Þjóðviljinn - 03.03.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Hverjir ráða ferðinni?
hverjir hafi talið að hún gerði sveitarstjórnar-
menn líklegri til að samþykkja nýskipan á því
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga hefur verið
óvenju mikið í fréttum undanfarna mánuði. Það
stafar m.a. af hástemmdum loforðum ríkis-
stjórnarinnar við gerð fjárlaga fyrir yfirstandandi
ár. Og það stafar ekki síður af því að nú ætlar
ríkisstjórnin að ganga á bak orða sinna og svíkja
þessi hástemmdu loforð.
Þrátt fyrir nafn sjóðsins er aðeins lítill hluti
hans notaður til að jafna aðstöðumun sveitarfé-
laga. Aðalhlutverk hans er að dreifa fé sem ríkið
innheimtir með tollum og söluskatti. Meginfram-
lagi Jöfnunarsjóðs er útdeilt til sveitarfélaganna
í hlutfalli við íbúafjölda og er þá ekkert tillit tekið
til fjárhagsstöðu þeirra eða annarra atriða.
Þessi fastaframlög úrsjóðnum berast sveitarfé-
lögum mánaðarlega og eru víða ákaflega
veigamikill þáttur í tekjuöflun.
Lögum samkvæmt á Jöfnunarsjóður
sveitarfélaga að fá 5% af aðflutningsgjöldum
og 8% af 20 söluskattsstigum. Það, að miðað er
við söluskatt upp á 20% en ekki 25% eins og
hann er nú, sýnir að lögin um Jöfnunarsjóð eru
ekki alveg ný af nálinni og eru því miðuð við
hóglátari söluskattsálagningu en nú er tíðkuð.
En miðað við núverandi álagningu þýðir þetta
að Jöfnunarsjóður sveitarfélaga ætti að fá 2%
af öllum innheimtum söluskatti.
Þetta er drjúghá upphæð sem ríkisstjórninni
hefur vaxið í augum og frá 1984 hefur framlagið
í sjóðinn verið skert. Við gerð fjárlaga hefur á
undanförnum árum verið ákveðið að það færi
ekki fram úr fyrirfram ákveðinni upphæð. Sú
upphæð hefur jafnan veriö lægri en nam log-
boðnum hluta af söluskatti og tollum. Þótt
sveitarfélögin hafi fengið að finnafyrir þenslu og
verðhækkunum í þjóðfélaginu gjaldamegin á
reikningum sínum hefur tekjuhliðin ekki notið
þeirrar þenslu að fullu hvað viðkemur framlagi
úr Jöfnunarsjóði. Stór hluti þess hefur orðið eftir
í ríkissjóði.
Tekjur sjóðsins hafa verið skertar. Tekjur
sveitarfélaga hafa þar með verið skertar og
geta þeirra til að veita lögboðna þjónustu hefur
verið skert.
Þegar fjárlagafrumvarp fyrir yfirstandandi ár
var kynnt á síðasta hausti, lét Jón Baldvin
Hanníbalsson berja bumbur og þeyta lúðra.
Talin var ástæða til að vekja athygli landslýðs á
því að upp væru að renna nýir og betri tímar.
„Gefið upp á nýtt“ var slagorð þeirra sem leggja
vildu mesta áherslu á þær byltingarkenndu
breytingar sem nú skyldu verða að veruleika.
í fjárlagafrumvarpinu voru boðaðar breyting-
ar á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga. Og á
alþingi var lagt fram sérstakt frumvarp um það
mál, stundum kallað bandormurinn vegna þess
að það er í mörgum liðum og hver liður fjallar um
breytingu á einhverjum hinna fjölmörgu laga
sem snerta sameiginleg verkefni ríkisins og
sveitarfélaga. En auk þess var boðað að nú
skyldi Jöfnunarsjóður sveitarfélaga ekki skertur
jafnmikið og áður hafði verið gert. Minni skerð-
ing var síður en svo ætluð sem hluti af breyttri
verkaskiptingu en þó er ekki ólíklegt að ein-
sviði.
Þjóðviljinn hefur bent á að hluti af hugmynd-
um ríkisstjórnarinnar um breytta verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga horfðu hvorki til heilla né
framfara. Sumum þeirra hefur verið mótmælt
harðlega, eins og t.d. þeirri hugmynd að ríkis-
sjóður hætti að greiða helming af launakostnaði
tónskóla. Við nánari skoðun málsins hefur
mögum þingmanninum orðið um og ó að sam-
þykkja þetta frumvarp stjórnarinnar og er
skemmst frá því að segja að bandormurinn
langi er ekki enn skriðínn í gegnum þingið.
En fjárlögin gera ráð fyrir nýskipan á þessu
sviði. Þar er búið að skera niður framlög til bygg-
ingar barnaheimila og íþróttamannvirkja svo að
eitthvað sé talið. Ríkisstjórnin hefur nú
ákveðið að einn þáttur þeirra ráðstafana, sem
eiga að verða til að halda efnahagslífinu á rétt-
um kili, skuli vera að skerða enn framlag til
Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga. Að sjálfsögðu eru
sveitarfélögin búin að gera sínar fjárhagsáætl-
anir og þar er ekki reiknað með svona miklum
niðurskurði á tekjum. Samkvæmt blaðafréttum
telur félagsmálaráðherra, Jóhanna Sigurðar-
dóttir, að ábyrgðin liggi ekki hjá henni heldur
nokkrum stjórnarliðum sem náð hafa fram sín-
um ásetningi. Eðlilegt væri að ráðherra upplýsti
almenning um hverjir ráði ferðinni.
KLIPPT OG SKORIÐ
í vítahring
Klippari dagsins hefur aldrei á
þeim buxum verið, að það væri
þarft verk í kjarabaráttunni að
slátra verklýðsforingjum. Söku-
dólgaleit gefur venjulega rangar
niðurstöður og líkist þeim
skammgóða vermi sem menn fá
við að pissa í sinn skó.
Hitt er svo annað mál, að
samningamenn verklýðsfélaga
hafa með ýmsum hætti komið sér
í skelfilega veika stöðu. í hvert
skipti sem að kjarasamnigum
dregur tala þeir, eins og eðlilegt
er, með þungum áherslum um
lífsnauðsyn kjarabóta. Það er
mótuð kröfugerð og frá henni
sagt í þá veru að hún sé réttmæt,
raunsæ og í rauninni í lágmarki.
Atvinnurekendur hafna kröfu-
gerðinni, en segja sem fæst um
það hvað þeir hugsi sér, að
minnsta kosti muna menn það
ekki stundinni lengur. Svo er
samið og niðurstaðan er alltaf
lakari en kröfugerðin sem farið
var af stað með („menn fá aldrei
allt sem þeir vilja“).
í þessu dæmi er í rauninni ekk-
ert furðulegt, En heildarmyndin
verður einhvernveginn á þá leið,
að það sé alltaf verkalýðshreyf-
ingin og samningamenn hennar
sem hafi beðið ósigur. Hvort sem
samningar eru nú sæmilegir eða
lélegir hverju sinni. Þeir eins og
kremjast á milli mikilla væntinga
félagsmanna sinna og „veru-
leika“ hagsýsludæmanna. Sögn
þeirra verður smá. Sagan eins-
konar víthringur vonbrigða. Og
ekki bætir það úr skák að á með-
an sleppa atvinnurekendu lygi-
lega vel. Þeir hafa svosem engu
lofað. Þeir hafa bara haldið
áfram að tutla hrosshárið sitt: við
erum að fara á hausinn. Og þeir
bera aldrei ábyrgð á neinu - ef
launamunur vex í landinu þá er
það náttúrulögmál og ef fyrir-
tækin rekast illa þá er það ríkis-
stjórninni að kenna.
Laumuspilið
mikla
Það er og lítt til fagnaðar, að
þegar kjarasamningar sjá dagsins
ljós verða viðbrögð ekki síst þau,
að þeir séu svo flóknir og huldu-
hrútslegir að ekki sé nokkur leið
að botna í þeim. Og þeim sem þá
hafa samið ber ekki einu sinni
saman um hvað þeir þýði í fræg-
um prósentum talið.
Þröstur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Dagsbrúnar, var
spurður m.a. um þetta í útvarpi á
mánudaginn var. Hann minnti á
það, að þjóðfélagið er flóknara
en áður og að hinir ýmsu hópar
krefðust þess að samningamenn
tækju mið af þeirra sérstöðu. En
hann talaði líka um það, að það
hefði lengi viðgengist að menn
væru í feluleik með það hvað í
kjarasamningum fælist. Vegna
þess að allir væru á kafi í saman-
burðarfræðum og hugsuðu sem
svo: ef ÞEIR fá 10 eða 20 % þá
verð ég að fá þau líka.
Þröstur talaði um þennan felu-
leik sem eitthvað óumflýjanlegt,
eins og eitthvað sem menn yrðu
líklega að grípa til ef þeir vildu fá
að vera í friði fyrir kjarabaráttu
annarra. Það má ekki „espa
ólukku manninrí', m.ö.o. láta
HINA vita hvað þú hefur fengið.
Klippari hefur vitanlega ekki
neina fljótheitalausn á vand-
kvæðum verklýðshreyfingar á
vorum dögum handbæra. En ætli
þessi feluleikur einmitt sé ekki
eitt af því sem gerir illt verra? Það
er alveg ljóst að enginn getur
komið í veg fyrir að menn beri sig
saman við grannann í þessu
þjóðfélagi. Þetta gera oddvitar í
verklýðshreyfingunni líka: ein-
hvemtíma hefði það nú þótt
óþarfa tilræði við samstöðu
launafólks að formaður stórs
verklýðsfélags væri að kvarta yfir
því á fundi á vegum Sjálfstæðis-
flokksins að kennarar hefðu
fengið meiri kjarabætur en
verkafólk á næstliðnu ári. Morg-
unblaðið fjallar um vaxandi
kjaramun í landinu í leiðara í gær
og segir m.a.
„En verst er ef efnamunur
verður svo mikill í okkar fá-
menna þjóðfélagi, að þeir sem
búa við minni efni, geti ekki til
lengdar þolað að horfast í augu
við mikil fjárráð hluta þjóðarinn-
ar“.
Það er staðreynd að kjaramun-
ur fer vaxandi, það er líka stað-
reynd að við lifum ekki í vatns-
þéttum hólfum heldur við nábýli
og fréttastraum kunningjasamfé-
lags. Og þeim mun vandræða-
legri og meira niðurlægjandi
verður feluleikurinn í kringum
kaup og kjör. Til lengdar verður
hann náttúrlega ekki til annars en
magna enn tortryggnina: menn
hætta að trúa orði sem þeim er
sagt um kjarasamninga annarra
og eins víst að þeir haldi enn
meira gull í annarra garði en þar
er.
Háskalegt
ráðleysi
Morgunblaðið var í leiðara,
eins og að ofan greinir, að láta í
ljós nokkurn ugg um vaxandi
„efnamun“ í okkar þjóðfélagi.
Munur er þá Moggi finnur, segir
máltækið. Þorsteinn Pálsson for-
maður Sjálfstæðisflokksins tók
reyndar stærra upp í sig á fundi á
dögunum - hann sagði að vax-
andi kjaramunur væri hættulegur
lýðræði í landinu. En um leið lét
hann þess getið að eiginlega væri
ekki hægt að gera neitt í málinu.
Hlutur láglaunafólks yrði t.d.
ekki leiðréttur í kjarasamning-
um. Spánný reynsla virðist stað-
festa að það séa.m.k. mjögerfitt.
Þorsteinn efaðist líka um getu
ríkisstjórna og löggjafa til að
skakka þann leik sem hann telur
ógna sjálfu lýðræðinu. Það er
sem betur fer rangt. Það er hægt
að taka afdrifaríkar pólitískar á-
kvarðanir um jafnari kjör lands-
fólksins, þó að sú stjórn sem nú
situr hafni þeim fyrirfram. Ef
menn hinsvegar treysta sér ekki
til þess, þá er eins gott að hætta að
þykjast ganga uppréttur, segja
sig til sveitar og lifa á sterkum og
frjálsum bjór og margra rása
kapalsjónvarpi, eins og gert er
sumsstaðar á eyjum í Kyrrahafi
sem eru Bandaríkjunum hernað-
arlega mikilvægar - eins og ís-
land.
ÁB.
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsiS'
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Biaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ólafurGíslason,
Ragnar Kadsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.),
Sævar Guðbjörnsson, Tómas T ómasson.
Handrita- og próf arkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltstoiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri:HallurPáll Jónsson.
Skrlf 8tof ustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlf8tofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjömsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur Á-
gústsdóttir.
Símavarsla: HannaÓlafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðsiu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgrelðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN Fimmtudagur 3. mars 1988