Þjóðviljinn - 14.02.1988, Side 2
Hugvekja urm fíkjutré
Einar Már Jónsson skrifar
Miklu moldviðri hefurverið
þyrlað upp kringum nýju flug-
stöðinaokkar, og hafa þessar
byggingaframkvæmdir orðið
fyrir margvíslegri gagnrýni
sem oft er á fáfræði og mis-
skilningi byggð. Það verður
þó að teljast hámark óréttlæt-
isins, þegar menn gera gys að
aðstandendum stöðvarinnar
fyrir að hafa valið henni nafnið
„Flugstöð Leifs Eiríkssonar",
og slá þá fram þeim tyllirök-
um, að það sé ekki venja að
gefaflugstöðvum slík nöfn
heldurflugvöllum og hafi
Leifur Eiríksson frá Brattahlíð í
Eystribyggð lítið að gera á
þeim stað, sem heitir nú einu
sinni Keflavíkurfiugvöllur. En
þegar á það er litið hvernig
þessari flugstöð hefur verið
staðið og hvernig það mái er
nú komið, verður Ijóst að hér
hljóta meistarahendur aðhafa
um vélt, og sannast það í
nafngiftinni sem og annars
staðar.
Málvísindamenn hafa nefni-
lega komist að því að „Leifur“ er
sama orðið og „Liber“ á latínu,
en það var einmitt nafnið sem
hinir fornu Rómverjar gáfu vín-
guðinum Bacchó á sinni tungu.
Þetta er í fullu samræmi við það
sem fornar sagnir hafa að segja
um Leif Eiríksson, þennan ötula
fangvin hinnar votu höfuð-
skepnu: eftir að hann hafði tekið
kristni í Niðarósi og komist þar í
tæri við messuvín, tókst honum
þrátt fyrir glórulausar hafvillur á
heimleiðinni að ramba beint á
Vínland, sem var þó ekki beinlín-
is í alþjóðlegri siglingaleið á þess-
um tíma. Ber þá að líta svo á, að
Leifur Eiríksson sé einskonar
norræn hliðstæða vínguðsins
suðræna, - hliðstæða sem hafi
verið „lækkuð í tign“ og gerð að
venjulegri fornasagnahetju en þó
haldið sínum upprunalegu tengsl-
um við vímuna? Sennilega er
réttast að Iáta samanburðargoða-
fræðingum eftir að svara þessari
spurningu, og mætti halda um
hana dágóða ráðstefnu einhvers
staðar í gróðursælum dölum Suð-
urlanda, þar sem berin dafna vel í
sólskininu. Hér nægir sú niður-
staða, að Leifur Eiríksson er
gamaígróið tákn og eiginlega
persónugervingur þeirra tengsla
sem íslendingar hafa löngum
myndað milli utanlandsferða og
áfengisdrykkju. Þarf naumast að
tíunda hvílík lyftistöng þessi
tengsl hafa verið fyrir skipafélög
síðan á miðöldum og svo flugfé-
lög á vorum dögum, enda byggja
þau dágóðan hluta af afkomu
sinni á þeim. Og ekki hefur ágóð-
inn af þessum tengslum minnkað,
síðan það fór að tíðkast í sumum
sólarlöndunum, að væri maður
hirtur veglaus og rænulaus af of-
urölvun fyrir hunda og manna
fótum einhvers staðar úti á víða-
vangi, eða í einhverju þvílíku á-
standi, var hann drifinn beint upp
í næstu flugvél sem var að leggja
af stað til íslands. Maðurinn varð
allavega að borga fyrir sig, eða
eitthvert tryggingafélag fyrir
hann, þótt það kæmi kannske í
ljós, að þarna var á ferðinni
blásaklaus Svíi með hitasótt og
óráð. Allt þetta hafa aðstandend-
ur flugstöðvarinnar vitað og
skilið, og því hafa þeir valið henni
þetta réttnefni.
En nú geta þessi tengsl milli
utanlandsferða og áfengis-
drykkju verið með tvennu móti.
Sumir þeirra sem ient hafa f
illvígri glímu við áfengispúkann
reyna að losna úr þeim votu
fangbrögðum með því að drífa sig
til útlanda í þeirri von að púkinn
sitji eftir með sárt ennið sem
strandaglópur á Skerinu. Því hef-
ur jafnvel verið haldið fram að
þetta sé ein skýringin á víkinga-
ferðunum: þegar feðurnir frægu
voru sokknir alveg á bólakaf í
hinn svása bjór við langeldana
hafi þeir ekki séð annað ráð
vænna en rjúka af stað og láta
renna af sér á langdregnum velt-
ingi yfir hvalagrund, uns þeir
gátu fengið útrás fyrir illsku timb-
urmannanna með því að höggva
mann og annan á írlandi. Öðrum
finnst hins vegar hagstætt að leita
í fjarlægar hálfur, þar sem þeir
geta komist í veigar sem sjaldséð-
ar eru á Skerinu, og breytist það
vitanlega í tímans rás eins og ann-
að. Á dögum Leifs heppna þurftu
menn ekki annað en rétta út
höndina í skálanum á síðkvöldum
til að grípa drykkjarhorn barma-
full af bjór, en vín var harla fá-
gætur vökvi, og því var til mikils
að vinna að leggja lykkju á leið
sína lykkju og láta berast upp að
ströndum Vínlands. Nú er hins
vegar öldin önnur og mun víst
vem hagjtaðaálgast vín á ýmsum
stfiiðuM;'áSkr.rinu, en bjór hefur
Báins föjgur Bft skeið verið hin
mesta haBjevai-a.
Nú skyldu menn halda, að
þetta tvennt, að flýja burtu til að
losna úr beittum klóm Bacchí
konungs og að leita fágætra veiga
á fjarlægum slóðum, sé ekki að-
eins óskylt heldur beinlínis and-
stætt og ósamræmanlegt. En það
undarlega í öllu þessu er, að svo
er ekki: þama er á ferðinni ein-
hver dularfullur tvískinnungur
sem er kannske innsti kjami
málsins. Reynslan sýnir nefni-
lega, að aldrei detta menn ljúf-
legar í það og aldrei bragðast
veigarnar betur en þegar lagt er
af stað með þeim fasta ásetningi
að halda sig alveg frá þeim. Slíkur
ásetningur - sem var kannske í
algeru fyrirrúmi þegar ferðin var
undirbúin - snýst gjarnan létti-
lega við þegar á hólminn er kom-
ið. Og hólmurinn getur jafnvel
verið barinn í flugstöðinni. Ýmsu
er gjarnan borið við, t.d. því að
vatnið í hinu suðrænu Bjór- eða
Vínlandi hafi verið baneitrað og
engan annan deigan dropa að fá
en göróttar veigar, en þessi um-
snúningur er svo reglubundinn og
lipur að erfitt er að sjá hvor var
eiginlega tilgangurinn í upphafí -
að halda sig frá Bacchó konungi
eða gamga á hólm við hann, - og
er það kannske sannast mála, að
hann var þetta hvort tveggja í
einu. Ekki er örgrannt um að vart
verði við þennan sama tvískinn-
ung í sögunni um Leif heppna ef
vel er að gáð: þótt hann segði
mikið og margt um hrakninga
sína og hafvillur hingað og þang-
að um úfinn sæ, komu þær samt
ekki í veg fyrir að hann rataði
beinustu leiðina í sjálfsaf-
greiðslubúð vínviðarins.
En ýmislegt siglir nú í kjölfar
þessara sígildu tengsla íslendinga
milli utanlandsferða og áfengis-
drykkju, sem nú hafa fengið
verðugan minnisvarða þar sem er
Flugstöð Leifs Vínlandsfara:
meðan menn eru að lyfta glösum
glaðbeittir utanlands, eru þeir
nefnilega ekki viðskiptavinir
öldurhúsa á íslandi, og er það
bagalegur tekjumissir. Því mátti
alltaf búast vð einhverjum hæl-
krókum af hálfu þeirra forkólfa,
sem eru svo séðir að hækka á-
fengisverðið á Skerinu til að
bægja mönnum frá drykkjuskap
en gera það þó jafnframt í þeirri
sigurglöðu vissu að „hækkunin
skili sér“, eins og svo fallega er að
orði komist: það verður sem sé að
halda ferðalöngunum við efnið
svo að þeir spari eitthvað af
þorstanum fyrir föðurlandið -
eða endurnýi hann - og vanræki
ekki þær höfgu veigar sem skila af
sér enn höfgari tekjum í Ríkis-
sjóð.
Ýmsir þeirra sem gagnrýnt
hafa flugstöðvarbygginguna,
hafa haft fíkjutrén að sérstökum
skotspæni, - enda mætti kannske
segja að vesturheimskur vínviður
hefði verið svolítið meira í stfln-
um. En raunverulegur tilgangur
þessarar trjáræktar gægðist þó
fram í fréttum: fíkjutrén voru
sem sé umgerð og gróðrarstía til
að flytja til landsins og í flugstöð-
ina aðrar lífverur og ennþá meira
viðeigandi, sem sé grænu eðlurn-
ar. Fyrst aðstandendur flugstöðv-
arinnar áttuðu sig ekki tímanlega
á því að grípa tækifærið, þegar
„Aida“ var flutt í Reykjavík, og
flytja til landsins hjörð af
bleikum fflum í samvinnu við ís-
lensku óperuna, var þetta tví-
mælalaust snjallasta lausnin: því
hvemig verður betur tekið á móti
ferðalöngum, þegar þeir koma
heim úr hálfsmánaðar hvfldar- og
hressingardvöl í sólarlöndum
náfölir og titrandi og valtir á fót-
um, en með því að vísa þeim inn í
salarkynni, þara sem grænar eðl-
ur skríða um trjágreinar, út um
gólf, loft og veggi og stökkva
kannske á þá þegar minnst varir?
Menn minnast þess kannske að
fyrir slíkum móttökum er gömul
og traust hefð. Frá því er nefni-
lega sagt, að einu sinni sendu
Danir til landsins rannsóknarlög-
reglumann vegna meiðyrðamáls.
Og hvaða sýn blasti svo við
manninum, þegar hann kom í
vegabréfaskoðunina í Vopnafirði
og áhrif Carlsbergs og Túborgar
voru í rénum eftir sævolkið? „Þá
fór ofan ór dalnum dreki mikill,
ok fylgðu honum margir ormar,
pöddur ok eðlur...“ Eftir þann
tilfinningalega hælkrók sem
óvænt kraftbirting grænu eðlunn-
ar verður mönnum, þegar þeir
eru að reyna að fótfesta sig niðri á
jörðinni aftur, þarf ekki að kvíða
skorti á viðskiptavinum á börum
flugstöðvarinnar og svo áfram.
Meira þarf þó til að tryggja
þann árangur sem grænu eðlurn-
ar kunna að ná í flugstöð Vín-
landsfarans, og er það sjálfsagt
engin tilviljun, að um það leyti
sem byggingu hennar var lokið
fóru menn að leggja drög að nýju
bjórfrumvarpi á Álþingi fslend-
inga, og skyldi nú leyfa sölu á
áfengum bjór í landinu. Þetta er
enn snjallari hælkrókur en skrið-
dýrin í fíkjutrénu og enn líklegri
til að leggja menn flata. En snilld-
in er þó ekki aðeins fólgin í því að
hafa á boðstólum á Skerinu gör-
óttan drykk, sem menn hafa
hingað til ekki getað nálgast
nema með því að fara til útlanda,
og gera þorstlátum þannig kleift
að halda áfram að súpa á flug-
stöðinni og víðar í þeirri frómu
trú að þeir séu ennþá við bar-
borðin á knæpum meginlandsins.
Klókindin liggja miklu fremur í
því, að í kringum bjórinn er ná-
kvæmlega sami tvískinnungurinn
og í tengslum þeim sem Islend-
ingar hafa myndað milli áfengis-
drykkju og utanlandsferða:
áfengur bjór er nefnilega rótá-
fengur eins og nafn hans gefur
glöggum mönnum til kynna - og
það er á þeim forsendum sem
menn vilja fá hann, því ekki
skortir óáfengan bjór í 1 andinu -
en eftir blaðagreinum að dæma er
það harla útbreidd skoðun að
aldrei hafi nokkur maður orðið
ölvaður af því að drekka þetta
rótsterka öl. Séu menn eftir það
brokkandi á fjórum fótum um
stræti og torg hljóti það að vera af
einhverri allt annarri ástæðu.
Eins og menn drífa sig í ferðalög
til útlanda til að hrista af sér
áfengis-slenið geta menn þannig,
ef eitthvert bjórfrumvarpið verð-
ur samþykkt, þambað ölið til að
komast hjá ölæðinu. Á þennan
hátt er hægt að flytja tvískinnung-
inn ennþá betur inn í landið en
áður handa ferðalöngunum þeg-
ar þeir koma heim, Ríkissjóði til
mikilla hagsbóta, - svo og öllum
þeim sem taka að sér það fórn-
fúsa starf að vera milliliðir milli
Ríkissjóðs og hinna þorstlátu.
Þannig er sá vandi leystur að
halda ferðalöngunum við efnið
eftir heimkomuna í Flugstöð
Leifs Eiríkssonar. En til þess að
sú lausn virki til fulls er æskilegra
að klókindin dyljist mönnum og
þeir séu ekki um of að gaumgæfa
allan tvískinnunginn. Þar hafa
fíkjutrén alveg nýju hlutverki að
gegna, sem sýnir hvað allt þetta
er vandlega hugsað. Því ef svo
skyldi fara að nakinn sannleikur-
inn um þessi mál öllsömul birtist
skyndilega, veifandi besefanum
framan í þá, sem hafa ekki and-
legu spektina til að meta hann að
verðleikum, er þá ekki hentugt
að hafa nóg af fíkjublöðum til að
hylja nektina? Þetta á svo vel við,
að undarlegt má telja ef ekki fara
bráðum að vaxa fíkjutrjálundir
hér og þar í kringum opinberar
byggingar í landinu.
e.tn.j.
2 StoA - ÞJÓÐVtLJMN Surmudagur 14. ftbniar 1988