Þjóðviljinn - 23.02.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Ferðasaga hefst í sunnu-
dagsblaði Þjóðviljans 21. febrúar
þar sem segir af ferð blaða-
manns á því ágæta blaði til aðal-
stöðva Nató í Brússel í boði
Bandaríkjamanna. Sú grein er
gerð fyrir því að boðið var þegið
af ritstjórn Þjóðviljans hefði þann
skilning „að til þess að hægt sé
að mynda sér skoðun á jafn
brennandi máli og öryggismálum
þjóðarinnar þurfi að afla þekking-
ar á innviðum NATO og þeirri
starfsemi sem þar fer fram... Þá
þótti ekki síður ástæða til að rjúfa
þá leynd og feimni, sem jafnan
hefur fylgt boðsferðum af þessu
tagi."
Vonandi á ekki að skilja það
svo að ritstjórn Þjóðviljans hafi
ekki skoðun á öryggishagsmun-
um þjóðarinnar og að boðsferðin
sé liður í upplýsingaöflun þar á
bæ svo síðar sé unnt að móta
skoðun á málinu af ískaldri rök-
vísi og á hlutlausan hátt. Ef
starfsmenn á blaðinu velkjast
eitthvað í vafa væri ráð að athuga
stefnuskrá Alþýðubandalagsins
og landsfundarsamþykktir en þar
virðist nú gert ráð fyrir því að
svokölluðum öryggishagsmunum
landsmanna sé best borgið utan
Nató.
Það er út af fyrir sig af hinu
góða að afla sér þekkingar á
innviðum Nató en það er ekki þar
Man nú enginn
Fáein orð um boð tU Briissel
Jón Torfason skrifar
„Vonandi á ekki að skilja þetta svo að
ritstjórn Þjóðviljans hafi ekki skoðun á
öryggishagsmunum þjóðarinnar og að
boðsferðin sé liður í upplýsingaöflun
þar á bœ svo síðar sé unnt að móta
skoðun á málinu afískaldri rökvísi og á
hlutlausan hátt“
með sagt að það sé auðveldast í
úlfabælinu miðju. Ekki virðist
margt bitastætt hafa komið fram
samkvæmt frásögn blaðamanns-
ins og raunar mun sanni nær að
svona löguð boð séu fremur til að
skapa „good will“ en veita stað-
góðar upplýsingar. Það eru ekki
miklar fréttir að þeir Natómenn
hafi yfir mikilvirkum hernaðar-
tólum að ráða sem séu hin öflu-
gasta vörn við vánni af framsókn
Rússa. Slík og þvílík skrif höfum
við séð ótal sinnum í Morgun-
blaðinu og væri fyrirhafnarminna
að biðja Björn Bjarnason að
skrifa nokkra slíka pistla í Þjóð-
viljann en senda mann landa á
milli í þess háttar erindagerðum.
Undarlegt væri ef Natóingar
segðu frá einhverjum leynilegum
áætlunum á blaðamannafundum.
Það er aldrei gert, enda mundi
slíkt athæfi kippa grundvellinum
undan starfsemi njósnara um
heim allan. Raunar er það nú svo
að bestu upplýsingar um Nató og
eðli þess munu auðfengnari utan
bandalagsins en innan, t.d. hjá
alþjóðlegum friðarrannsóknar-
stöðvum og óháðum hernaðar-
sérfræðingum. Það hefði vissu-
lega verið sársaukaminna að afla
upplýsinga um starfsemi Nató
með öðrum hætti en þiggja boðið
í Brussel.
Og þá er komið að gestgjafan-
um, Bandaríkjunum. Það er
kannski von að farið sé að fyrnast
yfir sum illvirkin sem framin hafa
verið í nafni þeirra: Kúba um
aldamótin, Nikaragúa 1939, Gu-
atamala 1954, Dóminikanska
lýðveldið 1963 en enn er Víet-
Nam stríðið ofarlega í minni,
valdaránið í Chile 1973, stuðn-
inginn við Suður-Afríkustjórn og
ísraela, tundurduflalagnir við
hafnir Nikaragua og loftárásirnar
á Lýbíu, og man nú enginn Gren-
ada? Nei, slóð Bandaríkjastjórn-
ar er blóði drifin. Menn verða að
átta sig á því að það er sama hern-
aðarapparatið sem kúgar þjóðir
þriðja heimsins í „bakgarði
Bandaríkjanna", hefur hreiðrað
um sig á Miðnesheiðinni og
stjórnar „vörnum“ Evrópu í
Brussel. Það er vissulega lítt
sæmandi fréttamönnum á vegum
ríkisútvarpsins að þiggja peninga
úr lófa Bandaríkjamanna en það
er nú einu sinni íhaldsstjorn við
völd hér og útvarpið í fjársvelti.
En er Þjóðviljinn orðinn svo hall-
ur fjárhagslega og málefnalega
að hann sendi menn í boðsferð á
kostnað herveldisins í vestri,
„málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar“?
Jón Torfason er kennari og hefur
m.a. starfað að útgáfumálum.
Hann er kunnur fyrlr skrlf sín um
skák og starf með herstöðvaand-
stæðlngum.
Slappleiki eða nýjar leiðir
Núna standa yfir samningar
um kaup og kjör. Þessir samning-
ar stranda nú á því að vinnu-
veitendur vilja ekki hækka kaupið
og alls ekki greiða lágmarkslaun
sem hægt er að lifa af. Enda fara
hinir hæversku verkalýðsforingj-
ar ekki fram á slík ósköp. Samn-
ingsaðilarnir sá engin ný úrræði
og launamisréttið mun blómstra
áfram. Fastir liðir eins og venju-
lega.
Verndun illa
rekinna fyrirtækja
Ástæða þessarar tregðu vinnu-
veitenda og verkalýðsforingja til
að semja sín í milli um
mannsæmandi laun er sú trú að
slíkt myndi ríða fyrirtækjunum
að fullu eða að verðbólgan fari á
fulla ferð. Sannleikurinn er hins
vegar sá að mörg vel rekin fyrir-
tæki greiða nú þegar miklu hærri
laun en samningar segja til um og
sem hægt er að lifa af fyrir átta
stunda vinnudag. Þessi fyrirtæki
hafa ekki hærra verðlag á vöru
sinni eða þjónustu en önnur þrátt
fyrir svona miklar yfirborganir.
Þau eru einfaldlega betur rekin.
Samningarnir milli vinnu-
veitenda og verkalýðsforingja
eru því eingöngu gerðir til þess að
vernda illa rekin fyrirtæki. Þeir
vinnuveitendur sem geta ekki
greitt mannsæmandi laun án þess
að fara á hausinn eða hækka sitt
verðlag ættu því að fá sér eitthvað
annað að sýsla við.
Mannsæmandi laun
Við í Flokki mannsins höfum
sett fram skýra tillögu um lög-
bundin lágmarkslaun sem taki
mið af framfærsluvísitölu og nægi
til framfæris fyrir 40 stunda vinn-
uviku. Við höfum jafnframt lagt
til að fyrirtækjum sem ekki geta
greitt svo há laun verði breytt í
samvinnufélög launþega og
starfsfólkinu þannig gefinn kost-
ur á því að reka fyrirtækið sjálfir.
Ríkið myndi styðja við hin nýju
fyrirtæki fyrstu árin með skatta-
Áshildur Jónsdóttir skrifar
„íslenskt atvinnulífer slappt ogfrœgt
fyrir lélegaframleiðni áflestum sviðum.
Það einkennist afheimilislegri samsuðu
afeinkarekstrifyrir almenningsfé og
ríkisforsjá. “
ívilnunum og á annan hátt fjár-
hagslega. Þannig yrði komist hjá
gífurlegum tilkostnaði sem
myndi skapast vegna atvinnu-
leysisbóta og félagslegra vanda-
mála.
Samvinnufélög
launþega
Samvinnufélög launþega hafa
verið sett á fót víða um heim með
góðum árangri. Þessi atvinnufyr-
irtæki eru í eigu allra starfsmanna
að jöfnum hluta og er stjórnað á
lýðræðislegan hátt, einn maður
eitt atkvæði. Ágóða og tapi er
dreift jafnt niður eftir ákvörðun
starfsmannanna sjálfra í stjórn
fyrirtækisins.
Dellukenningar
Margar dellukenningar eru
uppi um þessi samvinnufélög
bæði meðal svokallaðra „sósíal-
ista“ og einnig „kapitalista“. Ein
kenningin er sú að þessi fyrirtæki
muni alltaf skorta fjármagn.
önnur að venjulegt verkafólk
g'pti aldrei keppt við hina
„snjöllu" kapitalista og vinnu-
veitendur. Einnig hefur verið
sagt að fólk geti aldrei komið sér
saman um hlutina. Þessar
dellukenningar eru hluti af því
forstokkaða kerfi sem við búum
við og rís hæst í slöppum ríkisbú-
skap kommúnismans og arðráni
fjölþjóðafyrirtækja. Þessum dell-
ukenningum er einnig ætlað að
viðhalda gamaldags hugmyndum
um gildi „einstaklingsframtaks“
og svokallaðrar „frjálshyggju".
Þessi tilbrigði byggja á hug-
myndafræði 19. aldar.
Mondragon fyrirtækin
Langbesta dæmið um árangur
af samvinnufélögum launþega er
að finna í Baskahéruðum Spánar.
Þetta eru hin svokölluðu Mond-
ragon fyrirtæki sem famleiða allt
frá fóðurvörum til tölvustýrðra
vélmenna og hafa gert Baskahér-
aðið að einu þróaðasta iðnaðar-
svæði á Spáni. Þessi framleiðslu-
samvinnufélög telja m.a. yfir 80
verksmiðjur sem byggst hafa upp
á síðustu 25 árum og ráða til sín
rúmlega 17000 starfsmenn.
Dellukenningar
afsannaðar
Árangur Mondragon fyrir-
tækjanna hefur afsannað allar
fyrri dellukenningar um þetta
rekstarform. Fyrir nokkrum
árum var gerð ítarleg athugun á
árangri þessara fyrirtækja að til-
hlutan hins virta hagfræðiháskóla
London School of Economics. í
þessari athugun kom fram að
framleiðni verkafólksins í Mond-
ragon verksmiðjunum er meiri en
í best reknu einkafyrirtækjum
Spánar. Einnig kom fram að nýt-
ing vinnuafls, fjármagns og
tæknibúnaðar var betri svo og
helmingi meiri hagnaður af seldri
framleiðslu Mondragon fyrir-
tækjanna, en gerðist hjá
sambærilegum einkafyrirtækj-
um.
Að dómi doktor Keith Bradley
við London School of Economics
voru átæður þessa framúrskar-
andi árangurs rekstrarformið
sjálft svo og sú óvenjulega sam-
staða sem myndaðist með stjórn-
endum og starfsmönnum verk-
smiðjanna. Rekstarformið
tryggði réttláta skiptingu og
skapaði áhuga og ábyrgð hjá
starfsfólkinu. Þessi sérstaða hef-
ur m.a. þýtt að verkstjórar, gæð-
aeftirlitsmenn og fjölmargir aðrir
millistjórnendur sem einkarek-
sturinn þarf að burðast með eru
nær óþarfir og þannig sparast
ómældur kostnaður og samkepp-
nishæfni hefur aukist. Þetta er
mögulegt vegna þess að starfs-
fólkið sér sjálft um eftirlit og góð
afköst því það er í vinnu hjá sjálfu
sér.
Slappleiki ís-
lensks atvinnulífs
íslenskt atvinnulíf er slappt og
frægt fyrir lélega framleiðni á
flestum sviðum. Það einkennist af
heimilislegri samsuðu af einka-
rekstri fyrir almenningsfé og
ríkisforsjá. Um eiginlegan sam-
vinnurekstur er varla að ræða því
forystumenn samvinnuhreyfing-
arinnar sem nú dreymir helst um
að gera hana að stóru hlutafélagi,
hafa gert hana að forstjóraveldi
sem lítið á skylt við samvinnu-
hugsjónina. Afleiðingu þessarar
samsuðu má sjá á þjóðfélags-
ástandinu. Við höfum erft það
versta frá báðum kerfum - slapp-
leika ríkisforsjárinnar og ójöfnuð
kapitalismans. Úr þessum jarð-
vegi koma úrræðalausir samn-
ingsaðilar og siðlausir samningar
ár eftir ár. Stjornmálaflokkarnir
eru álíka staðnaðar málpípur
þessa kerfis.
Flokkur mannsins
- nýjar leiðir
Flokkur mannsins er eina
framtíðaraflið sem er algjörlega
laus við hina afdönkuðu hug-
myndafræði 19. aldar. Þetta er
eini flokkurinn sem hefur mögu-
leika til þess að beina launþegum
inn á nýjar og ferskar brautir, þar
sem þeir sjálfir ábyrgjast
mannsæmandi kjör og öflugt at-
vinnulíf.
Fellum siðlausa
samninga
Tökum ekki við skammar-
legum samningum frá óhæfum
samningsaðilum. Fellum alla
samninga sem ekki bjóða upp á
laun sem hægt er að lifa af og
krefjumst þjóðfélags sem stendur
undir þeim sjálfsögðu mannrétt-
indum.
Áshildur Jónsdóttlr er skrlfstofu-
maður. Hún sltur I landsráðl
Flokks mannsins og skipaði 2.
sætlð á llsta flokksins I Reykjavík
við alþinglskosningarnar 1987,
Þriðjudagur 23. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5