Þjóðviljinn - 23.02.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Að grísja skóginn
Víöa um land er fjárhagsstaöa frystihúsa
ákaflega bágborin. Frystingin, einn af gildustu
þáttum þjóöarbúsins viö gjaldeyrisöflun, er nú
talin vera rekin meö 10-15% tapi.
Forsvarsmenn frystihúsa krefjast þess aö
látið veröi af fastgengisstefnunni svokölluöu.
Þeirtelja engin áform uppi um aö slá á þensluna
í þjóðfélaginu en hún kemur einkum fram í
ótæpilegri fjárfestingu í verslun og þjónustu á
höfuðborgarsvæðinu. Því muni veröbólga geisa
hömlulítiö. Það veröi aö auka tekjur frystihús-
anna og því þurfi aö hækka í veröi gjaldeyrinn
sem fæst fyrir framleiðsluna.
Forsvarsmenn frystiiðnaöarins spyrja hvers
vegna framboð og eftirspurn séu ekki látin ráöa
veröi á gjaldeyri. Þeir telja ekki óeðlilegt að inn-
flytjendur þurfi að keppa hverjir við aöra og
bjóða í gjaldeyri. Reiknað er meö aö slíkar aö-
gerðir hækkuöu verö á erlendum gjaldeyri
þannig aö í reynd yröi um gengisfellingu ís-
lensku krónunnar aö ræöa.
En gengisfelling hækkaöi gengistryggðar
skuldir og yki verðbólguna og því telja forsvars-
menn frystihúsanna að hún sé gagnslaus ein
sér. Þeir vilja ákveðnar hliðarráöstafanir. Þeir
álíta aö ríkisstjórnin ætti aö hafa forgöngu um
að lánstími á skuldum frystihúsanna verði
lengdur. Og ríkisstjórnin ætti aö beita valdi sínu
til aö lækka raunvexti. Og ríkisstjórnin ætti aö
kippa til baka ótímabærum ákvöröunum um
aukna skattheimtu á útgerö og fiskvinnslu.
„Ríkisstjórnin á næsta leik,“ segja forráðamenn
frystihúsanna en ríkisstjórnin sýnir engin merki
þess aö hún ætli aö leika á næstunni. Aö vísu
keppist Steingrímur Hermannsson við aö tala
um nauðsyn efnahagsaðgerða, þaö þurfi aö
slökkva þá elda sem eru að eyða Rómaborg.
Aörir ráðherrar lýsa því yfir aö þetta sé misskiln-
ingur hjá Steingrími.
Kjarni þeirrar pólitísku stefnu, sem ríkisstjórn-
in fylgir og gjarnan er kennd viö frjálshyggju,
felst í því aö stjórnvöld geri sem allra minnst.
Kenningin telur aö markaðsöflin sjái til þess aö
hagkerfið falli í heppilegan farveg, líkt og vatn
sem rennur niður í dali og dældir ef ekki eru
reistarstíflurog flóögaröar. Hlutverk ríkisstjórna
sé bara aö halda uppi lögum og reglu, aö passa
aö ekki sé stolið á annan máta en þann sem
viðurkenndur er í baráttu um markaðshlutdeild.
Forsvarsmenn frystihúsanna spyrja ráðherrana
hvort andi frjálshyggjunnar eigi ekki að ríkja á
öllum sviðum, hvort ekki sé sjálfsagt að þeir,
sem gjaldeyrisins afla, fái aö setja hann á frjáls-
an markað.
Kappsfullir aðdáendur frjálshyggjunnar telja
það síöur en svo óeðlilegt aö nú sverfi aö frysti-
húsum. Þeir álíta þaö einmitt nauösynlegt aö
„frystihúsaskógurinn sé grisjaöur", aö þau hús,
sem verst eru sett, fari einfaldlega á hausinn og
veiti þeim sem sprækari eru aukið lífsrými.
Menn benda á Suðurnes eöa Vestmannaeyjar.
„Væri ekki betra,“ er spurt, „aö reka 2-3 stönj-
ug frystihús í Eyjum en þau 4-5 sem þar eru nu?
Lítum á,“ segja þessir aöilar, „hvernig BÚR og
ísbjörninn sameinuðust í Granda."
En þaö gleymist aö ekki er unnt aö líta á
Vestmannaeyjar sem (sland í hnotskurn. Hvaö
með Austfirði eöa önnur þau svæöi þar sem
samgöngur milli sjávarplássa eru erfiöar? í
langflestum sjávarplássum er frystihúsiö lang-
stærsti vinnustaðurinn. Sé því lokað, er voðinn
vís og stór hluti íbúanna neyðist til aö fara á
atvinnuleysiskrá. Ef Ijóst er aö viðkomandi hús
opnar ekki aftur, veröa íbúarnir aö snúa sér að
einhverju öðru. Þaö tekur langan tíma aö byggja
upp ný atvinnutækifæri og tæpast veröa þau í
saumastofum sem nú eru flestar búnar að
leggja upp laupana. Gangi fólkinu ekkert aö
finna sér atvinnu, getur þaö flutt til höfuðborgar-
svæðisins. Þar er stööug spenna og vantar fólk í
vinnu.
Flest fólk sér að verið er að efna til ótal per-
sónulegra harmleikja og ýta þjóöinni út í
ógöngur ef þetta gengur eftir. Fyrir utan ráöherr-
ana eru, sem betur fer, ekki margir íslendingar
tilbúnir aö færa svo dýrar fórnir á altari hins
úrelta hugmyndakerfis frjálshyggjunnar.
KUPPT OG SKORIÐ
Hótelævin-
týrið mikla
Það er bara eitt lögmál sem
gildir í íslensku efnahagslífi og
hljóðar svo:
Þegar ein kýrin pissar
verður annarri mál.
Um þetta eru mörg dæmi,
hvert öðru skýrara og mælskara.
Og eitt hið stærsta er hóteldæm-
ið.
Aukinn ferðamannastraumur
til íslands að viðbættri þeirri
bjartsýni um markaðsholla frægð
landsins, sem leiðtogafundurinn í
Höfða kynti undir, hafa leitt til
þess að engum fjárfestingar-
glöðum manni líður vel á ísiandi
nema hann reisi hótel. Með þeim
afleiðingum að á höfuðborgar-
svæðinu hefur hótelrými aukist
um fjórðung á einu ári og eru þó
hvergi nærri öll kurl komin til
þeirrar peningagrafar.
Meðan framkvæmdir standa
yfir eru allir glaðir og óendanlega
hressir og djarfir og það er litið á
það sem hvern annan dónaskap
ef einhver efast um að nógir séu
andskotans peningarnir. Jæja.
Svo eru hótelin risin. Hótel Örk
til dæmis í Hveragerði eða Holy-
day Inn hér í Reykjavík. Og svo
slær þögn á alla. Þangað til
eitthvert blaðið fer af stað með
fréttir um að illa gangi, því hóte-
gestirnir væntanlegu hafi ekki
mætt. Hvaða vitleysa, segja hót-
eleigendur, hvenær hefur ekki
allt reddast? Víst eruð þið í vand-
ræðum, segja blöðin. Á að níða
af manni skóinn? segja hótel-
menn og saklaus almenningur má
skilja, að ef ekki væru and-
skotans fjölmiðlar þá væru öll
hótel landsins troðfull allan árs-
ins hring og vel það.
Kaldur
veruleikinn
Þangað til sjálft Morgunblaðið
tekur eftir því að ekki er allt með
felldu á hinum efnilega hótelparti
einkaframtaksins og skrifar föð-
urlega grein um málið undir fyrir-
sögninni „Kaldur veruleikinn
tekur við af björtum draumsýn-
um“. Þetta gerðist í vikunni leið.
Fróðleg grein reyndar, fyrir
margra hluta sakir.
Þar er m.a. reynt að skoða það
hvers vegna dæmi eins og Hótel
Örk og Holiday Inn hafa ekki
gengið upp. Meðal annars er þess
getið, að ekki hafi farið fram al-
vöru markaðskönnun áður en
menn réðust í ævintýrið.
Markaðskönnun er mikið
töfraorð nú um stundir eins og
vonlegt er: sá sem ætlar að stofna
fyrirtæki vil auðvitað vita hvort
þeir menn séu til sem reiðubúnir
séu að kaupa hans vöru eða þjón-
ustu. Hitt má svo vera, að oftrú á
markaðskönnunum sé að verða
jafnhættuleg og vantrú á henni
áður. Það gildir nefnilega jafnt
um markaðsmál og ódauðleika
sálarinnar: menn finna það sem
.þeir leita að. Og sjá ekki það sem
þeir vilja ekki finna. Eins og fisk-
eldismenn íslenskir, sem spurðu
haffræðinga helst um það hvað
hitinn gæti orðið hár í sjónum á
sumrin, en höfðu engan áhuga á
því hvað sá sami sjór gæti orðið
kaldur á veturna...
Markaðskönnun getur sýnt lík-
ur á því, að tiltölulega margir
menn væru tilbúnir til að bregð-
ast jákvætt við einhverri tiltek-
inni nýrri vöru eða þjónustu. En
hún getur alls ekki kannað hve
sterk tryggð þeirra sömu manna
er við þá vöru og þá þjónustu sem
þeir hafa notað til þessa. Þar
stendur hnífurinn í vorri kú og út
um sárið sprautast fjárfesting-
arslysin miklu hjá Kókakóla og
Davíð Scheving - svo dæmi af
öðru sviði sé nefnt.
Þyngdar-
lögmálið
Stundum finnst manni mark-
aðskönnunarhjalið einstaklega
langsótt og eins og afsökun fyrir
því að byrja ekki á tiltölulega
handhægri hvunndagsskynsemi.
Klippari er auðvitað eins og hver
annar asni í fjárfestingarmálum.
En hann þóttist sjá það strax á
vigsludegi Hótel Árkar í Hvera-
gerði að það dæmi gæti alls ekki
gengið upp - nema engum öðrum
á gjörvöllu suðvesturhorninu
dytti í hug að byggja hótel á næst-
unni. En hann hugsaði líka um
leið sem svo: Eigandinn hlýtur að
treysta á það, að hótelið sé það
miicil stærð í plássi eins og Hver-
agerði, að menn teiji sig til-
neydda til að halda því á floti þótt
rigni eldi og brennisteini. Örkin
mun finna sitt Ararat: sá sem
skuldar nógu andskoti mikið mun
aldrei sökkva í syndaflóði gjald-
heimtunnar.
Og viti menn. Þessi tilgáta var á
sinn hátt staðfest í Morgun-
blaðsgreininni um hótelmálin.
Þar segir:
„Sá orðrómur hefur verið á
kreiki að tvísýnt sé um rekstur
bæði Holiday Inn og Hótel Örk í
núverandi mynd. Ljóst er að
þessi hótel hverfa ekki, því að
enginn tekur þau með sér burt.
Þau verða því rekin áfram sem
hótel.“
Þetta er blátt áfram dásamlegt.
Þau verða rekin áfram sem hótel
- hvort sem nokkur maður þarf á
þeim að halda eða ekki - vegna
þess að þau eru þarna. Það fer
enginn burt með þau. Þyngdar-
lögmálið sigrar markaðslögmál-
in. Hvað hefði Friedman sagt?
Ekki nóg með það. Morgun-
blaðsgreinin felur í sér einskonar
óbeint ráð til lausnar hótelmálum
sem rétt er að komi fram hér:
„Því hefur stundum verið hald-
ið fram í hálfkæringi, að hótel
þyrftu að byrja á því að fara þrisv-
ar sinnum á hausinn. Þá væri búið
að afskrifa það mikið af fjárm-
agninu sem í þau hefði farið, að
kominn væri rekstrargrundvöllur
fyrir þau“.
Satt best að segja er þetta ekk-
ert hálfkæringstal, heldur römm
alvara. Alvaran er ma. fólgin í
því, að hótelin fara á hausinn og
kannski slatti af smákörlum sem
tóku þátt í að byggja þau, en
aldrei eigendurnir sjálfir. Þeim
dettur ekki önnur eins vitleysa í
hug. Eða eins og segir í þjóðsög-
unni: Ég er ekki ég og hrossið á
einhver annar. ÁB.
þlÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis’
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Möröur Ámason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.),
Sævar Guðbjörnsson.
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltstelknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjórl: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: UnnurÁgústsdóttir, Olga Clausen, GuðmundaKrist-
insdóttir.
Slmavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-ogafgreiðslu8tjóri: HörðurOddfríðarson.
Utbrelðsla: G. Margrét Óskarsdóttir.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
'Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð:65kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 600 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 23. febrúar 1988