðu nokkrar áhyggjur af brott-
falli nemenda úr háskólanámi og
töldu að þörf væri á námsráðgjöf
fyrir stúdenta.
Hreyft var því sjónarmiði að
e.t.v. ætti að stytta framhalds-
skólanám fyrir háskólanám, og
miða það aðeins við 2ja-3ja ára
almennt nám líkt og gert er í
Bandaríkjunum („college").
Fimmtudagur 4. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5