Þjóðviljinn - 26.02.1988, Qupperneq 5

ÞJÓÐMÁL
Glasnost eða hefðbundin skýrsla?
Fyrri hluti umrœðu um skýrslu utanríkisráðherra fórfram á Alþingi í gær.
MatthíasÁ Mathiesen gagnrýndi stefnubreytingu við atkvœðagreiðslu á erlendum vettvangi en Steingrímur svaraði
fullum hálsi. Kjartanvó snyrtilega aðformanni sínum
Skýrsla utanríkisráðherra
Steingrímur J. Sigfússon Alþýðubandalagi, og Sigríður Lillý Baldursdóttir, Kvennalista, bera saman bækur sínar undir ræðu utanríkisráðherra í gær.
Steingrímur Hermansson utan-
ríkisráðherra mælti í gær
fyrir skýrslu sinni um utanríkis-
mál á Alþingi og kom víða við
enda skýrslan um 60 blaðsíður að
lengd. Tók ræða Steingríms eina
tvo tíma í flutningi.
„Ég mun taka framferði ísra-
ela gegn Palestínumönnum upp á
fundi utanríkisráðherra Norður-
landanna og beita mér fyrir því að
það sem þarna er að gerast verði
fordæmt," sagði Steingrímur
m.a. um síðustu atburði í Israel.
Auk ísraels vék Steingrímur
orðum sínum að Afganistan,
stríði írana og íraka og Mið-
Ameríku.
Efnahagsbandalagið
Steingrímur fjallaði töluvert
um Efnahagsbandalagið og
samning ríkja þess um innri
markað sem nú er svo gott sem í
höfn. Steingrímur benti á að
meira en helmningur að öllum út-
flutningi íslendinga færi til ríkja
EBE. Sömu sögu væri að segja
um innflutning okkar og þessi
viðskipti ykjust jafnt og þétt.
Steingrímur lýsti því yfir að full
aðild að EBE kæmi ekki til greina
og væru ríkisstjórnin og utan-
ríkismálanefnd sammála um það,
hinsvegar hlytum við að leita eftir
nánum samningum við banda-
lagið. Sagði Steingrímur að leiðin
til þess að ná samningum við
EBE um fríverslun með fisk væri
í gegnum EFTA.
Þróunarsamvinna íslendinga
er feimnismál í sölum Alþingis,
að sögn Steingríms. Hann benti á
að við værum með næsthæstu
þjóðartekjur á einstakling í heimi
en legðum minnst til í þróunarað-
stoð, enda er framlag okkar um
0,05% af þjóðartekjum ef allt er
tekið með. Sagðist hann vilja
marka ákveðna stefnu í þróunar-
hjálp þar sem við takmörkuðum
hjálp okkar við þau svið sem við
þekktum best til, einsog á sviðum
fiskveiða og jarðvarma.
Flugstöðin og herinn
Því næst vék Steingrímur að
flugstöðinni á Keflavíkurflugvelli
og hernum. Sagði hann að í ár
væri stefnt að því að rekstur flug-
stöðvarinnar stæði undir sér en
benti á að ekki kæmu til afborg-
anir af lánum fyrr en seinna.
Sagði hann að ekki hefði orðið
samstaða í ríkisstjórninni um að
ljúka hitaveituframkvæmdum og
koma upp listaverkum í ár einsog
samningar hefðu verið gerðir um.
Steingrímur ræddi töluvert um
olíuslysið á Miðnesi og sagði að
engin önnur lausn væri á því máli
en að sækja vatn lengra inn á
heiðina. Hann sagði að Banda-
ríkjamenn myndu kosta víðtæka
grunnvatnsrannsókn á svæðinu
en nauðsynlegt væri að gera út-
tekt á mengunarvöldum á Kefla-
víkurflugvelli, sem væru margir.
Um ratsjárstöðvarnar sagði
utanríkisráðherra að áhersla væri
lögð á að ratsjárnar næðu ekki
yfir sjóndeildarhringinn og að all-
ir starfsmenn stöðvanna yrðu ís-
lenskir. Pá sagðist hann líta svo á
að samkomulag hefði náðst við
bandaríska herinn um að íslensk-
ir kerfisfræðingar vinni við að
þróa og viðhalda hugbúnaði
stöðvanna, sem mun kosta um
200 miljónir króna. í framhaldi af
því er stefnt að því að koma upp
deild við Háskólann sem þjálfi
menn við þróun hugbúnaðar.
Steingrímur vék einnig að
hvalamálinu og sagði að við hefð-
um kannski lagt vafasaman skiln-
ing í það mál með of mikilli
áherslu á vísindaveiðarnar.
„Vitaskuld á hvalurinn sinn rétt
og við eigum að vera virkir í
verndaraðgerðum. En við hljó-
tum að halda því fram að
jafnvægi í lífríkinu er mikilvægt.
Fullfriðun hvala er engum til
góðs, hvorki mönnum né
hvölurn."
Glasnost
„Ef skýrsla utanríkisráðherra
er skoðuð og borin saman við
skýrslur fyrri utanríkisráðherra
liggur við að mönnum detti orðið
glasnost í hug,“ sagði Guðrún
Helgadóttir í upphafi ræðu sinn-
ar. Sagði hún að almennt viki
ráðherrann heldur vinsamlega að
sovétmönnum, eða á sama hátt
og að öðrum helstu viðskipta-
þjóðum okkar, en það væri nýj-
ung í skýrslum utanríkisráðherra.
Þá taldi hún það einkenni skýrsl-
unnar hversu persónuleg hún
væri, enda talaði ráðherra oft í
fyrstu persónu í skýrslunni en
ekki fyrir hönd ríkisstjórnarinnar
allrar.
Guðrún vísaði til upphafs
skýrslunnar en þar segir orðrétt:
„Við getum ekki lengur látið þró-
un heimsmála afskiptalausa.
Jafnvel smáþjóð eins og við ís-
lendingar á ekki aðeins þann rétt,
heldur ber skylda til að hafa þau
áhrif sem hún getur til að þoka
þróun heimsmála á rétta braut.“
Sagði Guðrún að Morgunblaðið
hefði talið sér skylt að róa vini
sína með leiðara á miðvikudag.
Þótt rödd íslands væri orðin
sjálfstæðari en áður taldi Guðrún
að enn skorti á að ráðherrann
væri sjálfum sér samkvæmur.
Herinn og Nato
„Flokkur okkar hefur alla tíð
einn flokka haft afdráttarlausa
stefnu gegn vígbúnaði og her-
rekstri, gegn erlendum her á ís-
landi og gegn þátttöku í hernað-
arbandalögum. Sú barátta um
allan heim er nú að bera árangur.
Æðstu ráðamenn hafa loksins
skilið ákall heimsbyggðarinnar
um líf í friði við menn og um-
hverfi," sagði Guðrún m.a. um
þá þíðu sem nú er í samskiptum
risaveldanna.
Um aðildina að Nato hafði
Guðrún þetta að segja: „Við telj-
um ekki að þátttaka í Atlants-
hafsbandalaginu sé grundvöllur
öryggis- og varnarstefnu íslands
né að markmið hernaðarbanda-
laga sé að koma í veg fyrir styrj-
öld. Því síður að það hafi tryggt
okkur frið og öryggi í 40 ár. Hern-
aðarbandalög eru ævinlega ógn-
un við frið og herforingjar Atl-
antshafsbandalagsins og a.m.k.
ein aðildaþjóðin, Bandaríkin,
hafa haldið styrjöldum gangandi í
öðrum heimshlutum öll þessi ár
með samþykki og smábyrgð ís-
lendinga."
Sinnaskiptin gagnrýnd
Matthías Á. Mathiesen sagði
skýrsluna í hefðbundnum stíl,
enda aðalahersla lögð á viðskipti
íslendinga annarsvegar og sam-
starf að „varnarmálum" vest-
rænna ríkja hinsvegar. Sagði
hann að skýrslan bæri með sér að
unnið væri áfram að stefnu fráfar-
andi ríkisstjórnar.
Matthías gagnrýndi glanna-
legar yfirlýsingar varðandi Efna-
hagsbandalagið og varnarsam-
starf.
Þá gagnrýndi Matthías sinna-
skipti fslendinga á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna, þar sem
við værum farin að samþykkja til-
lögur um afvopnun sem fluttar
væru í áróðursskyni. „Frumhlaup
má ekki ráða ferðinni í þessum
flókna málaflokki."
„Varnarsamstarfið"
staðreynd
Júlíus Sólnes sagði það stað-
reynd að ísland væri í „varnars-
amstarfi" vestrænna þjóða, hvort
sem okkur líkaði það betur eða
verr og að með þeirri þátttöku
hefðum við búið við frið. „Það
þarf því engan að undra þótt við
séum ekki meðmæltir því að
draga okkur út úr því „varnar-
samstarfi" nú.“ Hinsvegar taldi
hann það skelfilega tilhugsun að
stór hluti þjóðarinnar þekkti ekki
ísland sem herlaust land.
Júlíus sagði að helst af öllu vildi
hann sjá það ástand skapast í
heimsmálum að hernaðarbanda-
lög yrðu óþörf.
Þá spurði Júlíus hvort ekki
kæmi tií greina að flytja starfsemi
hersins burt af þéttbýlissvæðinu
og eitthvað annað út á land, og
hvort ekki kæmi til greina að
koma upp forvarnarkerfi með
herstöð fyrir norðan ísland. Mun
hann þar hafa átt við Jan Mayen,
en Borgaraflokkurinn kynni þá
hugmynd í kosningabaráttunni.
Hvað aðildina að EBE varðaði
sagði Júlíus að full aðild kæmi
ekki til greina á meðan EBE vildi
fullan aðgang að fiskimiðum okk-
ar.
Vegið að Jóni
Kjartan Jóhannsson taldi
tvennt bera hæst í utanríkismál-
um íslendinga nú. Annarsvegar
þróun öryggis- og afvopnunar-
mála og hinsvegar þróun EBE.
Hann fjallaði svo um þetta sitt í
hvoru lagi og endaði á því að
segja að ekki ætti að blanda sam-
an þessum tveimur málaflokk-
um.
Kjartan sagði að ísland þyrfti
að móta skýra stefnu varðandi
þróunina innan EBE, en sú
stefna þyrfti að byggja á sex meg-
inþáttum; að tryggja yrði við-
skiptahagsmuni Islands gagnvart
EBE og aðlaga efnahagslífið að
þeim breytingum sem framundan
væru. Að fylgjast vel með öllum
ákvörðunum sem framundan eru
hjá bandalaginu og koma sjónar-
miðum íslands á framfæri. Að
aðild íslands að EFTA yrði nýtt
til hins ítrasta til aö tryggja okkar
hagsmuni í samningaumleitunum
og viðræðum EFTA og EBE um
afnám viðskiptahindrana. Að
setja á fót samstarfsnefnd ráðu-
neyta til að fylgjast með þessum
málum í samráði við aðila at-
vinnulífsins. Að halda áfram við-
ræðum við EBE um samskipti og
samstarf þar sem sérstaða okkar
yrði sérstaklega kynnt og að gerð
yrði sérstök athugun á því hvern-
ig íslensk hagstjórn yrði aðlöguð
nýjum aðstæðum og færð til betra
samræmis við það sem gerist í
helstu samskipta- og viðskipta-
löndum okkar.
Þá sagði Kjartan að hann teldi
að setja ætti á fót nefnd til að
fylgjast með þróuninni í Evrópu
og koma með tillögur um hvernig
tryggja bæri hagsmuni íslands og
standa ætti að stefnumörkun.
Taldi hann að nefndin ætti að
skila skýrslu fyrir árslok.
Kjartan sagði að við stæðum
frammi fyrir þremur valkostum;
lítilli aðlögun sem snerti fyrst og
fremst tæknilegar hindranir,
mikilli aðlögun, sem fælist í því
að samræma hagkerfi okkar
flestu því sem væri að gerast í
löndum EBE, og í þriðja lagi
beinni aðild, sem ekki kæmi til
greina.
Aðgerðir í stað orða
Kristín Einarsdóttir sagði að
Jón Baldvin Hannibalsson virtist
vera búinn að gera það upp við
sig að hér á landi skuíi vera her til
frambúðar og að hann væri meira
að segja tilbúinn að nota herstöð-
ina sem skiptimynt fyrir aðgang
að mörkuðum. Sagði hún að
Kvennalistinn vildi stöðva alla
uppbyggingu hersins þegar í stað
og vinna að friðlýsingu Islands.
Þá fagnaði Kristín þeirri
stefnubreytingu sem orðið hefði
á afstöðu okkar á erlendum vett-
vangi, en í tíð fyrri utanríkisráð-
herra hefði stefna okkar verið
okkur til skammar. Benti hún á
að aðgerðir skiptu ekki síður máli
en orð og taldi íslensku ríkis-
stjórninni til vansa að hafa ekki
samþykkt viðskiptabann á
Suður-Afríku.
Kom á óvart afstaða okkar
Utanríkisráðherra kom aftur í
stólinn og svaraði nokkrum fyrir-
spurnum sem til hans hafði verið
beint, en mestu púðri eyddi hann
í að svara Matthíasi, en kvartaði
undan því að Matthías væri ekki
viðstaddur þegar gagnrýni væri
svarað.
Steingrímur sagði að sér hefði
komið á óvart sú afstaða sem ís-
lendingar hefðu haft í atkvæða-
greiðslum á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna. Sagðist hann tilbúinn
að standa við allar þær breytingar
sem hann hefði gert á afstöðu
okkar og að hann væri til í að láta
fara fram atkvæðagreiðslu á þingi
um afstöðu íslendinga til fryst-
ingartillögunnar, sem nú var
studd af íslendingum í fyrsta
skipti.
Umræðu var frestað um kvöld-
mat í gær og hefst hún aftur kl. 10
árdegis í dag. _Sáf
Föstudagur 26. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5
'IQ’3 TuAlftl