Þjóðviljinn - 17.03.1988, Page 4
LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Mannsæmandi
laun
Á síöasta hálfa áratug hafa valdahlutföll höfuöstétta í ís-
lensku samfélagi raskast mjög. Ýmsar efnalegar og hug-
.myndalegar ástæöur hafa skapað atvinnurekendum og borg-
arastétt færi á að hrifsa til sín enn meiri áhrif og völd en áöur
höfðu safnast í þær hendur, og jafnframt hafa minnkaö mögu-
leikar launamanna til að móta samfélagsþróun í sinn farveg.
Ein af birtingarmyndum þessara breytinga er aö í núverandi
ríkisstjórn og þeirri síðustu hafa setiö Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur og í félagi ráöiö því sem þeir vildu.
í kjaramálum hefur þessi þróun haft alvarlegar afleiöingar.
Þær koma fram í því að lægstu laun samkvæmt taxta duga
ekki fyrir framfærslu. Þær koma fram í því aö launamunur í
landinu hefur stóraukist, og er jafnvel orðinn fimmtán- eða
sextánfaldur. Og þær koma fram í því aö mjög hefur hægt á
þeirri jafnréttisþróun sem hafði byr undir vængjum á síöasta
áratug, - láglaunahóparnir eru aö yfirgnæfandi meirihluta skip-
aðir konum.
Atburöir síðustu vikna og mánaöa hafa opnað augu margra
fyrir því aö staða hinnar faglegu hreyfingar launamanna er of
veik til þess aö henni sé einni ætlandi aö knýja fram úrbætur í
kjarasamningum þarsem sameinaðiratvinnurekendurog óvin-
veitt ríkisvald standa hlið við hlið.
Þessvegna hafa menn í vaxandi mæli beint athygli aö þeim
úrbótum sem hægt væri aö koma viö á pólitískum vettvangi.
Rætt hefur veriö um aö lögbinda sérstaklega lægstu laun, - þá
kröfu setti Kvennalistinn til dæmis fram í stjórnarmyndunarvið-
ræöum síðasta sumar- aörir hafa viljað beita tryggingakerfinu
í þessa veru, til dæmis Borgaraflokkurinn.
Þótt Alþýðuflokkurinn eigi nú þrjá menn í ríkisstjórn hefur
þess ekki orðið vart aö hann hafi uppi neinar tillögur í þessum
efnum. Undir stjórn eins ráðherra flokksins hefur skattakerfinu
meira að segja verið hnikaö þannig til aö hátekjumenn sleppa
betur en áöur meðan nauðsynjar eru sérstaklega skattlagðar.
Og heföi einhvern tíma þótt saga til næsta bæjar aö Alþýðu-
flokkurinn beitti sér fyrir hvorutveggja í senn, að leggja skatt á
mat og útrýma tekjuþrepum í skattstiganum.
Þingmenn Alþýöubandalagsins hafa nú lagt fram á þingi
tillögu um launastefnu sem bæði tekur til lögbundinna sæmi-
legra lágmarkslauna, launajöfnunar í landinu og jafnréttis
kynja í kjaramálum. í tillögunni er einnig gert ráð fyrir að menn
taki saman á um að stytta vinnutíma, bæta dagvistar- og
húsnæðismál, auka öryggi á vinnustað og efla starfsmenntun,
sem allt eru mikilvæg kjaramál í hinum víðari skilningi.
Alþýðubandalagið hefur með þessu mótað skýr svör við
helstu vandamálum dagsins, og verður fróðlegt að fylgjast
með viðbrögðum.
Nú, þegar verkföll virðast á næsta leiti, er ástæða til að taka
undir þau orð flutningsmanna að forsenda friðar á vinnumark-
aði er ekki að launamenn láti af kröfum sínum um
mannsæmandi laun, einsog nú er reynt að tyggja ofaní menn,
heldur þvert á móti gerbreytt stefna í launamálum. „Sú launa-
stefna sem gerir fáeina íhaldssama stjórnmálamenn, efna-
hagsráðunauta þeirra og verslunar- og stóratvinnurekenda-
auðvald ánægða, en allan þorra vinnandi fólks óánægðan, fær
ekki staðist í lýðræðisþjóðfélagi nema tímabundið, og þá með
sífelldum ófriði."
Þjóðviljinn í nýjum ham
Þjóðviljinn kemur í dag út í nýjum ham, þótt sem fyrr séu
undnir saman þeir þræðir sem gert hafa Þjóðviljann að Þjóðvilj-
anum í rúma hálfa öld.
Breyttar áherslur í efnistökum og útliti næstu daga og vikur
hafa auðvitað þann tilgang að gera gott betra.
Þjóðviljinn ætlar sér að sækja fram, auka útbreiðslu sína og
áhrif, meðal annars með markvissum fréttaflutningi á nýjum
fjölmiðlunartímum, með bættum og hentugri búningi, og ekki
síður með aukinni áherslu á sérstöðu blaðsins í hérlendri fjöl-
miðlaflóru, annarsvegar sem sjónauka að einstökum tíðindum
og ákveðnum samfélagssviðum, hinsvegar sem umfjöllunar-
og umræðuvettvangi fyrir hina fjölmennu hreyfingu íslenskra
vinstrimanna sem í senn er orsök Þjóðviljans og afleiðing.
Þjóðviljinn treystir lesendum sínum til að segja einsog áður
gerstan kost og löst en vonar að nýsköpun blaðsins verði vel
tekið. -m
Hve margir hlusta?
Félagsvísindastofnun hef-
ur gert nýja könnun um hylli
útvarpsstöðva og sjónvarps-
rása hjá landsmönnum.
Niðurstöðurnar eru frétta-
efni eins og vonlegt er:
Stjarnan hefur meiri hlustun
en Bylgjan, meira en helm-
ingur þjóðarinnar horfir á
Hemma Gunn og þætti Óm-
ars Ragnarssonar. Og þegar
spurt er, þá eru oddvitar
allra stöðva annaðhvort
ánægðir eða tiltölulega
ánægðir eða bjartsýnir, þó
nú væri.
Klippari veit náttúrlega
ekki hvernig spurningar og
svör í slíkri könnun líta út í
smáatriðum, en okkur er
sagt að hún hafi verið mjög
ítarleg og að hægt sé að
ganga að niðurstöðum eftir
aldurshópum, kynjum og
starfsstéttum. En hitt er svo
lakara, að hvort sem við
sjáum fréttir af könnun
þessari í sjónvarpi, eða les-
umumhanat.d. íMorgun-
blaðinu, þá eru allar áhersl-
ur sem síast til okkar á
magninusjálfu. Ogþað er
dálítið varhugavert.
Hvað þýða
tölurnar?
f fyrsta lagi þá veit maður
fjandakornið ekki hvað
maður hefur í höndunum
þegar prósenturnar eru að
okkur réttar. Til dæmis var í
Morgunblaðinu í gær birt
yfirlit úr könnuninni sem
sýnir „hlutfall þeirra sem
stilla einhverntíma á hverja
stöð“ á tilteknum degi.
Prósenturnar eru talsvert
háar: 43% hjá Rás eitt, 28 %
hjáRástvö,20% hjáBylgj-
unni, 24% hjá Stjörnunni.
En hugsa þeir sem slíkt sjá
nokkru sinni um það, hvað
er á bak við þetta? Næst svo
hátt hlutfall með því einu að
menn heyra hádegisfréttir
meðan þeir eru að gleypa í
sig matinn - og svo með því
að yngri kynslóðin kveikir á
popprás eftir að hún kemur
heim úr vinnu eða skóia?
Afsakiðað ég ertil
Hlustendakannanir áttu
sér stað áður en útvarps-
stöðvum fjölgaði. Og okkur
rekur minni til þess, að þá
þegar hafi prósentuleikur-
inn með vinsælustu þætti
skapað heldur leiðinlegar
áherslur í umræðuna. Pað
var eins og þeir sem stóðu að
dagskrárefni sem fór niður
fyrir tíu prósenta hlustun
eða svo væru sekir um
eitthvað. Eins og þeir þyrftu
að afsaka sína tilveru og
réttlæta hana með útsmog-
inni og kannski langsóttri
rökvísi. f prósentuhasarnum
höfðu menn þá strax gleymt
því, að það hefur alltaf verið
erfitt að búa til „eitthvað
fyrir alla“ og að sú viðleitni
verður fyrirfram vonlausari
eftir því sem samfélagið ger-
istflóknara. Menn gleymdu
því líka, að fimm prósent
þjóðarinnar - að maður tali
ekki um tíu prósent-er
drjúgur hópur. Ef við gisk-
um á að landsmenn á aldrin-
um fimmtán ára til sjötugs
(en umrædd könnun nær til
þessa hóps) séu ca. 180 þús-
undir, þá eru það hvorki
meira né minna en níu þús-
undir manna sem hafa hlust-
að á útvarpsefni sem skilar
5% hlustuníkönnun. Og
mérerspurn: ernokkur
ástæða til að afsaka það að
búið sé til útvarpsefni fyrir
slíkan hóp? Vitanlegaekki.
Ekki einu sinni þótt hlustun
fari í segjum tvö prósent
(5400manns).
Líka vegna þess að hlust-
un er ekki sama og hlustun,
tímamorð er ekki það sama
ogástríðumorð. Paðerað
segj a: eitt er að hafa létta
músík í gangi á vinnustað
eða sem undirspil við ein-
hverj a aðra iðju - allt annað
að set j ast við sitt tæki og
hlusta rækilega - til dæmis á
kappræðu um framfarahug-
takið, leikrit eða fiðlukons-
ert.
Gegn ritskoðun
Ekki svo að skilja: vitan-
lega verða að fara fram fjöl-
miðlakannanir. En sem fyrr
segir: það er eins gott að
menn hafi það jafnan í huga,
hvaða upplýsingar þær gefa
og um hvað þær þegj a. Og
það er sérstök ástæða til að
vara við því að fjölmiðla-
kannanir verði ráðandi afl í
dagskrárgerð - með því að
auglýsendur fari í vaxandi
mæli að elta vinsældarþætt-
ina en forðast hina. Við vit-
um að íBandaríkjunum (en
við erum stöðugt á leiðinni
þangað sem fjölmiðlanot-
endur) hefurprósentureikn-
ingurinn breyst í öfluga rit-
skoðun sem útrýmir fyrir-
fram efni af margvíslegasta
tagi samkvæmt því merki-
lega lögmáli, að meira fram-
boð þýðir minni fjölbreytni í
ljósvakaheiminum.
Það er haft eftir Markúsi
Erni útvarpsstjóra um marg-
nefnda könnun að „vin-
sældalistar af þessu tagi
verða þó engan veginn alfar-
ið látnir ráða ferðinni í dag-
skrármálum sjónvarpsins".
Þó ekki væri. Skoðum líka
þetta hér: Tveir þættir,
blanda Hemma Gunn og
spurningakeppni Ómars
Ragnarssonar, eru vinsæl-
ustu þættir í sjónvarpi um
þessar mundir- á þá horfir
drjúgum meira en helming-
ur þjóðarinnar. Við skulum
hvorki lofa þá né lasta (get-
um þó ekki stillt okkur um
að senda hagyrðingum
þakkarkveðjur fyrir þeirra
hnyttna framlag til spurn-
ingaþáttanna). En hitt er
víst, að þótt menn létu vins-
ældalistann ráða og ákvæðu
til dæmis að búa til tvo
skylda þætti í viðbót, og
jafnvel að hinir nýju þættir
ættu sér engu síður hljóm-
grunn en þeir tveir sem fyrir
voru, þá er það líka víst, að
áhorfendatölur mundu ekki
komastísömu hæðir oghjá
Ómari ogHemma. Líklega
mundu þær síga hjá öllum -
vegna þess að hámarksvin-
sældaformúlurnar eru fáar,
og ef margir reyna að troða
sér í þær þá tekur leiðinn og
áhugaleysiðfljótlegavið.
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, Óttar Proppé.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), HjörleifurSveinbjörnsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, LiljaGunnarsdóttir, ólafurGíslason,
Ragnar Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson(íþr.),
Sœvar G uðbjörnsson, Tómas Tómasson.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljó8myndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit8teiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifatofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, UnnurÁ-
gústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskrlftarverð á mánuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 17. mars 1988