Þjóðviljinn - 19.02.1988, Síða 4
LEIÐARI
Höfuðið bitið af skömminni
Þorsteinn Pálsson hefur hingaötil ekki þótt
hár í loftinu og var von samherja hans að hann
mundi heldur aukast á langveginn viö aö öölast
lyklavöld í tugthúsinu viö Lækjargötuna.
Vísisritstjóranum fyrrverandi hefur hinsvegar
tekist hið ótrúlega. Eftir aö Þorsteinn tók viö
mestu áhrifastöðu í íslenskum stjórnmálum og
varö forsætisráöherra hefur vöxtur hans og við-
gangur allur veriö meö neikvæöu formerki.
Opinberar ríkisstjórnardeilur síðustu daga
um Moskvuför forsetans hafa ekki aukiö virð-
ingu eða pólitískt vægi neins af þátttakendun-
um, -og maöurinn í aðalhlutverkinu, Þorsteinn
Pálsson, hefur beinlínis smækkað með af-
skiptum sínum.
Hvað stóö eiginlega í vegi þess aö boö
Kremlverja yrði þegiö? Vissulega var tíminn
skammur, en þó ekki skemmri en í fyrravor þeg-
ar þáverandi forsætisráöherra þáöi boöiö. Ekk-
ert hefur komiö fram sem bendir til þess aö
tæknilegar ástæöur hindruðu Moskvuför hvaö
varðar húsfreyjuna á Bessastöðum. Margt
bendir hinsvegar til þess aö heimsókn forset-
ans ásamt fylgdarliöi hefði verið heppileg ein-
mitt nú.
Þaö er líka furöuröksemd aö standa gegn
ferðinni vegna þess að utanríkisráöherra mundi
ekki komast austur. í fyrsta lagi gat hann verið
meö á mikilvægasta kafla feröalagsins, í upp-
hafi þess. í ööru lagi þarf ekki aö vera ófrávíkj-
anlegt náttúrulögmál aö sá ráöherra fylgi með í
forsetaferðum, enda er í Ijós komið aö innan
stjórnarinnar var rætt um aö í staö utanríkisráð-
herra færi viðskiptaráðherra, sjávarútvegsráð-
herra eöa iönaöarráöherra.
Þaö sem eftir stendur er einfaldlega hrepp-
apólitík innan stjórnarliösins og milli ráöherr-
anna, og einkum rígur núverandi og fyrrverandi
forsætisráðherra. Þorsteinn og félagar þola þaö
ekki aö Steingrími Hermannssyni gefist tæki-
færi til að slá sér upp heima og erlendis, til
dæmis meö árangri í viðskiptasamningum eða
einhverskonar þátttöku í alþjóðlegri pólitík.
Þessi fyrirframöfund í garð Steingríms er aö
sönnu skiljanleg. Ráöherrann hefur, einsog DV
orðar þaö í gær „leikið einleik í ríkisstjórninni
sem einskonar landsfaöir í sumarfríi" og vísað
frá sér ábyrgð af óvinsælum ráöstöfunum, -
hversvegna þá aö gefa honum færi á aö frægja
sig meö austrænum Ijóma? En þótt þessar til-
finningar séu skiljanlegar eru þær ekki stór-
mannlegar, og þær veröa beinlínis skaðlegar í
þessu dæmi. Ekki einungis vegna þeirra sér-
stöku og almennu íslensku hagsmuna sem viö
sögu koma, heldur einnig vegna þess aö öfund-
artilfinngarnar og hinn pólitíski skollaleikur
varða hér sjálft forsetaembættiö. Deilurnar milli
persóna og flokka í ríkisstjórninni eru farnar aö
koma niðrá virðingu Bessastaöa.
Þeir Þorsteinn Pálsson forsætisráöherra og
Friðrik Sophusson iönaðarráöherra sameinast
síöan í gær um að bíta höfuðið af skömminni.
Þorsteinn grípurtil þess örþrifaráðs í Morgun-
blaöinu aö blanda forseta íslands sjálfum inní
þref þeirra Steingríms meö því að lýsa yfir aö
forsetinn sé sammála sér um málsmeðferöina.
Hann leyfir sér að túlka afstööu forsetans, -
sem sjálfur hefur tekið þann eðlilega kost, í
samræmi við stööu sína, að segja ekkert á opin-
berum vettvangi um þessar deilur.
Friðrik lýsir því hinsvegar yfir í samtali við
Þjóðviljann í gær að forsetanum hafi ekki verið
skýrt frá ágreiningnum í ríkisstjórninni um
heimboðsmálið „og stóð hún því í þeirri trú aö
ríkisstjórnin hefði orðið sammmála um þessa
niöurstööu". Skýri iðnaðarráöherra rétt frá
gangi mála hefur Þorsteinn Pálsson forsætis-
ráöherra borið forseta íslands rangar upplýs-
ingar um afstööu ríkisstjórnarinnar.
Síöan leyfir forsætisráðherrann aö nota þær
viöræöur sínar viö forsetann sjálfum sér til varn-
ar.
Og er málið þarmeð hætt aö snúast um Mos-
kvu, ull, öfund, pólitískt pókerspil, Natófundi og
landsfööur í sumarfríi.
Nú hlýtur sú spurning aö vakna hvort forsæt-
isráðherra sé orðinn of smár til að að gegna
þeirri ábyrgðarstöðu í íslensku stjórnkerfi sem
honum hefur veriö trúaö fyrir.
-m
KUPPT OG SKORIÐ
George Bush eftir sigur í forkosningum Repúblikana í New Hampsl
fjFregnir af andláti mínu
hafa verið stóriesfa vktar“
Forkosninga-
hasarinn mikli
Maður veltir því oft fyrir sér
hvort nokkurt skynsamlegt sam-
hengi sé á milli fjölda og fyrir-
ferðar frétta af tilteknum atburð-
um og raunverulegs mikilvægis
þeirra. Oftast nær kemst maður
að þeirri niðurstöðu að svo sé
ekki. Sú hugsun verður mjög
áleitin nú síðustu daga, þegar
sagðar eru ótrúlega margar fréttir
af þeim skrýtna forkosningaleik
sem nú stendur yfir í Bandaríkj-
unum. Klippara er nær að halda,
að meira púðri hafi verið varið í
íslensku sjónvarpi til að sýna
forkosningar í Iowafylki einu
saman en nokkru sinni er eytt á
alvörukosningar í Noregi - að
ekki sé talað um Ítalíu eða Spán.
Og er Iowa samt aðeins eitt af
meira en fimmtíu ríkjum Banda-
ríkjanna. Dýr mundi Hafliði all-
ur.
í öðru landi
Hafliði hins bandaríska forset-
aembættis er ekki bara dýr- hann
er illskiljanlegur. Sem er ekki
nema von - Bandaríkjamenn
sjálfir hrista mjög hausinn yfir
forkosningatöfrunum og eru ber-
sýnilega eins og ringlaðir og das-
aðir fyrirfram. Þetta á meira að
segja við sjóaða menn eins og þá
sem skrifa í bandaríska vikuritið
Newsweek. í samantekt um fyrir-
bærið komast þeir svo að orði á
dögunum, að engu sé líkara en
Bandaríkjamenn velji sér forset-
aefni með því að reka þá til ann-
ars lands og sjá svo til hver lifir þá
útlegð af og kemst aftur til
Bandaríkjanna „eins og við
þekkjum þau“. Þetta land kalla
þeir Njúsvíkingar Campaign-
land, sem við getum kallað Fork-
osningaland okkur til hægra
verka. Þeir segja að það hafi sína
eigin landafræði, tungumál og
siði. Helsta einkenni þessa unda-
rlega lands er þetta hér:
„Forkosningaland er spéspeg-
ilsútgáfa af Amríku, þar sem til-
tölulega ómerkilegir hlutir verða
stórir og stórir hlutir eru vart
sýnilegir“.
Og sé það næsta vafasamt að
þeir sem best eru fallnir til að lifa
af veðurfarið í þessu annarlega
Iandi séu færir um að verða fors-
etar í Bandaríkjunum sjálfum.
Á við heilt ríki
f Forkosningaiandi á heima,
segja Njúsvíkingar, bræðralag
pólitískra atvinnumanna og blað-
amanna, sláttumanna (sem slá
peninga í kosningasjóðina sí-
þyrstu), sérhagsmunaerindreka
já að ógleymdum siatta af kjós-
endum sem einatt sýnast hafa
verið ráðnir statistar í billegri
sjónvarpsmynd. Land þetta er í
vexti - þrettán forsetaefni sjá til
þess að þjóðarframleiðsla Fork-
osningalands er nú meiri en litils
þróunarlands í Þriðja heiminum.
Forsetaefnin hafa þegar sankað
að sér hundrað miljónum dollara
til að reka fyrir kosningabarátt-
una og öryggisvarsla þeirra mun
kosta skattþegna þrjátíu miljónir
dollara í viðbót. í Iowa einu sam-
an höfðu forsetaefnin meira en
eitt þúsund manns á launum.
Um leið hefur það gerst, að
ódýrari sjónvarpstækni gefur
jafnvel hverri lítilli svæðisbund-
inni sjónvarpsstöð möguleika á
að senda fréttaritara til Iowa eða
New Hampshire. Um það bil tvö
þúsund fréttamenn munu því elta
frambjóðendur á röndum.
Réttlætingar
Forkosn-
ingalands
Njúsvíkingar eru sem fyrr segir
eitthvað dasaðir á þessu kerfi.
Þeir taka m.a. til meðferðar
helstu réttlætingar þess og finnst
litið til koma. Fyrsta réttlætingin
er sú, að forsetaefnin hafi gott af
að láta auðmýkja sig: það sé hollt
fyrir siðferðisþrek væntanlegra
forseta að hampa illa þefjandi
grísum framan í kjósendur í land-
búnaðarhéraði eða skríða á fjór-
um fótum innan um tveggja ára
krakka og sjónvarpsvélar til að
sanna áhuga sinn á uppeldismál-
um.
Önnur röksemd er sú, að með
því að forsetaefni verða að end-
urtaka sömu romsuna tuttugu
sinnum á dag, þá geti sú þjálfun
leitt til þess áður en lýkur að þeir
læri þá list að „skerpa“ boðskap
sinn og „finna eigin rödd“. En -
segir Newsweek, það er ekki
sama að brýna boðskap og hníf-
„ef maður hefur ekkert að segja
þá munu hvorki tími né fyrirhöfn
sem í það fer breyta nokkrum
sköpuðum hlut“.
Enn ein röksemd er höfð til að
mæla með því að senda forseta-
efni til Forkosningalands. Hún er
„pyntingarkenningin" sem á ís-
lensku mætti kalla „enginn verð-
ur óbarinn biskup“. Samkvæmt
þessari kenningu er það hollt að
skoða hvernig forsetaefni, sem
eru langkvalin af leiðinlegum og
erfiðum ferðalögum á milli kjós-
enda, bregðast við óvæntum upp-
ákomum - læra að taka ákvarð-
anir undir fargi. Njúsvíkingar eru
ekki sáttir við þessa kenningu
frekar en aðrar. Þeir spyrja: Er
það venjulegt að forsetar taki á-
kvarðanir sem varða líf og dauða
eftir að hafa þeyst á milli staða
dögum saman vansvefta og van-
nærðir?
ÁB
þJÖÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppó.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), Hjörleifur Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
RagnarKarlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson(íþr.),
Sævar Guðbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útiitsteiknorar: GarðarSigvaldason, MargrótMagnúsdóttir.
FramkvæmdastjórhHallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglý8lngastjóri:SigríðurHannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: UnnurÁgústsdóttir, Olga Clausen, GuðmundaKrist-
insdóttir.
Símavarsia: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: HörðurOddfríðarson.
Útbreiðsla: G. MargrótÓskarsdóttir.
Afgroiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhoimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsia, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
'Verð f lausasölu: 55 kr.
Helgarbiöð:65 kr.
Áskrlftarverð ó mónuði: 600 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 19. febrúar 1988