Þjóðviljinn - 24.02.1988, Qupperneq 4

LEIÐARI
Jón Baldvin hugsar upphátt
Formaður Alþýðuflokksins, Jón Baldvin
Hannibalsson, sótti nýverið fund norrænna
starfsbræðra sinna í Stokkhólmi. í sjálfu sér
ættu það ekki að vera tíðindi nema fyrir þá sem
muna að ekki eru allir krataforingjar á Norður-
löndum hrifnir af Jóni Baldvin. Sumar hugmynd-
ir hans telja þeir ganga þvert á jafnaðarstefn-
una.
Áður fyrr var algengt að formenn Alþýðu-
flokksins hefðu náið samband við sósíaldem-
ókrata á Norðurlöndum. Foringjar flokksins
leituðu oft til norrænna krata eftir fjárstuðningi
við Alþýðuflokkinn eða Alþýðublaðið. Stundum
kostaði þetta að lúta varð vilja útlendinga. Eins
og t.d. þegar kratar drógu framboð Ólafs
Friðrikssonar í Vestmannaeyjum til baka fyrir
alþingiskosningarnar 1923 vegna þess að nor-
rænum krötum þótti hann of róttækur.
Ekki er vitað til að Jón Baldvin hafi farið fram á
fjárhagsstuðning norrænna krata. Slík beiðni
hefði þó verið merkileg í Ijósi þeirrar sögulegu
staðreyndar að nú eru 35 ár síðan Stefán Jó-
hann Stefánsson, fyrrverandi formaður Alþýðu-
flokksins, sendi skriflega beiðni til Danmerkur
um að menn flýttu sér hægt við styrkveitingarn-
ar því að tekinn væri við formennsku Hannibal
nokkur Valdimarsson.
Það sem vakti athygli á Stokkhólmsferð fjár-
málaráðherrans var ræða sem hann hélt þar
um íslensk utanríkismál. Fyrstu fréttir bentu til
að hann hefði sagt norrænum sósíaldemókröt-
um að bráðum gengju íslendingar í Efnahags-
bandalag Evrópu, nema þeir kysu frekar að
tengjast Bandaríkjum Norður-Ameríku. Nú hef-
ur ræða Jóns Baldvins verið birt og kemur þá í
Ijós að hún er nokkurs konar hugleiðing í skil-
dagatíðarsagnfræði. Ráðherrann lítur til fram-
tíðar og sér vítt of heim allan. Hann veltir því fyrir
sér hvað íslendingar ættu að gera ef Norðmenn
gengju í Efnahagsbandalagið og hvað væri til
ráða ef (sland væri eina Nató-ríkið í Evrópu utan
Efnahagsbandalagsins. Hann svarar sér sjálfur
á þann veg að það Efnahagsbandalag, sem
hefði alla Skandinavíu innanborðs, hefði vænt-
anlega áhuga á að ráða yfir herstöð á íslandi.
Þannig gætu íslendingar greitt aðgöngumiða
að tollfríum mörkuðum Evrópu með því að láta
Efnahagsbandalagið hafa land undir herstöðv-
ar.
Nú hefur forsætisráðherra upplýst að honum
hafi komið á óvart þessar opinberu hugleiðingar
fjármálaráðherra. Samkvæmt orðum forsætis-
ráðherra hefur málið aldrei verið rætt innan
ríkisstjórnarinnar og reyndar hafa utanríkismál
yfir höfuð að tala ekki verið á dagskrá ríkis-
stjórnarfunda frá því að stjórnarsáttmálinn var
saminn síðastliðið sumar. Miðað við þær upp-
lýsingar ríkir friður og eindrægni um þennan
málaflokk innan stjórnarinnar.
Umræður um utanrík isstefnu verða fyrst að
fara fram meðal íslendinga og á grundvelli
þeirrar umræðu á að marka stefnu. Það er
vissulega nauðsynlegt að íslendingar hugleiði
stöðu sína í þeim heimi sem sannarlega gæti
breyst mun meira og miklu hraðar en margur
hyggur. Þær kenningar eru ekki nýjar af nálinni
að Bandaríkin muni fyrr eða síðar leggja meiri
áherslu á yfirráð yfir Kyrrahafi en Atlantshafi.
Það hefur líka oft áður verið bent á að ekki
myndi vara að eilífu sú ofuráhersla sem lögð
hefur verið á hárnávæmt hernaðarlegt og póli-
tískt jafnvægi milli sigurvegaranna í því
heimsstríði er lauk fyrir 43 árum. Það er gott að
íslenskir ráðamenn ræði um þróun heimsmála
en þeir verða að hefja þá umræðu heima hjá sér
og byrja ekki á auglýsingaherferð í aronskum
stíl þar sem ísland er boðið falt fyrir erlendar
herstöðvar.
Mörgum létti þegar Ijóst var að Jón Baldvin
hafði ekki verið að boða stefnu ríkisstjórnar ís-
lenska lýðveldisins. Útlendingar eru vanir að
hlusta betur á ráðherra en aðra stjórnmála-
menn því að víðast hvar er talið að eitthvað sé
að marka þá og að þeir endurómi stefnu við-
komandi ríkisstjórnar. Þótt ráðherrar okkar séu
vanir að láta ýmislegt fjúka hugsunarlítið heima
hjá sér, verða þeir að reikna með að einhverjir
taki mark á þeim þegar þeir eru af bæ.
KLIPPT
Launamisréttið
og lýðræðið
Sjálfstæðismenn á Suðurlandi
ræddu launamisrétti á dögunum
og buðu til sín ýmsum gestum.
Þar kom sjaldgæf viðurkenning
fram í máli Þorsteins Pálssonar
forsætisráðherra. Hann sagði
meðal annars að „óhóflegur mis-
munur á kjörum" væri svo háska-
samlegur að hann „grafi undan
meginstoðum lýðræðisins". Með
hæfilegri illkvittni mætti kannski
segja sem svo, að hér sé valds-
maðurinn að sýna þau hyggindi
sem í hag koma og orða mætti á
þessa leið: ef við ekki sýnum agn-
arlítinn lit í þessu viðkvæma máli,
þá gerir lýðurinn uppsteit. Engu
að síður er þetta merkileg viður-
kenning: hún gengur nefnilega
gegn þeirri hjátrú sem algeng er
hjá íhaldinu og segir að misjöfn
kjör komi lítið við lýðræði og sé
kjarastiginn reyndar hvatning til
framtaks og dugnaðar og þar
fram eftir götum.
Hann segir pass
Hitt er svo annað mál að þegar
Þorsteinn (samkvæmt frásögn
Morgunblaðsins á dögunum) fer
að velta því fyrir sér, hver sé þá sá
„hæfilegi" kjaramunur sem hægt
er að sætta sig við og EKKI ógnar
Iýðræðinu, þá verður fátt um
svör. Enn síður hafði Þorsteinn
svör við því hvernig fara ætti að
því að draga úr launamun hér á
Íandi. Hann kvaðst bara vera
sammála vantrú sem komið hefði
fram hjá Aðalheiði Bjarnfreðs-
dóttur á því að það væri yfirleitt
hægt að laga kjör láglaunafólks í
kjarasamningum. Og enn síður
trúði hann á lögbindingu lág-
markslauna og annað pólitískt
frumkvæði í jöfnunarátt. Málinu
var semsagt vísað frá, að því er
best verður séð.
Friðrik Sophusson iðnaðarráð-
herra tók mjög í sama streng, að
því er sama Morgunblaðsfrásögn
hermir. Launamunur á sér ýmsar
orsakir, sagði hann, og enginn
fær gert við því. Munurinn á máli
Friðriks og Þorsteins var hinsveg-
ar sá, að Friðrik taldi sig eiga svar
við vandanum. Það er að vísu
ekki frumlegt, en það hljóðar
svo:
Meira í dag en í gær
„Hann (Friðrik) sagði að það
sem máli skipti væri að auka
verðmætasköpunina í landinu til
að meira yrði til skiptanna, það
væri raunhæfasta leiðin til að
hækka laun hinna lægst launuðu
til frambúðar."
Ojæja. Það er eins og maður
hafi heyrt þetta áður. Og þetta
hljómar kannski ekki mjög illa:
víst er það líklegt að allir fái
eitthvað í sinn hlut þegar þjóðfé-
lag gerist að mun ríkara og af-
kastameira. En þetta er afskap-
lega rýr huggun á fslandi, þegar
hver og einn sér góðæri skipt
feiknalega misjafnt og fá þeir
mest af því að vita sem mest
höfðu fyrir, en hinir kannski ekki
neitt eða minna en það. Þýðir
lítið að fórna höndum og segja:
við þessu verður ekki gert, lög-
málin eru svona. Svona var það
og er það enn. Gott ef erfðasynd-
in sjálf er ekki kölluð til hjálpar
til að menn þurfi ekki að gera
neitt.
Svo er annað: menn hafa vitað
lengi að hagvexti eru takmörk
sett. Takmarkaðar auðlindir og
mettun ýmissa markaða geta vel
stöðvað hann. Það þarf samt ekki
að þýða að menn lifi verr en fyrr.
OG SKORHD
En ef viðhorf Þorsteins og
Friðriksráða þá þýðir stöðvun
hagvaxtar um leið að ekkért er
hægt að gera í lífskjaramisréttinu
- það verður ekki einu sinni reynt
að lofa öllum meiru eins og menn
hafa verið ósparir á - hvað þá að
standa við það.
Við skulum líka muna eftir því
að ráði lögmál þau sem Þor-
steinar og Friðrikkar mest virða,
þá mun einnig afturkippnum mis-
jafnt skipt milli ríkra og aura-
lausra - rétt eins og góðærinu.
Hver á krógann?
Ásmundur Stefánsson, forseti
ASÍ, vék á fyrrgreindum fundi
einmitt að þessum „lögmálum“.
Morgunblaðið segir hann hafa
„varað alvarlega við þeirri
breytingu á hugsunarhætti sem
sér virtist eiga sér stað í íslensku
þjóðfélagi, þ.e. þróunar í átt til
aukinnar markaðs- og einstakl-
ingshyggju." Og eins og Ás-
mundur tók réttilega fram, þá er
hin freka einstaklingshyggja um-
svifamest í Sjálfstæðisflokknum.
Sú sem, með frægu orðalagi sem
hér skal vitnað til, segir: hver er
sjálfum sér næstur og andskotinn
hirði þann aftasta. Sjálfstæðis-
menn vilja, eins og áður kom
fram, helst vísa frá sér öllum
spurningum um faðerni þess ófé-
lega króga sem launamisréttið er,
en vitanlega er hann skilgetið af-
kvæmi þeirra viðhorfa sem þeir
helst trúa á.
Að lyfta fæti
Stefán Jónsson og fleiri þing-
menn í Alþýðuðbandalaginu
hafa rætt möguleika á að stjóma
launamun með lögum (m.ö.o.
setja þak á laun) í þágu aukins
jafnréttis. Kvennalistafólk hefur
líka hreyft þeim hugmyndum.
Alþýðubandalagsformaðurinn,
Ólafur Ragnar Grímsson, reifaði
og þetta mál nú um helgina.
Þegar slíkar hugmyndir hafa
komið upp hafa menn verið fljót-
ir að svara því til, að slíkt væri
ekki hægt. Það gengi þvert á alls-
konar lögmál að lögbinda
launamun, með þessu væri beðið
um mikla miðstýringu og kannski
allt annað þjóðfélag en hér er.
Hér er ekki staður né stund til að
fara út í þær mótbárur allar. En
hitt er vafalaust, að hugmyndir af
þessu tagi eru bæði nauðsynlegar
og nytsamlegar - hve erfiðar sem
þær kynnu nú að vera í fram-
kvæmd. Þær ganga nefnilega
þvert á það doðaástand, að menn
eins og viðurkenni fyrirfram að
ríkjandi ástand ( hér í launamis-
rétti) sé náttúrulegt og óum-
breytanlegt. Og eins og vitað er,.
þá komast menn ekki úr sporun-
um nema þeir byrji á því að
sannfærast um að hægt sé að lyfta
vinstri fæti, hann sé raunar ekki
límdur fastur við gólfið með jötu-
ngripi tregðulögmálanna. _áb
þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis'
og verkalýöshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Möröur Árnason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.),
Sævar Guðbjömsson.
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltateiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skr1fstofu8tjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslngastjóri: Siaríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: Unnur Agústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreið8lu-ogafgrelð8lu8tjóri:HörðurOddfríðarson.
Útbreiðsla: G. MargrétÓskarsdóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjömsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumula 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
"Verð í lausasölu: 55 kr.
Helgarblöð:65 kr.
Áskriftarverð 6 mánuðl: 600 kr.
4 SlÐA - ÞJÓÐVILJINN, Miövikudagur 24. febrúar 1988