Þjóðviljinn - 18.02.1988, Blaðsíða 4

____________ LEIÐARI________________
Hvað á að bíða lengi?
Hvað hyggst ríkisstjórnin fyrir? Einstöku ráð-
herrar keppast við að koma með yfirlýsingar um
að grípa þurfi til alvarlegra efnahagsaðgerða.
En ekkert gerist. Talið er að ráðstafanirnar eigi
að ráðast af því hversu mikillar „hófsemi" verði
gætt í nýjum kjarasamningum.
En ekkert bólar á samningum. Talsmenn
Verkamannasambands og Vinnuveitendasam-
bands þjarka um ýmis minniháttar atriði en ekk-
ert er enn rætt um kauptölur. Flest önnur
samtök launamanna fara sér mjög hægt og
hafa ekki enn lagt fram kröfugerð. Og alltaf
bíður ríkisstjórnin.
Talsmenn útflutningsatvinnuveganna tala
umbúðalaust um gengisfellingu. Sagt er að
frystihúsin séu nú rekin með 10-15% tapi. Upp
er sprottin furðuleg ritdeila um það hvort stjórn-
endur þeirra frystihúsa, sem selja afurðir sínar í
gegnum Samband íslenskra samvinnufélaga,
séu harðari kröfugerðarmenn um gengisfell-
ingu en talsmenn þeirra frystihúsa sem skipta
við Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna. Báðir aðil-
ar eru þó sammála um að gengisfelling dugi
ekki ein sér, þar þurfi fleira að koma til og er þá
m.a. nefnd lenging lánstíma og umfram allt
lækkun á vöxtum. Ríkisstjórnin bíður átekta.
íslenskur vefjariðnaður er að hrynja. Prjóna-
stofur loka og starfsfólk á saumastofum fer á
atvinnuleysisskrá. Ekki tekst að ná samningum
við þann aðila sem á undanförnum árum hefur
keypt stærsta hlutann af ullarvörum okkar, So-
vétríkin. Fall Bandaríkjadals hefur leitt af sér
stórlækkað skilaverð til framleiðenda ullarvarn-
ings. Ríkisstjórnin bíður sallaróleg nema hvað
ráðherrum finnst við hæfi að rífast um það opin-
berlega hvort heppilegt sé að forsetinn fari í
heimsókn til Sovétríkjanna.
Ein er þó sú atvinnugrein sem stendur þokka-
lega og vel það, enda virðast stjórnvöld leggja
metnað sinn í að þar gangi hlutirnir áfallalaust
fyrir sig. Þeir, sem leggja stund á að lána út fé á
vöxtum, hafa allt sitt á þurru. Þeir fá sínar verð-
bætur og vexti. Launamenn, sem margir hverjir
hafa ekki fengið kauphækkun síðan í haust,
fylgjast með hvernig skuldir, sem þeir hafa
steypt sér í til að eignast þak yfir höfuðið, rjúka
upp með lánskjaravísitölunni. Hvað sem líður
hátíðlegum yfirlýsingum ráðamanna um að vís-
italan muni hægja á sér og jafnvel standa í stað,
er reyndin sú að hún stígur hærra og hærra með
hverjum nýjum mánuði. Stjórnendur fram-
leiðslufyrirtækja fórna höndum og sjá fram á
taprekstur vegna stöðugt hærri vaxta og verð-
bóta. Ríkisstjórnin dokar við en einhverjir ráð-
herrar tala um að Róm sé að brenna.
í flestum íslenskum kauptúnum og þorpum er
fiskverkun aþalatvinnuvegur, flestir vinna í
frystihúsinu. Á undanförnum áratugum hefur þó
víða tekist að byggja upp vefjariðnað og hefur í
mörgum plássum munað heldur betur um
saumastofurnar. Nú berast um það fréttir að
sums staðar úti á landi séu frystihúsin að loka
og það er leitun að saumastofu sem enn heldur
áfram framleiðslu. Þessi þróun getur orðið rot-
högg fyrir ákveðna staði, kannski það þungt að
atvinnulífið rakni ekki úr rotinu þótt einhvern
tíma brygði til betri tíðar. Ríkisstjórnin hinkrar við
og vonar að lögmál markaðarins færi að lokum
allt í hið besta horf.
Á höfuðborgarsvæðinu er ekkert lát á þensl-
unni. Þar er fjárfest í hverri stórbyggingunni á
fætur annarri. Jafnvel Hitaveita Reykjavíkur
ætlar ekki að láta sitt eftir liggja og hyggst
byggja 500 miljón króna veitingahús sem á að
snarsnúast eins og skopparakringla uppi á
öskjuhlíð. Þjóðhagsstofnun telur að stefnt sé í
viðskiptahalla upp á 10 miljarða króna. Ríkis-
stjórnin tekuröllu með stakri ró. Þó eru einhverj-
ir ráðherranna farnir að tala upphátt um efna-
hagsaðgerðir.
Fáir búast við góðu þegar ríkisstjórnin loksins
tekur á sig rögg og reynir að stjórna efnahagslíf-
inu. En öllum er fyrir bestu að fyrirætlanir henn-
ar komi sem fyrst fram í dagsljósið. Það er líkt á
með henni komið og þeim sem sagt var við fyrir
nærtvö þúsund árum: „Það sem þú gjörir, það
gjör þú skjótt.“ óP
KLIPPT OG SKOBIÐ
Þ. IÓÐVII Mlðvlku LIINN |
Ríkisstjórnin Steingrímur og takast^wiHÆi Þorsteinn rekwtoð
Heit kartafla
Deilurnar innan ríkisstjórnar-
innar um Moskvuferð forsetans
eru óvenjulegt stórmál í íslensku
samfélagi, og vekja sífellt nýjar
spurningar.
Pað sem strax gerir þessi tíð-
indi að fyrirbæri sem á Norður-
löndum er kallað heit kartafla
(vegna þess að hana vill enginn
hafa í lófa og kastar að næsta
manni) er auðvitað það að emb-
ætti forseta íslands blandast í
deilurnar. í lýðveldissögunni hef-
ur ríkt sú hefð að stjórnmála-
menn og fjölmiðlar reyna að hafa
sem kyrrast veður kringum Bess-
astaði og sú hefð er í samræmi við
þjóðarvilja: forsetinn er samein-
ingartákn og skal hafinn yfir pól-
itísk átök og daglegt þras.
Grunnskylda
Pað er þessvegna afar alvarlegt
mál þegar ríkisstjórnin ber ekki
gæfu til að vera einhuga um stefn-
usamstarf með forsetanum eins-
og nú hefur gerst, - þegar forseta-
embættið verður að pólitísku bit-
beini tveggja helstu oddvita
stjórnarinnar. Þótt íslendingar
hafi það stjórnarform að forset-
inn tekur ekki þátt í pólitík dags-
ins má ekki gleyma því að ríkis-
stjórnina skipa ráðherrar, en það
þýðir .að þeir eru formlega ráðu-
nautar forsetans um málefni ís-
lenska^ríkisins, og ein af helstu
skyldúmþeirra er að standa vörð
um heiður og virðingu forsetans
og ríkisins.
Ef TÍkisstjórn ræður ekki við
þetta verkefni er grundvöllur
hennar brostinn.
Hagsmunir og
utanríkisstefna
Málið varðar líka samskipti við
erlent ríki, og það ekki af smærri
tegundinni, heldur annað risa-
veldanna, ríki sem okkur er öll
þörf á að halda við sem skástum
tengslum. Það er auðvitað rétt að
ekki á að setja forseta lýðveldis-
ins í hlutverk sölumanns fyrir fisk
eða ull, en hitt dylst engum að
auðvitað hlýtur forsetinn að hafa
heildarhagsmuni íslendinga í
huga við sín störf, - og þær við-
tökur sem málalyktan Sovét-
manna fengu verða ekki beinlínis
vatn á myllu farsællar lausnar í
samningunum um ull, freðfisk og
sfld.
Það verður heldur ekki.séð að
það bæti samskiptin austur á bóg-
inn þegar forsætisráðherra lýsir
því yfir að Sovétmenn hafi með
heimboði sínu stilit íslendingum
uppvið vegg. Ýmislegt bendir til
þess að eystra hafi menn ekki ein-
ungis ætlað sér að láta verða af
gömlu heimboði, - sem hefði1
orðið fyrsta heimsókn íslensks
þjóðhöfðingja til Sovétríkjanna
heldur hafi þeir haft að
minnsta kosti annað augað á al-
þjóðapólitík. Forsetinn og utan-
ríkisráðherrann hefðu til dæmis
orðið fyrstu forystumenn norr-
æns ríkis til að heimsækja Mos-
kvu eftir síðasta útspil æðstaráðs-.
ins um afvopnunarmál á norður-
slóðum, og ekki er ólíklegt að
fundur Gorbatsjovs og Stein-
gríms hefði borið þess merki að
Steingrímur á að mæta á Nató'-
fund í Brússel rétt eftir mánaða-
mótin, tveimur dögum eftir hinn
hugsanlega fund með Sovétl-
eiðtoganum.
Það er vægast sagt undarlegt af
ríkisstjórn að hafna fyrirfram
slíkum möguleikum á þátttöku
og áhrifum á mikilvægum sviðum
alþjóðamála, ekki síst þegar að-
alástæðan virðist vera runnin af
rótum hreppapólitíkur hér
heima.
Tweir forsætis-
ráðherrar
Baksvið deilnanna er nefnilega
ljóst: í fyrsta lagi persónulegur
metingur forsætisráðherranna
tveggja, milli þess sem nú er for-
sætisráðherra og finnst að menn
viti ekki af því og hins sem áður
var forsætisráðherra og vill helst
að menn haldi að hann sé það
enn. í öðru lagi pólitískur ágrein-
ingur innan stjórnarflokkanna
þarsem Framsóknarflokkurinn
vill spila sóló og hinir stjórnarf-
lokkarnir krefjast þess að flokk-
urinn taki sinn þátt í krossburði
vegna einstakra óvinsælda.
Þetta mál, - sem snertir forseta
íslands, mikilvæga viðskipta-
hagsmuni, alþjóðlega stöðu ís-
lendinga -, er enn eitt dæmið um
þann hráskinnaleik sem staðið
hefur yfir í núverandi ríkisstjórn
frá því hún varð til síðasta sumar,
- leik sem gengur útá að búa sér
til stjórnarslitamál til að hafa
uppí erminni og nota til þrýstings
og hótana. Deilurnar um Mos-
kvuförina eru þannig eitt af
mörgum „casus belli“, tilefnum
til stríðs, sem orðið hafa til í
stjórninni, bæði af sjálfu sér og
með vænni hjálp samstarfsaðil-
anna.
Lekastríðið
Það er síðan hjákátlegt að
horfa uppá þá Þorstein,
Steingrím og félaga eftir að þeir
áttuðu sig á því að í þetta sinn var
verið að leika sér að eldinum.
Eftirleikurinn hefur nefnilega
ekki síst snúist um það að finna
„lekann“, þann sem sagði frá öllu
saman. Þorsteinn sakar Stein-
grím um að hafa lekið, og
Steingrfmur viðurkennir að hafa
rætt málið við „útflytjendur“, en
segir aðra leka eiga upptök sín
nær forsætisráðherranum en Þor-
steinn vill vera láta.
Þjóðviljinn hefur heyrt það
eftir alltraustum heimildum að
sagan um ágreininginn hafi með-
al annars verið komin á kreik í
Heimdalli um helgina og á nýaf-
stöðnum Akureyrarfundi Ála-
fossstjórnar. Það kemur hinsveg-
ar fram í viðtali við Friðrik Sop-
husson í Þjóðviljanum í dag að
forseta íslands var sagt formlega
frá niðurstöðum ríkisstjórnar-
fundarins í fyrradag án þess getið
væri um ágreininginn innan
stjórnarinnar, án þess að sagt
væri frá bókuðu séráliti utanríkis-
ráðherra lýðveldisins.
Er ekki eitthvað rotið í ríki
Dana?
-m
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Otgafandl: Otgáfufélag Þjóðviljans.
Rttatjórar: Ární Bergmann, MöröurÁmason, ÓttarProppó.
Fréttaatjórl: LúðvlkGairsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), Hjörleifur Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gislason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason,
Ragnar Karisson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (iþr.),
Sævar Guðbjömsson.
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, HildurFinnsdóttir.
yósmyndarar:EinarÓlason, Sigurður MarHalldórsson.
Útlltstelknarar: GarðarSígvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvaamdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrlfstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristin Pétursdóttir.
AuglýslngastjórhSigriðurHannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: Unnur Ágústsdóttir, OlgaClausen, GuðmundaKrist-
insdóttir.
Slmavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bllstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Otbrelðslu-og afgreiðslustjóri: Hörður Oddfríðarson.
Útbrolðsla: G. Margrét Óskarsdóttir.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhelmtumonn: Brynjóllur Vilhjálmsson, ÓlafurBjömsson.
Útkeyrsla, afgrelðsla, rltstjórn:
Slðumúla 6, Reykjavlk, sími 681333.
Auglýsingar: Slðumúla 6, simar 681331 og 681310.
Umbrot og setnlng: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
'Verðilausasölu:55kr. —
Holgarblöð: 65 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 600 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN,Fimmtucla9ur 18- lebrúar 1988