Þjóðviljinn - 09.03.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Mannréttindi strax
Á þessu ári eru fjörtíu ár síðan Mannréttinda-
yfirlýsingin var samþykkt á allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna. I tengslum við það merka
afmæli hafa samtökin Amnesty International
hrundið af stað herferð undir vígorðinu Mann-
réttindi strax. Herferðin erfólgin í því, að reynt er
að dreifa Mannréttindayfirlýsingunni sem víðast
til að minna fólk um heim allan á það, hvaða rétt
það á. Safnað verður undirskriftum - m.a. hér á
landi - til stuðnings Mannréttindayfirlýsingunni
og með ýsmum hætti verður reynt að veita
aukinn stuðning því fólki sem setur sig í háska
með baráttu sinni fyrir mannréttindum hér og
hvar í heiminum.
Sumum kann að finnast að mannréttindamál
séu sjálfsagður hlutur, a.m.k í okkar hluta heims
og að allir hljóti í lýðræðisríkjum að vera sam-
stíga í þeim efnum. Þessu fer þó víðs fjarri. Ríki
þau, sem fá mannréttindi virða, sleppa mjög
misvel við gagnrýni og þrýsting til að bæta sitt
ráð, allt eftir því hvers konar pólitísk sambönd
höfðingjar þeirra hafa. Jafnan er nauðsynlegt
að reyna eftir megni að kveða niður slíkan tví-
skinnung.
í annan stað munu margir ekki gera sér grein
fyrir því nema að takmörkuðu leyti hvað í
Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna
felst. Menn kynnu að halda að þar væri fyrst og
fremst haldið fram hinum brýnustu kröfum eins
og til dæmis þessum hér:„Enginn maður skal
sæta pyntingum, grimmilegri, ómannúðlegri
eða vanvirðandi meðferð eða refsingu" (5ta
grein) - eða: „Hver maður skal frjáls skoðana
sinna og að því að láta þær í ljós“ (19nda grein).
Og víst eru slíkar kröfur öðrum brýnni. En yfir-
lýsingin geymir margt fleira - og þá fyrirheit um
réttindi sem seint verður orðið við svo allir séu
sáttir.
Til dæmis er svo á kveðið í Mannréttindayfir-
lýsingunni, að allir skuli vera jafnir fyrir lögum og
eiga rétt á jafnri vernd þeirra, án manngreinará-
lits. Þetta halda margir að sé óþörf krafa í hinum
skástu ríkjum - en reynslan sýnir að svo er ekki:
enn í dag fá menn í réttarríkjum dóma sem
reynast misvægir eða strangir allt eftir stétt og
stöðu sakborninga - svo eitt dæmi sé nefnt. I
annan stað munu fáir gera sér grein fyrir því, að í
Mannréttindayfirlýsingunni er talað um miklu
fleira en rétt til málfrelsis, samtakafrelsis og
frelsis undan illri meðferð í fangelsum. Þar segir
m.a. „Hver maður á rétt á atvinnu að frjálsu vali,
á réttlátum og hagkvæmum vinnuskilyrðum og
á vernd gegn atvinnuleysi. Allir menn sem vinnu
stunda skulu bera úr býtum réttlátt og hagstætt
endurgjald, ertryggi þeim og fjölskyldum þeirra
mannsæmandi lífskjör" (23ja grein).
Mönnum kann að finnast að í þessum texta
gæti óhóflegrar bjartsýni þeirra, sem héldu á
fyrstu árum eftir að heimsstyrjöldinni síðari lauk
að skammt væri í lausn allra helstu vandamála
mannkynsins. Og að réttindi eins og þau sem
nú var vitnað til geti aldrei orðið annað en fróm
ósk. Óþarft er þó að hugsa á þennan veg.
Mannréttindayfirýsingin er um margt hugsjóna-
plagg og setur markið hátt. En um leið tvinnar
hún saman lífsnauðsynleg réttindi og stefnumið
með þeim hætti, að enginn getur í rauninni sest
með hendur í skauti og sagt: Við höfum gert allt
sem þarf. í mannréttindamálum eru alltaf ótal
verkefni óunnin - hvort sem um er að ræða að
sýna samstöðu með fórnarlömbum lögleysu og
ofsókna um víða veröld eða skoða ástand
mannlegs sambýlis heima fyrir gagnrýnu auga.
Þjóðviljinn hvetur lesendur sína til að taka
sem best undir herferðina Mannréttindi strax,
sem íslandsdeild Amnesty International hefur
nú byrjað.
ÁB.
KUPPT OG SKORIÐ
Jóhönnuraunir
Pað bar til tíðinda hér um dag-
inn eftir að félagsmálaráðherra
hafði látið Þorstein, Davíð, Jón
og Jón beygja sig í ráðhússmálinu
með hótun um stjórnarslit eða
brottrekstur, - að félagsmálaráð-
herra bað aðstoðarmann sinn að
skrifa bréf.
í því var ekki orðlengt mjög um
þá niðurlægingu sem ráðherrann
hafði orðið að þola af hendi koll-
ega sinna heldur var bréfið til sið-
anefndar Blaðamannafélagsins
og fjallaði um meintar ofsóknir
Þjóðviljans á hendur sálarstyrk
og starfsfriði í félagsmálaráðu-
neytinu. Þjóðviljinn hafði nefni-
lega talað við heimildarmann
sem varð vitni að Jóhönnu-
raununum kringum ráðhúsið og
var þess getið að heimildarmað-
urinn tengdist félagsmálaráðu-
neytinu.
Alþýðublaðið
segir fráttir
Eða einsog segir í málgagni
ráðherrans 27. febrúar: „Sam-
kvæmt heimildum Alþýðublaðs-
ins bera allir starfsmenn ráðu-
neytisins af sér að hafa rætt við
Þjóðviljann. Hafa ummæli Þjóð-
viljans vakið mikla reiði starfs-
manna ráðuneytisins og valdið
þeim óþægindum í starfi.“
Við þessa frétt Alþýðublaðsins
er eiginlega engu að bæta, og
verður því þó ekki neitað að hún
vekur forvitni. Um hvaða óþæg-
indi er Alþýðublaðið að ræða?
Getur verið að yfirmenn ráðu-
neytisins hafi kallað menn fyrir
sig? Og hver skyldi heimildar-
maður Alþýðublaðsins í ráðu-
neytinu vera? Sá sami og Þjóð-
viljans? Kannski ráðherrann
sjálfur?
Hinsvegar er ekki að efa að
eftir ráðhússuppgjöf félagsmála-
ráðherra hefur verið grátur og
gnístran tanna í ráðuneytinu. Það
sést til dæmis á því að tveir starfs-
menn ráðuneytisins settust niður,
auðvitað alveg af sjálfsdáðum,
um svipað leyti og skrifuðu undir
skjal þarsem Páll Pétursson frá
Höllustöðum var skammaður
fyrir að hafa verið að atast í ráð-
herranum í Moggaviðtali. Þetta
skjal las ráðherrann svo upp í
þinginu. Það er ánægjulegt til
þess að vita fyrir okkur Þjóðvilja-
menn og aðra vini Jóhönnu að
þótt hún sé í þann veginn að mis-
sa frá sér allan stuðning í þingliði
Alþýðuflokksins getur hún enn-
þá treyst á einhvern tilstyrk. Og
gildir þá einu þótt þingmönnum
hafi þótt málsvörnin óvenjuleg
og kannski ekki heppilegt fyrir
starfsmennina að Páll Pétursson
verði félagsmálaráðherra á næst-
unni.
Um sárt að binda
Það er ekki nema eðlilegt að
ráðherra þakki fyrir eindreginn
stuðning starfsmanna sinna með
því að bregða fyrir þá skildi gegn
svívirðilegri aðför Þjóðviljans.
Kæra ráðherrans byggir nefni-
lega á 3. grein siðareglna BÍ, en
þar er mælt fyrir um trausta upp-
lýsingaöflun og tillitssemi í
vandasömum málum og tiltekið
að blaðamaður forðist „allt sem
valdið getur saklausu fólki, eða
fólki sem á um sárt að binda,
óþarfa sársauka eða vanvirðu.“
Þabasona! Þessi grein hefur
hingaðtil verið talin eiga fyrst og
fremst við um viðkvæm sakamál
eða stórslys, þarsem hlutaðeig-
endur og aðstandendur þeirra
þurfa við nokkurrar verndar gegn
æsiblaðamennsku og gulri
pressu, og var ekki áður kunnugt
að atgangurinn um ráðhúsið
hefði verið svo harður að vanvirt-
ir menn byndu sár sín í hverju
horni félagsmálaráðuneytisins.
Það lýsir vel innrætinu á Þjóð-
viljanum að hinni háalvaríegu
kæru ráðherrans var á göngunum
tekið með galsa og léttúð, - og
jafnvel rætt um að kalla bæði
borgarstjóra og forsætisráðherra
fyrir siðanefndina sem vitni um
vanvirðu og sárindi í félagsmála-
ráðuneytinu. Útávið töldu menn
sér þó skylt að sýna stillingu og
bíða úrskurðar nefndarinnar.
Leiðarastríð
Og enn steinhéldum við kjafti,
- ef kæra Jóhönnu væri ekki orð-
in meiriháttar leiðaramál í öðrum
blöðum og farin að verða einn af
ótal ásteytingarsteinum í hinu
brösótta samstarfi stjórnarflokk-
anna. Morgunblaðið reið á vaðið
og furðaði sig í tveimur leiðurum
á kæru Jóhönnu á forsendum sem
að ofan eru raktar að nokkru, og
Þjóðviljinn getur útaffyrir sig vel
gert að sínum.
Við þökkum hérmeð þessa
hjálparhönd Morgunblaðsins, -
og vonum að það dragi ekki úr að
vel mátti sjá að þessar umdeildu
bréfasendingar ráðherrans voru
blaðinu ekki beinlínis óvelkomið
tilefni til að hnotabítast við Jó-
hönnu.
Enda snýst Alþýðublaðið til
varnar í leiðara sínum í gær og fer
mikinn, þó án þess að vitna í
þetta skipti í heimildir úr ráðu-
neytinu, þarsem nú ríkir ekki að-
eins „mikil reiði og sárindi“ held-
ur beinlínis „tortryggni og úlf-
úð“. Leiðarahöfundur blaðsins
lætur að því liggja að Morgun-
blaðsleiðararnir hafi verið hluti
af samstilltri atlögu að Jóhönnu,
og bendir á að sama dag og sá
fyrri birtist hafi „gamall blaða-
maður Morgunblaðsins og núver-
andi þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins" (þ.e. Geir Haarde)
gert „óvenju harða árás á félags-
málaráðherra á alþingi". í
leiðaralok gerir Alþýðublaðið sér
síðan Iítið fyrir, tekur ómakið af
siðanefndinni og dæmir kæru fé-
lagsmálaráðherrans „fullkom-
lega réttmæta“.
Misstur glæpur
Nú kynnu lesendur að ætla að
Þjóðviljamenn fitnuðu einsog
púkinn á fjósbitanum við þetta
orðakast. En það er alls ekki.
Eftir að Moggi og Alþýðublað
tóku að sér málið líður okkur
auðvitað álíka og aumingjanum í
íslandsklukkunni sem hafði misst
glæpinn sinn og enginn vék að
nema vondu einu.
Þetta er ekki lengur mál Þjóð-
viljans og félagsmálaráðherra og
fráleitt að siðanefnd blaðamanna
dæmi um.
Heldur er þetta núna orðin ein
af hinum viðkvæmu stórdeilum
stjórnarflokkanna og eðlilegast
að skipuð verði í málið sérstök
ráðherranefnd.
Og færi einkar vel á því að sú
nefnd kæmi saman til funda um
miðnæturbil á sunnudagskvöld-
um heima hjá Þorsteini Pálssyni.
-m
þJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, ÓttarProppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiöarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
RagnarKarlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson(íþr.),
SævarGuðbjörnsson, TómasTómasson.
Handrlta-og prófarkalestur: Elías Mar, HildurFinnsdóttir.
LJó8myndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlltsteiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjórl: HallurPáll Jónsson.
Skrlfstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslngastjórl: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, UnnurÁ-
gústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Bjöm Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Sfðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN. Miðvikudagur 9. mars 1988