Þjóðviljinn - 22.03.1988, Blaðsíða 5

A DAGSKRA
Sigurður Á. Friðþjófsson
Kvennalistinn
Otrúleg
sveifla
Framkvœmdastjórar annarraflokkafelmtri
slegniryfir velgengni Kvennalistans
„Gott,gott.“ „Menn eru lamað-
ir.“ „Þetta gleður mig mjög.“ „Eg
neita enn að trúa þessu.“ „Hver
skilur þetta?“ „Þær eru hreinar
meyjar og því auðvelt að leita til
þeirra.“ Þetta er dæmigert fyrir
þau svör sem Þjóðviljinn fékk frá
framkvæmdastjórum annarra
flokka en Kvennalistans, þegar
hann leitaði álits þeirra á þeim
stóru tíðindum sem gerst hafa í
íslenskri pólitík, að Kvennalist-
inn er samkvæmt skoðanakönn-
un DV orðinn stærsta pólitíska
aflið á íslandi. Framkvæmdast-
jórarnir eru vel að merkja allir
karlmenn.
Það var greinilegt þegar rætt
var við þessa fulltrúa flokkanna
að þeir voru hálf ráðvilltir og
vissu vart hvað hafði gerst. „Það
er einsog þegar örvænting og
vonleysi grípur um sig í þjóðfé-
laginu, þá hverfi allir í faðminn á
mömmu,“ sagði einn fram-
kvæmdastjórinn, en þegar hann
var spurður hvort hafa mætti
þetta eftir honum, þá kvað hann
nei við. „Það verður að varast að
styggja þær.“
En er þetta ekki einmitt ein af
skýringunum; það verður alltaf
að setja upp silkihanskana áður
en fjallað er um Kvennalistann?
„Kannski, en þegar þær eru í
stórsókn er ekki rétti tíminn til að
ráðast á þær.“
„Þetta er ekki flokksfylgi,
heldur óánægjufylgi," sagði ann-
ar. „Konur úr öllum flokkum tala
illa um forystu síns flokks og
jafnvel hvetja konur til að kjósa
Kvennalistann. Önnurskýring er
sú að konurnar eru hreinar
meyjar í pólitík.“
Fulltrúar Kvennalistans á þingi í dag. Samkvæmt skoðanakönnun DV myndi þeim fjölga um 13 og Kvennalistaþing-
mennirnir verða 19 talsins. Fr.v. Málmfríður Sigurðardóttir, Anna Ólafsdóttir Björnsson, Guðrún Halldórsdóttir, Þórhildur
Þorleifsdóttir, Danfríður Skarphéðinsdóttir og Guðrún Agnarsdóttir. Mynd Sig.
Kvennalistinn
Þetta var örlítið brot af þeim
viðbrögðum sem menn vildu ekki
láta hafa eftir sér, en hér á eftir
fara svo opinber viðbrögð fram-
kvæmdastjóranna.
Við byrjum á sigurvegara
skoðanakönnunarinnar,
Kvennalistanum. Kvennalistinn
á reyndar engan framkvæmda-
stjóra, en hinsvegar hefur þing-
flokkurinn starfsmann, Sigrúnu
Jónsdóttur.
„Ég kann enga einhlíta skýr-
ingu á þessu mikla fylgi, hinsveg-
ar virðist mér að málflutningur og
vinnubrögð Kvennalistans hafi
skilað sér til kjósenda," sagði Sig-
rún.
Hún sagðist tengja þetta aukna
fylgi kjaramálaumræðunni í
þjóðfélaginu og stefnu listans í
þeim málum og benti á að í síð-
ustu viku hefði farið fram um-
ræða á þingi um lágmarkslaunafr-
umvarp Kvennalistans auk þess
sem listinn hefði efnt til kjaram-
álaumræðu um helgina.
„Þá virðist fólk kunna að meta
ný vinnubrögð okkar og aðrar
áherslur í pólitíkinni og virðist
hafa trú á að við getum breytt
ýmsu til batnaðar í þjóðfélaginu.
Það verður samt að hafa í huga að
þetta er bara skoðanakönnun, en
óneitanlega er jákvætt að fá
svona viðbrögð.“
Sjálfstæðis-
flokkurinn
„Ég kann enga sérstaka skýr-
ingu á þessu og trúi ekki að þetta
yrði þeirra fylgi í kosningum,"
sagði Kjartan Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokks-
ins, en þetta er í fyrsta skipti síð-
an skoðanakannanir komu til
sem Sjálfstæðisflokkurinn mælist
ekki stærstur flokka.
„Ég tel þetta fylgi óverð-
skuldað og Kvennalistinn er
Frh. á síðu 6
VIÐHORF
Upplýsing og gagnrýni
Undanfarna daga hefur Þjóð-
viljinn breytt nokkuð um útlit, og
manni skilst að hann ætli að hafa
skýrari áherslur í fréttamati sínu
og leggja meira upp úr vönduð-
um úttektum. Málgagn sósíal-
isma osfrv. hefur satt best að
segja átt erfitt með að finna sér
haldbæra ímynd í gerbreyttri fjöl-
miðlaveröld. Því hefur að mestu
tekist að tína af sér gömlu flokks-
málgagnsspjarirnar, en átt erfið-
ara með að finna sér nýjan end-
ingargóðan fatnað.
Islenskir fjölmiðlungar eru al-
mennt enn í vímu eftir að hafa
losað sig við þyngstu flokks-
hlekkina og fengið markaðsfrels-
ið. Þeir mæra þá „fjölmiðlabylt-
ingu“ sem orðið hefur, en horfa
minna fram á við, hvað þá í augu
við þá staðreynd að byltingin er
ófullgerð.
Til skamms tíma birtu fjölmiðl-
ar okkur heiminn hver í sínum
flokkslit; rauðum, bleikum,
grænum eða bláum. Nú fáum við
sama gulleita klessulitinn í hvaða
fjölmiðli sem er. Fjölmiðlarnir
eru svo líkir að maður gleymir því
gjarnan hvar maður sá eða heyrði
einhverja frétt.
Markaðsfrelsið hefur enn ekki
gefið okkur fjölbreytilegra vöru-
úrval í stórmarkaði fjölmiðlanna.
Þvert á móti verða til einhverjar
vinsældaformúlur, sem teknar
eru upp á hverjum fjölmiðlinum
á fætur öðrum. Þeir reyna þó
hver um sig að hampa einhverri
sérstöðu, en sá munur er ekki
meiri en á pepsí og kók; Bylgju-
fréttir eru eins og fréttasíður D V,
Stjörnufréttir eins og slúðursíð-
urnar. Þegar félagshyggjufólk
býr sér til eigin rás, til mótvægis
við markaðsöflin, verður hún al-
veg eins og hinir voru alltaf búnir
að vara við: leiðinleg, óvönduð,
Gestur Guðmundsson skrifar
en fróðleg fyrir þá fáu sem hafa
orku til að halda eyrunum opnum
fyrir löngum fyrirlestrum. Út-
varp Rót er eins konar andhverfa
auglýsingarásanna, í stað þess að
byggja á nýrri og frjórri hugsun
um fjölmiðil.
Ef vitsmunaverur frá fjar-
hverjar þungar dyr, td. í Garða-
stræti eða Borgartúni, og bíða
eftir því að einhver úr leiðtoga-
genginu reki út nefið og segi
nokkrar setningar í véfréttarstíl.
Síðan eru þessarsetningarendur-
teknar í öllum fréttatímum allra
hljóðvarpsstöðvanna það sem
vita hvað, en við erum litlu nær
um það, hverjir búa við hvaða
kjör og það sem kannski varðar
meiru: hvers vegna. Þegar talað
er um upplýsingaþjóðfélag,
gleymist oft, að þetta orð merkir
ekki að allir fái aðgang að hald-
betri upplýsingum, heldur frekar
„Markaðsfrelsið hefur enn ekki gefið okkur
fjölbreytilegra vöruúrval ístórmarkaðifjölmiðlanna.
Þvertámóti verða til einhverjar vinsceldaformúlur,
sem teknar eru upp á hverjumfjölmiðlinum áfœtur
öðrum. Þeir reynaþó hver um sig að hampa einhverri
sérstöðu, en sá munur er ekki meiri en á pepsí og
kók... “
lægum hnöttum koma hingað
einhvern tímann eftir atóm-
sprengju og finna ekkert í rústun-
um nema gömul dagblöð og
spólusöfn ljósvakamiðlanna, fá
þeir svolítið skrítna mynd af því
lífi sem hér hefur verið lifað. Þeir
þurfa að rýna vandlega í heimild-
irnar til þess að komast að því að
hér hafi lifað einhverjir fleiri en
Þorsteinn, Steingrímur, Þórarinn
og aðrir í hinu fámenna gengi
stjórnmála og fjölmiðla, og þeir
kæmust aldrei lengra en að álykta
að allt hitt fólkið hafi greinilega
lifað í öðrum og mun ómerkilegri
heimi. Bræðingsáhrif markaðar-
ins á fjölmiðla eru kannski skop-
legust, þegar fulltrúar allra fjöl-
miðla norpa heilu dagana við ein-
eftir er dagsins, um kvöldið fáum
við mynd með á báðum sjón-
varpsrásunum, og morguninn
eftir eru orð véfréttarinnar yfir
þvera útsíðu allra dagblaða. Oft-
ar en ekki reynast svo véfréttar-
orðin vera villuljós, sem viðkom-
andi leiðtoga þóknaðist að
bregða á loft í taktískum leik sín-
um við andstæðingana.
Um Ijósvakann og síður blað-
anna fara nú mörgum sinnum
fleiri orð um kjaramál en nokkru
sinni fyrr. Samt vitum við minna
um þau en oft áður. Það eru þuld-
ar yfir okkur tölur um hækkanir í
krónum eða prósentum, álags-
greiðslur, akkorðsbreytingar,
kaupmáttaraukningu og guð má
að menn hafa uppgötvað þau
völd sem fylgja upplýsingum. Því
reyna menn að sitja á sumum
upplýsingum og skapa sér einka-
rétt á þeim, en koma öðru á fram-
færi, sem þeim kemur vel að fólk
viti. Á almenningi dynja alls kon-
ar „upplýsingar“ sem hafa á sér
yfirbragð hlutlægni og óhlut-
drægni en eru 'Sumum meira í hag
en öðrum og dylja jafn mikið og
þær upplýsa. Við þessar aðstæður
er rík þörf á gagnrýnum fjölmiðl-
um sem svipta blekkingarhjúpn-
um í burtu.
fslenskir fjölmiðlar hafa enn
sem komið er einungis stigið
fyrsta skrefið í nútíma fjölmiðla-
byltingu. Samkeppni þeirra á
markaðnum hefur einkum fært
þá hvern nær öðrum þannig að
það sem gengið hefur vel á einum
stað er tekið upp víðar. Um þess-
ar mundir eru þeir hikandi að
reyna að búa sér til einhverja sér-
stöðu líka, rétt eins og Sanitas
skýtur Vífilfelli ref fyrir rass með
því að selja pepsí á dós. Þjóðlíf
verður fréttatímarit, Bylgjan ætl-
ar að fitja upp á einhverju nýju
o.s.frv.
í þessum næsta áfanga fjöl-
miðlabyltingar getur Þjóðviljinn
ætlað sér ákveðna forystu. Hann
getur haft forgang um að rjúfa
þann vítahring forheimskunar,
sem felst í því að hver étur upp
eftir öðruni sömu einhliða og vill-
andi „staðreyndirnar“. Hann get-
ur beitt sér fyrir sannri upplýs-
ingu, sem ekki felst í því að varpa
sem flestum staðreyndum á borð-
ið, heldur í því að varpa ljósi á
fyrirbrigðin frá ýmsum hliðum og
hvetja til sjálfstæðrar hugsunar.
Hann getur beitt sér fyrir
gagnrýnum fréttaflutningi, og
þar á ég ekki við að Þjóðviljinn
geti skarað fram úr öðrum í þeirri
iðju að fletta ofan af svindli at-
vinnurekenda og skriffinna á
leikreglunum. Hins vegar hefur
hann betri stöðu en aðrir til að
sýna fram á að sjálfar leikreglurn-
ar eru svindl. Þjóðviljinn getur
samræmt bestu þætti úr fortíð
sinni kalli nýrra tíma með því að
gegna gagnrýnu upplýsingarhlut-
verki. Hann á að gegna því sjálf-
stætt, en í tengslum við þær hreyf-
ingar sem vilja breyta þjóðfé-
laginu til aukins jafnréttis, því
Þjóðviljinn á hvorki að vera
flokksmálgagn né rekald á mark-
aðnum.
Gestur Guðmundsson er félagsfræð-
ingur og vinnur við ritstörf.
Þriðjudagur 22. mars 1988 ÞJÓÐVIUINN - SÍÐA 5