Þjóðviljinn - 10.03.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Verkalýðsforystan er óhæf
Kristbjörn Árnason skrifar
KarvelPálmasonogKjartanJóhannssonheimsækjarækjuvinnsluáísafirðifyrirnokkrummisserum.„Éghefðiíeinfeldni minni haldið að þessir menn æftu að
fara með í samningaviðræður kröfur umbjóðenda sinna."
Nú í Góubyrjun hefur umræða
um kjaramálin verið í al-
gleymingi. Ekki veit ég hvort það
er við hæfi að starfsmaður, og
nefna í litlu verkalýðsfélagi, hafi
opinberlega skoðun á kjarasamn-
ingum annarra félaga. En þar
sem forystumenn þessara sam-
taka hafa verið að kasta hnútum í
átt til tréiðnaðarmanna undan-
farið leyfi ég mér það, og þá fyrst
og fremst um atraiði sem komið
hafa upp í umræðunni nú þessa
dagana.
Það vekur athygli mína hve
vonbrigði og óánægja almennra
launamanna er mikil með þessa
kjarasamninga og eins með for-
ystumennina. Oft hafa verið
lagðir fram lélegir kjarasamning-
ar undanfarin ár, en það er fyrst
nú sem óánægjan brýst út. Það
verður því forvitnilegt að fylgjast^
með því hvort þessi óánægja
verður til þess að um breytingar
verði að ræða á forystumönnum.
Það hefur nefnilega verið helsti
veikleiki hreyfingarinnar hvað
lítið er um mannabreytingar í for-
ystusveitum.
Það er einnig athyglisvert að
fylgjast með sárum vonbrigðum
ýmissa þingmanna í sölum Al-
þingis. Menn eru t.d. farnir að
ræða í fullri alvöru um nauðsyn
þess að setja lög um lágmarks-
laun. Svavar Gestsson sagði efn-
islega m.a. að vegna dáðleysis
verkalýðsforystunnar er nauð-
synlegt að setja lög um lágmarks-
laun. Þetta hefur einnig komið
fram hjá formanni Alþýðubanda-
lagsins, og nú í viðhorfsgrein
fyrrum ritstjóra blaðsins.
Auðvitað er nauðsynlegt að
hafa lög um lágmarkslaun og það
má segja að þau hafi verið til allt
frá því að Magnús Kjartansson
var ráðherra, er hann beitti sér
fyrir lögum um tekjutryggingu.
Sem í dag eru ásamt örorkubót-
um eða ellilífeyri um 23 þúsund
krónur á mánuði fyrir hjón.
Lægstu almenn laun, sam-
kvæmt samningi ASÍ og VSÍ frá í
desember 1986, eru nú rúmlega
29 þúsund krónur á mánuði.
Lög um lægstu laun myndu,
eins og nafnið bendir til, fjalla um
lægstu mánaðarlaun í samfé-
laginu, sem þýðir það í raun að
kjarasamningar myndu fjalla um
þau mál á hverjum tíma. Þessi
laun myndu sennilegast alltaf
vera of lág. Þá erum við auðvitað
komin í hring. Það væri auðvitað
verkalýðsforystan, hver sem hún
er, á hverjum tíma, sem gerði
kröfur um hækkun á lögbundn-
um lágmarkslaunum, sama hvort
hún er dáðrík eða dáðlaus. En
auðvitað er nauðsynlegt, eins og
áður er sagt, að hafa lög um
lægstu laun, en einnig um hæstu
laun.
Þó ég dragi í efa að farið verði
að lögum um hæstu laun. Það
væri auðvitað mikið réttlæti í því
að lögbinda bilið á milli hæstu og
lægstu launa, ég væri a.m.k.
fylgjandi því, þrátt fyrir ann-
markana. Staksteinar Morgun-
blaðsins, 4. mars, gera að umtals-
efni óánægju Svavars og fleiri
þingmanna stjórnarandstöð-
unnar og ásakar þá um ábyrgðar-
leysi og segir óskhyggju Alþýðu-
bandalagsins vera upplausnará-
stand í kjaramálum.
Þá hrósa Staksteinar Karveli
Pálmasyni fyrir ábyrga afstöðu í
kjaramálum og eins öðrum for-
ystumönnum VMSÍ. Karvel
varði samningana á Alþingi og
hafði víst sagt að það hafi verið
talin skylda VMSI að ná sama
kaupmætti launa á þessu ári og
hann var að meðaltali 1987 og
niðurstaðan hafi orðið að
kaupmáttur skyldi rýrna um 3%.
Auðvitað hefði verið hægt að ná
hærri launatöxtum, en þá með
miklum átökum, sem aftur hefði í
för með sér upplausn í kjara- og
efnahagsmálum þjóðarinnaar,
gengisfellingar og óðaverðbólgu.
Það vekur sannarlega athygli
nú, sem oft áður undanfarin ár,
að forystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar eru ætíð að taka á sig
ábyrgð á stjórn landsins, en fara í
engu eftir samþykktum verka-
lýðsfélaganna. Þeir ganga þarna
einmitt þá leið sem VSÍ vill. Láta
þá gera sig ábyrga en hafa síðan
engin áhrif á gang mála síðar. Því
upphróp eftir á hafa ekkert að
segja. Eg hefði í einfeldni minni
haldið að þessir menn ættu að
fara með í samningaviðræður
kröfur umbjóðenda sinna. Hefðu
ekki umboð til annars, og ef ekk-
ert gengi á þeim grundvelli, yrðu
þeir að skýra almennum félögum
frá gangi mála. Þeir tækju síðan
ákvarðanir. Þeir ættu aðeins að
vera ábyrgir gagnvart eigin fé-
lögum. En það eru auðvitað vinn-
ubrögð sem VSÍ vill ekki. Það er
betra að semja við fáa menn, sem
þeir þekkja vel. Ef einstök verka-
lýðsfélög ættu að axla þessa
ábyrgð væri ekki nema sann-
gjarnt að þau fengju ráðherra í
ríkisstjórninni og fengju að hafa
áhrif á það sem gerðist á ríkis-
stjórnarfundum. Af öllum þess-
um viðbrögðum Karvels er hann
auðvitað genginn í náðarfaðm
hjá Jóni Baldvin og sýnir að hann
er alls ekki ónýtur stuðningsmað-
ur stjórnarinnar.
Það sló mig dálítið á
fimmtudaginn, í sjónvarpsfrétt-
um, þegar hagfræðingur ASÍ var
að gera miðstjórn ASÍ grein fyrir
niðurstöðum kjarasamninganna,
fyrir fiskvinnslufólk. Hann sagði
að mánaðarlaun samkvæmt þess-
um samningi yrðu um 60 þúsund
krónur á mánuði. Er þá reiknað
saman dagvinna, meðalbónus
fiskverkunarfólks, yfir mánuðinn
og auk þess meðal yfirvinnulaun
yfirmánuðinn. Það þarfnúengan
meðal Jón til þess að sjá á hvaða
plani kjaraumræðan er, ef hún er
á þessum nótum í miðstjórninni.
Miðstjórnarmenn eru væntan-
lega ekki búnir að gleyma því að í
landinu á að vera 40 stunda dag-
vinnuvika, samkvæmt lögum, og
samþykkt stefna ASÍ er að svo
skuli verða. Bónusvinna er yfir-
vinna eins og önnur yfirvinna
samkvæmt kjarasamningum. Ef
plögg frá VMSÍ hafa verið á þess-
um nótum hefði miðstjórn átt að
gera athugasemd. Það þurfti
auðvitað ekki lengi að bíða eftir
svipuðum hlutum hinumegin. í
viðtali við framkvæmdastjóra
VSÍ (Þórarin V. Þórarinsson) í
Morgunblaðinu 6. mars á síðu 4
notaði framkvæmdastjórinn
sömu reiknikúnstir. Fram kom
að laun fiskvinnslufólks sam-
kvæmt kjararannsóknum VSf
voru 54 þúsund krónur á síðasta
ársfjórðungi 1987 (meðaltal), en
nú samkvæmt samningi 59 þús-
und á mánuði eftir sömu reglu og
myndi verða 64 þúsund á mánuði
í lok samningstímabilsins. Þetta
er sannleikurinn, sagði hann.
Meðal vinnutími fiskvinnslufólks
væri 48 stunda vinnuvika, enda
vinna allir meira hérlendis en
dagvinnu eina og sér. Kvartaði
hann yfir því að formenn ýmissa
félaga skýrðu ekki rétt frá þess-
um staðreyndum og þess vegna
væru samningar felldir. Það er
auðvitað slæmt, að mati VSÍ, að
það skuli ekki vera faglærðir
samningamenn í hverju verka-
lýðsfélagi. Við þessir ófaglærðu
gætum auðvitað spurt í hálfkær-
ingi hvort hskvinnslumenn
fengju sömju laun ef þeir ynnu
enga yfirvinnu og engan bónus.
Þessi dæmi sýna auðvitað í
hnotskurn á hvaða plani (eins og
skáldin segja) kjaraumræðan er.
Eitt lítið millistef í umræðunni
kom á bls. 7 í Morgunblaðinu 4.
mars. „Ekki er hægt að búa til
lengdar við viðskiptahalla," segir
Þórður Friðjónsson, forstjóri
Þjóðhagsstofnunar. Þetta skilur
auðvitað hver einasti launamað-
ur mætavel, að ekki þýðir að eyða
umfram laun og gera það ekki.
Það hefur að vísu komið fyrir að
stjórnvöld hafa hækkað laun
verkafólks skyndilega (sbr. maí
1983) þannig að það lenti í vand-
ræðum. Halda mætti að forráða-
menn þjóðarinnar væru á þeirri
skoðun að almennir launamenn
gerðu það. Einnig að þeir héldu
að launamenn taki erlend lán.
Það getur ekki talist sanngjarnt
að minnka kaupmáatt launa-
mannins til þess að draga úr er-
lendum lántökum eða til þess að
draga úr innflutningi á óþarfa.
Það þarf að fara aðrar leiðir er
beinast að þeim sem gera þessa
hluti. Mætti ekki segja sem svo:
„Ekki hægt að búa til lengdar við
óhæfa atvinnuvegi með óhæfum
stjórnendum.“ Þettaskilja launa-
menn líka ákaflega vel, það þarf
nefnilega mikla kunnáttu til þess
að komasta af með láglaun til að
framfleyta fjölskyldu. Eru það
ekki einmitt þessir óhæfu stjórn-
endur sem eru að taka óþörf er-
lend lán? Eru það ekki einmitt
þessir hálaunuðu stjórnendur og
aðrir sem hafa betri laun (með
launaskriði og bflastyrk) sem eru
að standa í innflutningi langt um-
fram öll meðaltöl? Það eru ein-
mitt þeir sem ekki láta sér nægja
hversdagslegar íslenskar iðnað-
arvörur, heldur kaupi dýrar út-
lendar vörur með „stæl“. Væri
þetta ekki verðugt verkefni fyrir
faglærða meðaltalsfræðinga?
Það er sagt að fækka þurfi
frystihúsum og láta vinna í þeim
allan sólarhringinn. Það kann að
vera nokkur sannleikur í því að
fjárfestingar séu of miklar í þess-
um húsum miðað við nýtingu. Er
ekki ýmislegt sem bendir til þess
að „gósentíð" frystitogaranna sé í
rénum. Það er líka sagt að þeir
hendi frá sér öllum óvinsælum
fiski og vinni ekki nema hluta
aflans.
Fyrirtækin í landinu virðast
alltaf hafa allt sitt á hreinu,
jafnvel tryggingafélögin hækka
launin sín um 60% því það er tal-
ið nauðsynlegt. Útreikningar at-
vinnuveganna eru yfirleitt ekki
dregnir í efa. Enginn virðist þurfa
að taka í raun tillit til heimilanna,
jafnvel þótt við eigum vísitölu-
fjölskyldu, en hún þarf sam-
kvæmt nýjustu fréttum úr „Vinn-
unni“ að hafa 115 þúsund krónur
í mánaðarlaun. Þar af fara 28 þús-
und krónur í matarkostnað einan
og sér. Það segja mér margir að
þessi matarkostnaðarhluti sé
alltof lágt reiknaður. Ráðamenn
þjóðarinnar virðast ekkert þurfa
að taka tillit til þessarar fjöl-
skyldu. Þá er sama hvoart um er
að ræða ábyrgðarfulla verkalýðs-
foringja eða atvinnurekendur.
Aðrar vísitölur eru miklu
skemmtilegri, sem fela miklu bet-
ur kjör verkafólks.
Það er mínum huga ljóst að
við búum við óhæfa verkalýðsfor-
ystu og höfum gert um nokkurt
skeið. Ef launafólk vill koma
skikki á þessi mál verður það,
eins og SfS-forstjórinn, að taka
óvinsæla ákvörðun og reka þessa
óhæfu menn og kjósa sér nýja og
ef þeir reynast einnig óhæfir,
reka þá líka. Ef engar breytingar
verða, verður óbúandi í landinu,
þar sem forysta launafólks er
óhæf í klærnar á VSÍ.
VSÍ hefur notið frábærra
starfskrafta undanfarin ár og
virðast í dag halda um nánast alla
þræði samfélagsins í efnahags- og
kjaramálum.
Spurning að lokum um það
hvort ekki væri rétt að færa jólin
þannig að aðfangadagur jóla
verði alltaf á þriðjudögum á eftir
frídegi verslunarmanna? Hvort
ekki væri rétt að hafa 1. maí alltaf
á mánudegi fyrir páska, síðan
gamlársdag, nýársdag og skírdag,
o.s.frv.
Kristbjörn Arnason er formaður í
Félagi starfsfólks í húsgagnalðn-
aði.
„Það er ímínum huga Ijóst að við búum
við óhœfa verkalýðsforystu og höfum
gert um nokkurt skeið. Eflaunafólk vill
koma skikki á þessi mál verður hún,
eins og SÍS-forstjórinn, að taka óvin-
sæla ákvörðun og reka þessa óhæfu
menn og kjósa sér nýja. “
Fimmtudagur 10. mars 1988 þJÓÐVILJINN - SÍÐA 5