Þjóðviljinn - 06.02.1988, Side 7

Lilja Gunnarsdóttir
Kirkjuópera í Bústaðakirkju
Kontratenórar
fyrr og nú
Sverrir Guðjónsson söngvari: Hef alltaf litið á röddina sem mitt
hljóðfæri
Átónleikum íBústaðakirkju
á sunnudaginn verður meðal
annars fluttur helgileikur eða
kirkjuópera eftir Benjamín
Britten. Flytjendureru þrír,
þeir Þorsteinn Gauti Sigurðs-
son píanóleikari, Gunnar
Guðbjörnsson tenór og Sverr-
irGuðjónsson kontratenór.
Þetta er í fyrsta skipti sem
Sverrir syngur opinberlega
sem kontratenór, og að þvítil-
efni var hann beðinn um að
svara nokkrum spurningum
um sjálfan sig, Britten og
kontratenórinn.
GeturSu sagt mér eitthvað um
verkið, Sverrir?
- Þetta er helgileikur, eða kir-
kjuópera, byggð á Biblíutexta
sem var mikið notaður við helgi-
leiki á miðöldum. Britten samdi
þessa músík 1952, fyrir The Eng-
lish Opera Group sem var með
einhverja tónleikaseríu þá. Tex-
tinn er fórn ísaks, og þetta er
skrifað fyrir tvær söngraddir og
píanó. Þorsteinn Gauti Sigurðs-
son spilar á píanóið, Gunnar
Guðbjörnsson tenór syngur hlut-
verk Abrahams og ég syng hlut-
verk ísaks. Sú rödd er reyndar
skrifuð fyrir alt, en það hefur
færst í vöxt að kontratenórar
syngi hana, það þykir vel við hæfi
þar sem þetta er hlutverk drengs.
Svo kemur rödd guðs inn í byrjun
og að lokum, og hana syngjum
við Gunnar saman. - Þetta er í
fyrsta skipti sem þetta verk er
flutt hér á landi. Eg veit að Rut
Magnússon hefur sungið hlut-
verk ísaks einhvers staðar er-
lendis og eins í útvarpið hér - en
það hefur ekki verið flutt á tón-
leikum. Hinsvegar hefur Britten
samið annan helgileik, um Nóa-
flóðið, og hann var fluttur í Bú-
staðakirkju fyrir nokkrum árum.
Nú er þetta í fyrsta skipti sem þú
kemur fram opinberlega sem kont-
ratenór. Hvað hefurðu œft þessa
rödd lengi?
- Ég fékk áhuga fyrir henni
fyrir um tveimur árum, og hafði
þá samband við Rut Magnússon
og spurði hana hvort hún gæti
kennt mér. Hún var treg til þess
til að byrja með, taldi sig ekki
þekkja þetta raddsvið nógu vel
þó að hún þekki mjög vel hefðina
sem tengist þvf í Bretlandi. En
það varð úr að hún féllst á að
kenna mér, og ég tel mig hafa
verið mjög heppinn að komast til
hennar. Svo kom hingað Banda-
rískur barítónsöngvari, William
Parker, síðastliðið vor og hélt
námskeið. Fyrir hvatningu Rutar
þá söng ég fyrir hann og hann var
mjög uppörvandi og hvatti mig til
að halda áfram á þessari braut.
Það var eiginlega fyrir hans tils-
tilli að ég komst á námskeið í bar-
okkmúsík í fyrrasumar, það var
haldið í gömlu klaustri í Bret-
landi.
Hvar hefurðu sungið áður?
- Ég hef alltaf verið meira og
minna í söng, þó ég hafi ekki
stundað hann eingöngu fyrr en
núna. Ég lærði hjá Sigurði De-
metz sem krakki, tók seinna þátt í
kórstarfi hjá Jóni Stefánssyni í
Langholtskirkju og sótti þá tíma
hjá Olöfu Kolbrúnu Harðardótt-
ur. Þá söng ég tenór. Síðan lang-
aði mig til að kynnast jassinum
betur og fór þá í jassdeild skóla
FÍH (Félags íslenskra Hljóm-
listarmanna). Þar var ég í tvo vet-
ur, fyrri veturinn eingöngu í bók-
legu námi, tónlistarsögu, tón-
fræði, tónheyrn og fleiru, en
seinni veturinn langaði mig til að
kynna mér jassspuna og fékk
leyfi til að skrá röddina sem
hljóðfæri. Ég þurfti að fá leyfi til
þess því þeir voru ekki með neina
deild fyrir söngvara í skólanum.
En þar fékk ég mjög góðan
leiðbeinanda sem var Vilhjálmur
Guðjónsson sem þá var yfirkenn-
ari skólans.
Þú ert sem sagt eingöngu í söng
núna. Hvar syngurðu? - Þú spilar
kannski á eitthvert hljóðfœri líka?
- Ég hef alltaf litið á röddina
sem mitt hljóðfæri og spila ekki á
neitt annað, að minnsta kosti
ekkert að ráði. Ég er núna í sýn-
ingu Þjóðleikhússins á Vesaling-
unum, þar sem ég er í hlutverki
Maríusar, hins rómantíska. Þar
er ég ekki kontratenór heldur
syng á öðru raddsviði, en sú sýn-
ing tekur náttúrlega mikið af
minni orku. Svo hef ég verið að
undirbúa þessa tónleika á sunnu-
daginn, og ég sæki líka söngtíma
hjá Rut Magnússon.
Veistu nokkuð um sögu þessarar
raddar, - kontratenórsins?
- Karlmenn þjálfuðu upp
þetta raddsvið fyrr á öldum, en
þá tíðkaðist ekki að konur syngju
opinberlega, heldur sáu gelding-
ar og drengir um sópraninn og
karlmenn um kontratenórinn til
að fá þannig allt raddsviðið. Og'
kontratenór var útbreiddur á öllu
meginlandi Evrópu og á Bret-
landi, það var mjög mikið samið
fyrir þetta raddsvið á miðöldum,
á endurreisnartímanum og eins á
barokktímanum. Á tímum
Handels og Bachs voru kontrat-
enórar til dæmis mjög algengir.
Með klassíkinni fara kontraten-
órar smám saman að detta út,
þeir týnast eiginlega og það er
ekkert samið fyrir röddina í þó
nokkurn tíma. Það má segja að
röddin sé týnd um 1800. Á seinni
hluta þessarar aldar hefur svo
Breskur söngvari, Alfred Deller
upp raust sína, fer að syngja
kontratenór og vekur þar með at-
hygli fólks á raddsviðinu. í kjölf-
ar þess hefur áhuginn smám sam-
an verið að aukast, það er eigin-
lega hægt að tala um músíkvakn-
ingu eða hreyfingu. Áhugi fyrir
fyrri tíma músík er orðinn mikill í
Évrópu og kennari minn á náms-
keiðinu í fyrrasumar, Judith Nel-
son er ein þeirra sem hefur komið
Sverrir með Einari, Helgu og Þorsteini Gauta, en þau þrjú voru að fara að æfa
tríó eftir Bruch, sem er eitt verka á efnisskrá tónleikanna í Bústaðakirkju. Mynd
- E. Ól.
mikið við sögu þessarar músík-
vakningar. Áhuginn beinist þá að
því að flytja þessa tónlist eins og
hún er upprunalega skrifuð, og
þar kemur kontratenórröddin
inn í myndina. Eins er farið að
nota upprunalegu hljóðfærin, en
þau eru hljómminni en þau sem
eru notuð í dag. Svo eru tónskáld
aftur farin að skrifa fyrir kontra-
tenórinn, til dæmis er hlutverk
fyrir kontratenór í óperu Brittens
eftir Jónsmessunæturdraumi
Shakespeares.
Ætlarðu að halda áfram að
syngja á þessu raddsviði?
- Ég geri það því mér finnst
röddin liggja mjög eðlilega
þarna, og ég hef mjög gaman að
því að syngja hana. Um leið lang-.
ar mig til að ná meiri tæknilegum
tökum á henni. Það má segja að
kontratenórinn sé lítið þekktur
hérna á íslandi. Þessi hreyfing
eða vakning í sambandi við fyrri
tíma músík hefur ekki ennþá bor-
ist hingað að neinu ráði, og ég
veit ekki um neinn annan hér sem
er að stúdera þetta raddsvið.
Kannski vegna þess að það er
engin hefð fyrir þessu hér. Sem
stendur er ég að vinna að tón-
leikum með Snorra Erni Snorras-
yni lútuleikara, það eru háskóla-
tónleikar sem verða í mars. Svo
stefni ég á að fara til London í vor
og sækja tíma hjá kennara sem
mér var bent á á námskeiðinu í
fyrrasumar og sem mér líst mjög
vel á. lG
Barsmíðar
Ás-lelkhúsið sýnir
FARÐU EKKI
eftir Margret Johanson
Leikstjóri: Ásdis Skúladóttir
Lelkmynd: Jón Þórisson
Þýðing: Gunnar Gunnarsson
Þetta leikrit lýsir erf iðri
sambúð hjóna sem birtist
meðal annars í því að karl-
maðurinn beitir konuna
líkamlegu ofbeldi. Bæði
hjónin eru óþroskaðir og
öryggislausir einstaklingar
sem hafa alist upp við skort
á ást og umhyggju og vant-
ar því vissuna fyrir því að
þau séu þess virði að vera
elskuð. Karlmaðurinner
draumóramaður sem telur
sig listamann að eðli og
þráir frelsi en hlýtur þau
hversdagslegu örlög að
vera lokaður inni sem skrif-
SVERRIR
HÓLMARSSON
stofuþræll. Gremja hans og
vanmáttarklennd brýst síð-
an út í drykkjuskap og bar-
smíðum. Konan er hins
vegarteygð milli andstyggð-
ar á framferði manns-
ins og ástar á honum, en
hefurekki innri styrktil
þess að rísa gegn ofbeld-
inu. Ekki er heldur neinn
stuðning að fá frá ættingj-
um og vinum.
Allt hljómar þetta ósköp líkt
skólabókardæmum í sálfræði og
það er kannski helsti ljóður á
þessu verki að það lýsir mjög ein-
földum manngerðum og gegn-
umlýsir hegðunarmynstur þeirra
þannig að allt verður ljóst. Á
móti þessu mætti hins vegar segja
að tilgangur verksins sé að lýsa
veruleik ofbeldis í hjónabandi
eins og hann er. Sem slíkt er þetta
verk víða býsna sterkt í hráu
raunsæi sínu. En það skortir þá
skáldlegu sýn og-þá dýpt í per-
sónusköpun sem gæti gefíð því al-
menna skírskotun. Dæmið sem
okkur er sýnt er einhvern veginn
of afmarkað, of líkt sjúkrasögu,
til þess að áhorfandinn geti séð
sjálfan sig (eða hluta af sjálfum
sér) í persónunum og gerðum
þeirra.
Þó svo að verk þetta skorti
bæði dýpt og dramatíska fram-
vindu eru nokkur atriði þess
býsna sterk, miðla nöktum, næst-
um óþægilega opnum tilfinning-
um sem komast prýðilega til skila
í næmri og fagmannlegri leik-
stjórn Ásdísar Skúladóttur.
Dauðir staðir í sýningunni skrif-
ast á reikning höfundar fremur en
leikstjóra. Ragnheiður Tryggva-
dóttir nær afbragðstökum á sínu
hlutverki, túlkar vamarleysi,
óöryggi og innri baráttu konunn-
ar af frábæmm næmleik. Leikur
hennar er eins og opin kvika,
sársaukafullur og viðkvæmur.
Jakob Þór Einarsson á góðan
samleik við hana á köflum en
annars er leikur hans meira á ytra
borðinu, eflaust meðfram vegna
þess að persónan er afar einfeld-
ningslega gerð af höfundarins
hendi.
En þessi sýning er yfirleitt
mjög vel unnin, góð atvinnu-
mennska. Þýðing Gunnars
Gunnarssonar hljómar oftast vel,
þó að bókmálshneigðar gæti á
stöku stað. Jón Þórisson hefur
gert afar snotra leikmynd sem
gerir Galdraloftið að ótrúlega
vistlegu leikrými, og á þessu
þrönga lofti skapast sterk nánd
milli leikara og áhorfenda.
Sverrir Hólmarsson
Laugardagur 6. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7