Þjóðviljinn - 11.03.1988, Blaðsíða 6
ENDURNÝJUN
KJARNAVOPNA
í EVRÓPU
Leiðtogafundi Nato er nýiokið.
Eftir fréttum að dæma fór fund-
urinn vel fram, bandalagið er nú
sterkara en áður og einingin hef-
ur sjaldan eða aldrei verið meiri
að sögn. Algjör samstaða náðist
um lokayfirlýsingu fundarins.
Þessi gamalkunna klisja um ein-
inguna er gjarnan höfð í frammi
þegar ágreiningur er uppi innan
Nato og um þessar mundir fer því
fjarri að eindrægni ríki meðal
leiðtoga Vesturlanda.
Það afvopnunarmál sem mest
vapdeilt um á leiðtogafundinum í
Briissel varðar endurnýjun
kjarnavopna í Evrópu, ekki bara
skammdrægra vopna eins og
gjarnan hefur verið haldið fram
heldur einnig hvernig best megi
efla kjarnorkuvígbúnað Nato í
Evrópu eftir að meðaldrægu
flaugarnar, Persing 2 og Toma-
hawk stýriflaugar hafa verið fjar-
lægðar. f lokayfirlýsingunni kem-
ur það fram að leiðtogarnir hafa
ekki komið sér saman um hvernig
skuli staðið að þessari endurnýj-
un. Þar segir að hernaðarstefna
Nato byggist á fælingu kjarna-
vopna og hefðbundins vígbúnað-
ar „sem áfram verði af nýjustu
gerð þar sem það er nauðsyn-
legt.“ Endanleg ákvörðun um
endurnýjun kjarnavopna Atl-
antshafsbandalagsins verður því
væntanlega tekin á fundi í kjarn-
orkuáætlunarnefnd bandalagsins
(Nuclear Planning Group) sem
haldinn verður í Kolding í Dan-
mörku 26. og 27. apríl nk.
Hér á landi hefur verið næsta
hljótt um þessar hugmyndir og
fréttaflutningur af leiðtogafund-
inum virtist hafa annan tilgang en
að upplýsa almenning um hvað
þetta helsta ágreiningsmál innan
Nató snýst. í umræðum á Alþingi
um skýrslu utanríkisráðherra,
sem fram fóru skömmu fyrir Nat-
ofundinn, virtust stjórnarand-
stöðuþingmenn hafa lítinn áhuga
á að vita hver yrði afstaða þeirra
Porsteins Pálssonar og Stein-
gríms til þessara mála á leiðtoga-
fundinum.
Montebello
samþykktin
Ákvörðun um endurnýjun
kjarnorkuvopna í Vestur-Evrópu
var upphaflega tekin á fundi
vamarmálaráðherra Nato í
kjarnorkuáætlunarnefnd banda-
lagsins sem haldinn var í Monte-
bello í Kanada árið 1983. Á þess-
um fundi var einnig samþykkt að
fækka kjarnavopnum í Evrópu úr
6000 í 4600. Þessari síðarnefndu
ákvörðun var mjög haldið á lofti
en því haldið leyndu að til stæði
að bæta fækkunina upp og gott
betur með nýjum og hættulegri
vopnum. Reyndar hafa bæði
bresk og dönsk stjómvöld neitað
því að nokkur ákvörðun hafi ver-
ið tekin á þessum fundi, aðeins
hafi verið fjallað um ýmsa mögu-
leika á endumýjun. Frank Carl-
ucci varnarmálaráðherra Banda-
ríkjanna hótaði því hins vegar ný-
verið á fundi sérfræðinga og
stjórnmálamanna í Múnchen að
ef ekki verði staðið við þessa
ákvörðun muni Bandaríkin kalla
heim frá Evrópu þá 325 þúsund
bandaríska hermenn sem þar
em.
Eftir því sem bresk-bandarísk
upplýsingastofnun, The British
American Security Information
Council hefur greint frá er nú
jafnvel gert ráð fýrir enn frekari
fækkun en upphaflega var talað
um á Montebello fundinum. Til
stendur að losa sig við 1100 úrelt
vopn til viðbótar þannig að
heildarfjöldi kjarnavopna Nato í
Evrópu verði u.þ.b. 3500, þar af
á að endurnýja 2300 kjarnavopn.
Pessi nýju vopn eru: 1300 stýri-
flaugar af nýrri gerð er skotið yrði
úr F-lll, F-16 og Tornado
sprengiþotum í átt að skotmörk-
um í Sovétríkjunum, 600 nýjar
skammdrægar kast- og stýriflaug-
ar sem eiga að koma í staðinn
fyrir Lance flaugar sem staðsettar
eru í Þýskalandi og 400 nift-
eindasprengjur í 155 mm fallbyss-
ukúlum.
Þessi áform haldast algerlega í
hendur við áætlanir um endur-
nýjun hefðbundins herafla Nato í
Evrópu. Nýju flaugarnar, bæði
þær sem komið verður fyrir á
landi og um borð í sprengiþotum,
verða ýmist búnar kjarnaoddum,
hefðbundnum sprengihleðslum
eða efnavopnum. Þær eru hluti af
sameiginlegu verkefni land- og
flughers Bandaríkjanna sem kall-
ast Joint Tactical Missile System
(JTACMS) en einnig er hugsan-
legt að í flugvélunum verði komið
fýrir ensk-frönskum flaugum
(Modular Standoff Weapons).
Landflaugarnar draga þrisvar
sinnum lengra en gömlu Lance
flaugarnar og eiga að geta hitt
skotmörk sín af fimm sinnum
meiri nákvæmni. Geigun allra
þessara nýju flauga á að verða
innan við 90 metrar.
Ennfremur eru uppi hugmynd-
ir um að 380 langdrægar stýri-
flaugar sem skotið yrði úr árásar-
kafbátum verði settar undir yfir-
stjórn Nato í Evrópu til viðbótar
þeim 400 bandarísku kjarnaodd-
um um borð í Poseidon/Trident
eldflaugakafbátum og 360 kjarn-
avopnum um borð í flugmóður-
skipum undan ströndum Evrópu
sem Nato hefur yfir að ráða og
eru ætluð til árása á Sovétríkin.
Hvort sem það fellur inn í þess-
ar áætlanir eða ekki þá er athygl-
isvert að Frank Carlucci skýrði
bandarískum þingmönnum ný-
lega frá því að INF samningurinn
svokallaði fæli aðeins í sér útrým-
ingu skotpalla og flauganna sjál-
fra. Að ósk Bandaríkjanna hefði
hins vegar verið ákveðið að eyða
ekki kjarnaoddunum. Það er
ekkert því til fyrirstöðu að nota
þá aftur í önnur vopn.
Þriðja
núlllausnin
Ágreiningurinn um endurnýj-
un kjarnorkuvígbúnaðar í Evr-
ópu blandast inn í mjög ólík við-
horf um áframhaldandi samn-
ingaviðræður við Sovétríkin og
Varsjárbandalagið. Danska
þjóðþingið hefur markað skýra
stefnu í þessum málum sem það
áréttaði nú nýverið í tilefni af
leiðtogafundinum. Danir eru af-
dráttarlaust á móti öllum hug-
myndum um frekari endurnýjun
kjarnavopna í Evrópu og vilja að
áfram verði unnið að kjarnorku-
afvopnun Evrópu. Var danska
stjórnin skuldbundin til að fylgja
þessari stefnu eftir á ieiðtoga-
fundinum. Einnig má gera ráð
fyrir að Grikkir, Spánverjar,
Hollendingar og Norðmenn séu á
móti þessum áformum.
Þá er mjög mikil andstaða í
Vestur-Þýskalandi gegn endur-
nýjun skammdrægra kjarnorku-
flauga þar í landi, enda óttast
margir Þjóðverjar að þessi vopn
CSWS-eldflaug (Corps Support Weapon System) sem rætt hefur verið um að
komi í staðinn fyrir skammdrægar Lance-flaugar í Vestur-Þýskalandi. Þær
draga lengra og eru búnar mjög fullkomnum stýribúnaði þannig að þær hitta
skotmörk sín af mikilli nákvæmni.
kæmu fyrst og fremst til með að
springa innan landamæra þýsku
ríkjanna (vopnin ná þó til flestra
Evrópuríkja). Þýskir jafnaðar-
menn hafa lagt mikla áherslu á
þriðju núlllausnina svokölluðu,
þ.e. útrýmingu allra skamm-
drægra kjarnavopna í Austur- og
Vestur-Evrópu. fulltrúar Var-
sjárbandalagsins styðja þessar
hugmyndir og vitað er að Gensc-
her utanríkisráðherra Vestur-
Þýskalands er að mörgu leyti
sömu skoðunar þótt þýska stjórn-
in sé formlega á móti þeim. Þýsk
stjórnvöld hafa engu að síður lagt
áherslu á að samningaviðræður
um skammdrægar eldflaugar
verði teknar upp samhliða og
jafnvel óháð viðræðum um tak-
mörkun hefðbundinna vopna í
Evrópu. Þessi afstaða Þjóðverja
gengur algerlega í berhögg við
sjónarmið Breta og Bandaríkja-
manna í Nato.
Mitterrand Frakklandsforseti
studdi hins vegar sjónarmið
Þjóðverja á leiðtogafundinum,
eicki vegna andúðar á kjarna-
vopnum heldur vegna hernaðar-
samvinnu Frakka og Þjóðverja.
Hann heldur því fram að
skammdræg vopn fæli ekki árás
og hann vill að Frakkar fái næði
til að fjölga meðaldrægum kjarn-
aflaugum sínum þannig að frönsk
kjarnavopn verði mikilvægari
þáttur í vígbúnaði Evrópu.
Eins og áður er komið fram
hafa Bandaríkin jafnvel hótað
því að draga herlið sitt heim frá
Evrópu ef ekki verður staðið við
Montebello ákvörðunina um
endurnýjun kjamavopna Nato í
Evrópu. Þeir halda því ákveðið
fram að ekki megi semja um frek-
ari útrýmingu kjamavopna í Evr-
ópu fyrr en komið hefur verið á
jafnvægi í hefðbundnum herafla
Nato og Varsjárbandalagsins,
Tomahawk-stýriflaug skotið úr kafbáti. Óháð því hvort yfirherstjórn Nató í
Evrópu fær flaugar af þessari gerð er bandaríski sjóherinn á góðri leið með að
koma sér upp rúmlega fjögur þúsund Tomahawk-flaugum. Þar af munu tæp-
lega þúsund verða búnar kjarnaoddum.
Innan Nató er
deilt um
framtíðarstefn u
eftir Washington-
samkomulagið
um meðaldrœgar
flaugar.
Ráðamenn í
hernaðar-
bandalaginu hafa
sœttsig við þá
fœkkun en œtla
sér síður en svo að
draga úr
kjarnorkuvígbún-
aðinum í heild.
Skammdrœgu
flaugarnar eru
ekki nema hluti af
dœminu öllu
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 11. mars 1988