Þjóðviljinn - 09.02.1988, Blaðsíða 7

Saga
Landssambands
hestamanna-
félaga
í 35 ár
MAGNÚS H.
GÍSLASON
Þri&judagur 9. febrúar 1988
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Frá vígslu Reiöhallarinnar í Víöidal.
Hestamenn framtíðarinnar. x
Islenski hesturinn
Að gem gott betm
Áðurfyrr var íslenski hesturinn
löngum nefndur þarfasti þjónninn
og voru grð að sönnu. Allt frá
upphafi íslandsbyggðarogfram
um miðja yfirstandandi öld
þjónaði hann manninum með
tvennum hætti: Hann var aðal-
og lengst af eina farartækið á
landi og hann var manninum
ómissandi til aðdrátta og
erfiðisvinnu. Án hans er vandséð
hvernig unnt hefði verið að búa á
þessu landi.
Eftir því sem leið á yfirstand-
andi öld leystu bílarnir í síaukn-
um mæli hestinn af hólmi sem far-
artæki. Það stoðaði ekkert þó að
góðbóndi og mektarmaður norð-
ur í landi flytti um það tillögu á
fjölmennum fundi, að bflar yrðu
gerðir útlægir af vegunum, því
þeir fældu hestana fyrir þeim,
sem kysu að komast leiðar sinnar
ríðandi. Tillögumaður benti líka
réttilega á það, að „vegir“ væru í
þá daga frekar gerðir fyrir hesta
en önnur farartæki. Og dráttar-
vélarnar gerðu hestinn óþarfan
við erfiðisvinnu. Átti þarfasti
þjónninn þá eftirleiðis aðeins að
verða mönnum til magafylli?
Sem betur fór varð raunin ekki
sú. Til voru þeir menn sem vissu
að íslenski hesturinn er sjaldgæf-
ur dýrgripur. Svo sjaldgæfur, að
hann er hvergi finnanlegur í ver-
öldinni nema hér á skerinu okk-
ar. Og menn geta ekki átt dýr-
gripi í því augnamiði einu að eta
þá. Einstakir menn höfðu raunar
um langan aldur lagt rækt við
reiðhestinn. Hæpið er þó, eins og
komið var, að þeim hefði lánast
það til langframa. Fleiri þurftu að
leggja hönd á plóginn. Og það
varð. Hestamanna- og hrossa-
ræktarfélög spruttu upp víðsveg-
ar um Iand. Sameiginlegt mark-
mið þeirra var að rækta hina sér-
stæðu hæfileika íslenska hestsins.
Að gera gott betra. Og árangur
þessa ræktunarstarfs hefur orðið
undraverður.
Steinþór Gestsson á Hæli, sem
nú hefur ritað bók um Landssam-
band hestamannafélaga, telur
trúlegt „að fyrsta tilraun manna
til að vekja athygli á íslenska
reiðhestinum, hraða hans og
keppnishörku hafi verið gerð
þjóðhátíðarárið 1874 á Oddeyri
við Akureyri. Þar var efnt til
kappreiða á afmörkuðum velli,
280 faðma löngum.Heitið var
verðlaunum en ekki er vitað
hvort um var að ræða keppni í
stökki eða skeiði - og ekki var
mældur hraði hestanna".
Fer nú ekki frekari sögum af
neitt áhlaupaverk. Víða þurfti að
leita heimilda og þær ekki allar
auðfundnar. En þar reyndist
Pálmi Jónsson betri en enginn.
í bókinni er ítarlega rakinn að-
dragandinn að stofnun Lands-
sambandsins. Greint er frá öllum
landsmótum Sambandsins, en
það fyrsta var haldið á Þing-
völlum árið 1950 og birtur er
uppdráttur af mótssvæðinu þar,
gerður af Einari E. Sæmundsen.
Getið er fjórðungsmóta og árs-
þinga Sambandsins og fjallað um
margháttaða útbreiðslu- og
fræðslustarfsemi þess.
Sögu sem þessa má auðvitað
segja með orðunum einum og
gæti hún þar fyrir ágætlega gegnt
því hlutverki sem henni er ætlað.
En svo vel vill til, að til er mikill
fjöldi mynda af mönnum og hest-
um, sem tengjast því efni sem
þarna er fjallað um. Þetta notaði
Steinþór sér að sjálfsögðu. Á
annað hundrað þessara mynda
eru í bókinni auk listilega gerðra
teikninga eftir Pétur Behrens.
Eru myndirnar ekki einasta mikil
bókarprýði heldur hafa og ótví-
rætt heimildagildi. Um bókina í
heild má segja, að hún er hið
besta úr garði gjörð og öllum
þeim til sóma, sem að henni hafa
lagt hönd.
Landssamband hestamannafé-
laga var stofnað á örlagaríkum
tímamótum fyrir íslenska hest-
inn. Til voru þeir, og ekki allfáir,
sem töldu að með vaxandi vél-
tækni væri hlutverki hans lokið.
Eftir stæði minningin ein, sem
einnig mundi smátt og smátt mást
út. Aðric trúðu því hinsvegar að
hægt væri að hefja hestinn til
meiri vegs og virðingar en nokkru
sinni fyrr. Landssamband hesta-
mannafélaga er sú trú í verki.
- mhg
Björn Sveinsson á hesti sínum Hrímni.
kappreiðum fyrr en Reykvíking-
ar tóku upp svonefndar Mela-
kappreiðar, sem háðar voru flest
árin frá 1897 til 1909. Var nú
tekið að mæla tíma kappreiða-
hesta, bæði á stökki og skeiði, og
dómnefndin ekki af lakari endan-
um: Magnús Stephensen lands-
höfðingi, Lárus E. Sveinbjörns-
son dómstjóri og Jón Þórarinsson
skólastjóri í Flensborg.
Að því rak svo að reykvískir
hestamenn tóku að ræða nauðsyn
þess að stofna til félagsskapar
sem sinnti þörfum hestamanna.
Og þann 24. aprfl 1922 var fyrsta
hestamannafélagið stofnað hér-
lendis, Fákur í Reykjavík. Á
næstu árum rísa svo upp hesta-
mannafélög víðsvegar um landið
og um 1940 eru þau orðin sjö.
Nú tók að vakna áhugi á því að
hestamannafélögin, sem sífellt
fór fjölgandi, mynduðu með sér
landssamtök. Og þann 18. des.
1949 var boðað til fundar í Bað-
stofu iðnaðarmanna, þar sem
gengið skyldi frá stofnun Lands-
sambands hestamannafélaga, og
var svo gert. Mættu þar fulltrúar
frá 11 hestamannafélögum.
Fyrstu stjórn Landssambandsins
skipuðu: H.J. Hólmjárn, for-
stjóri í Reykjavík, formaður, Ari
Guðmundsson, verkstjóri í Borg-
arnesi, ritari, Pálmi Jónsson,
bókari í Reykjavík, gjaldkeri og
meðstjórnendur Hermann Þór-
arinsson, Blönduósi og Steinþór
Gestsson á Hæli.
Víkur nú sögunni 34 ár fram í
tímann. Þá gerist það að Kristján
Guðmundsson, bæjarstjóri í
Kópavogi og forystumaður í
Landsambandi hestamanna, fer
þess á leit við Steinþór Gestsson á
Hæli, fyrir hönd stjórnar Sam-
bandsins, að hann taki að sér að
rita sögu þess. Sýndist rétt að
draga þá sagnaritun ekki lengur
þar sem þeim mönnum fer nú
fækkandi, sem muna upphafsár-
in. Þótti Steinþór manna best til
þessa fallinn, einn af stofnendum
Sambandsins, í fyrstu stjórn þess
og hefur gegnt þar formennsku
lengur en nokkur maður annar.
Af þeim mönnum, sem skipuðu
fyrstu stjórnina, eru nú aðeins
tveir á lífi, þeir Steinþór og Pálmi
Jónsson. Steinþór tók starfið að
sér og með honum voru í ritnefnd
þeir Kristján Guðmundsson og
Kári Arnórsson. Auk þeirra
veitti framkvæmdastjóri Lands-
sambandsins, Guðmundur Ó.
Guðmundsson, mikilsverða að-
stoð við verkið.
Skömmu fyrir síðustu jól kom
svo bókin út: í morgunljó-
mann..., sagaL.H. í 35 ár eða frá
upphafi og til ársloka 1984, og er
allt í senn falleg bók, fróðleg og
skemmtileg. Samning bókarinn-
ar hefur áreiðanlega ekki verið
Mikið óskaplega er
hesturinn hár.