Þjóðviljinn - 19.02.1988, Blaðsíða 7

HEIMURINN
David litli Barber með móður sinni eftir skurðaðgerðina, deginum áður en hann lóst: flótti úr heilbrigðisstéttum lokar skurðstofum.
Bretland:
Breska heilbrigðis-
kerfið er í nísl
Vanrœkslusyndir íhaldsstjórnar og útgjaldasprenging vegna
breyttra aðstœðna í samfélaginu
Um langan aldur þótti NHS,
breska heilbrigðiskerfið, sem
Verkamannaflokkurinn kom á
skömmu eftir stríð, til mikillar
fyrirmyndar. Nú er öldin önnur;
sjúklingar deyja vegna þess að
þeir komast ekki að til aðgerða -
um leið og skurðsalir standa
auðir vegna þess að starfsfólk
vantar: Margaret Thatcher er að
spara.
Nýfœtt barn deyr
Oft verður eitthvert eitt atvik
til að negla athygli fólks upp við
tiltekið vandamál. Saga Davids
litla Barbers, sem fæddist með
hjartagalla, er eitt slíkt dæmi.
Foreldrar drengsins fóru strax
fram á skurðaðgerð til að bjarga
lífi barnsins, en henni var fimm
sinnum frestað. Eftir að faðir
barnsins hafði kært málið fyrir
dómstólum tókst loksins að koma
barninu undir hnífinn. Það dugði
ekki til, David Barber dó aðeins
57 daga gamall.
Menn vita að sönnu ekki hvort
það hefði bjargað lífi barnsins að
koma því fyrr á skurðarborðið -
en þetta atvik hefur öðru fremur
kynt undir mögnuðum deilum
um heilbrigðiskerfið breska.
Enda ástæða til. Talið er að um
690 þúsundir manna bíði um
þessar mundir eftir því að komast
á sjúkrahús. Biðtíminn er einatt
átta vikur, margir verða að þola
og þreyja í heilt ár. Það sem verra
er: margir komast aldrei í bið-
röðina. Sjúkrahús vísa frá gömlu
fólki, vegna þess að það deyr
bráðum hvort eð er. Fyrirburðir
lifa ekki af vegna þess að pláss
vantar á gjörgæsludeildum fæð-
ingardeilda.
Stjórnin sótt
til saka
Blaðið Guardian kennir vondri
íhaldspólitík um ástandið. „Frú
Thatcher hefur gat í hjarta" segir
blaðið. Reknar eru upp rokur
stórar um aðgerðir til að bjarga
heilbrigðiskerfinu „sem allur
heimur öfundaði okkur eitt sinn
af “ eins og segir í opnu bréfi ým-
issa helstu oddvita breskrar
læknastéttar til ríkisstjórnarinn-
ar. En eins og er virðist björgun
ekki í augsýn. „Sjúkrarúmum er
fækkað, skurðastofur eru ekki í
notkun, neyðarhjálparstöðvum
er lokað - allt til að spara pen-
inga“ segir í því sama opna bréfi.
Bretar á eftir
Stjórn Margaretar Thatchers
vill náttúrlega ekki sitja undir því
að þetta sé allt henni að kenna.
Hún bendir á það, að árið sem
Margaret Thatcher tók við
stjórnartaumum (1979), hafi níu
miljörðum punda verið veitt til
heilbrigðismála, en nú hafi þau
útgjöld hækkað í 20,5 miljarða
punda. Þar með eru útgjöld til
heilbrigðismála í Bretlandi kom-
in upp í 5,9% af vergum þjóðart-
ekjum og hefur það hlutfall ekki
orðið hærra áður.
Samt eru Bretar alllangt á eftir
ýmsum samfélögum sem þeir
vilja helst bera sig saman við.
Bandaríkin, Vestur-Þýskaland
og ýms önnur vestræn ríki verja
8-10 % af vergum þjóðartekjum
til heilbrigðismála.
Dýr þróun
Ástæðan er m.a. sú, að á þessu
tiitekna sviði hefur orðið út-
gjaldasprenging sem fer miklu
hraðar en verðhækkanir á öðrum
sviðum. Breytingar á hlutföllum
milli aldurshópa, sem og auknir
möguleikar læknavísindanna
sameinast um að stórauka álagið
á heilbrigðiskerfið. Til dæmis
hefur fjöldi þeirra Breta sem ná
75 ára aldri tvöfaldast á síð-
astliðnum aldarfjórðungi - og þar
með stækkar gífurlega sá aldurs-
hópur sem mest þarf á læknisað-
stoð að halda. Annað dæmi: hér
áður áttu börn sem gengu með
krabbamein sér ekki lífs von, en
nú lifa um 60% þeirra - með ærn-
um tilkostnaði vitanlega. Líf-
færaflutningar og nýþróaðar
hjartaaðgerðir kosta og mikið.
Þetta heitir hjá Lundúnablaðinu
Daily Express, að „við erum orð-
nir fórnarlömb eigin framfara."
Breska læknasambandið telur
ekki annað ráð vænlegra til að
bjarga heilbrigðiskerfinu en að
veita stærri hluta þjóðartekna til
heilbrigðismála en nú er gert.
NHS, heilbrigðiskerfinu
breska, var komið á fót árið 1948
á stjórnartíð Verkamannaflokks-
ins. Síðan þá eiga Bretar kost á
ókeypis læknisþjónustu. Þeir sem
mótuðu NHS töldu, að með betri
almennri heilsugæslu mætti
fækka sjúkdómum, og því mætti
jafnvel búast við því að kostnað-
ur af að reka þetta kerfi mundi
lækka þegar fram liðu stundir.
Þeir sáu það ekki fyrir hvað mikil
fjölgun aldraðra þýddi, né heldur
það, að hverskyns framfarir á
sviði læknavísinda mundu geta af
sér nýjar kröfur og væntingar.
Flótti úr
heilbrigðisstéttum
Og nú hrannast upp vandamál,
ekki síst vegna mikils korts á
starfsfólki á sjúkrahúsum. Og sá
skortur stafar af því að hjúkrun-
arfræðingar og aðrar heilbrigðis-
stéttir eru of lágt launaðar. Því
liggur stöðugur straumur þeirra
starfskrafta NHS, sem eftirsótt-
astir eru, úr landi - m.a. til Ást-
ralíu eða Bandaríkjanna. Og
skurðstofur standa auðar, slysa-
varðstofur eru reknar með hálf-
um afköstum - þvi' að peninga
vantar til að halda í starfsfólkið.
Og nú virðist líka vanta mikið á
það að endurnýjun eigi sér stað í
heilbrigðisstéttum. Tekið er
dæmi af hjúkrunarkvennaskóla
einum í Norwich. Umsækjendur
um skólavist þar voru venjulega
um 3000 (en skólinn gat tekið við
um 200 nemendum). I hitteðfyrra
voru umsækjendur enn 800 en í
fyrra aðeins um tvö hundruð.
Einkavœðing boðuð
íhaldsstjórn Margaretar
Thatchers hefur, sem fyrr segir,
vísað frá sér gagnrýni á ástandið.
En það er ekki vitað hvort og
hvenær hún ætlar að gripa til að-
gerða sem um munar. Reyndar
hefur heilbrigðisráðherrann,
Edwina Currie, látið í Ijósi þá
skoðun í viðtali við BBC á dögun-
um, að hún vildi gjarna að einka-
geirinn í heilbrigðisþjónustunni
stækkaði. Svo að þeir sem pen-
inga hafa láti annast um heilsu
sína utan ríkiskerfisins. Þetta líst
þeim ekki sérlega vel á sem reyna
að beita sér fyrir því að þegnarnir
séu jafnir fyrir sjúkdómum: þeir
telja ekki von á góðu ef þeir sem
best efni hafa ganga út úr al-
menna heilbrigðiskerfinu - þar
með verði minni þrýstingur á að
bæta það. Auk þess sem misrétti í
þjóðfélaginu vex við slíka þróun.
Talsmenn einkageirans eru að
vinna á. Ekki alls fyrir löngu fékk
Bioplan, bandarískt einkafyrir-
tæki, að opna deildir innan sex
ríkissjúkrahúsa í Bretlandi.
„Þetta er Kentuckykjúklings--
mynstrið fyrir heilsugæsluna,"
sagði Robin Cook, talsmaður
Verkamannaflokksins í fél-
agsmálum, um þessi tíðindi.
Fyrsta skrefið, bætti hann við, til
að færa heiibrigðiskerfið í einka-
Föstudagur 19. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
rekstur.“
áb endursagði
Stjórnmálaráð KFS
Jeltsín
Fyrrum leiðtogi kommúnista í
Moskvuborg, Boris Jeltsín að
nafni, er ekki lengur í hópi von-
biðla um sæti í stjórnmálaráði so-
véska kommúnistaflokksins.
Tass-fréttastofan greindi frá því í
gær að honum hefði verið vikið af
varamannabekk þeirrar ágætu
stofnunar.
Ákvörðun um þessi örlög
Jeltsíns var tekin á fundi mið-
stjórnar flokksins á dögunum.
Ennfremur var fastmælum bund-
ið á samkundu þeirri að gera þá
félaga Georgy Razumovskí og
Júrí Masljúkov að biðfélögum án
atkvæðisréttar í stjórnmála-
ráðinu.
Boris Jeltsín var sem kunnugt
er rekinn úr embætti formanns
spaikað
Moskvudeildar kommúnista-
flokksins í nóvembermánuði síð-
astliðnum. Hann hafði verið einn
ötulasti frumkvöðull og fylgis-
maður „perestrojku" og „glas-
nost“ Gorbatsjovs sovétbónda og
unnið sig í álit sem ósérhlífinn
vinnuþjarkur og hatursmaður
hverskyns spillingar. Sagnir
herma að hann hafi notið sér-
stakrar virðingar alþýðu manna
fyrir baráttu sína gegn möppu-
dýrum og mútuþegum en að
gamlir brésnefistar hafi hugsað
honum þegjandi þörfina. Þeirra
tækifæri kom sumsé í nóvember
þegar Jeltsín gagnrýndi seina-
gang í framkvæmd nýmæla.
Hann var sagður hafa farið offari
og var rekinn. Reuter/-ks.