Þjóðviljinn - 22.03.1988, Page 2

Drjúgt dagsverk.
Hjörtur á Tjörn
Að lifá ísátt við landogþjóð
Kaflar úr rœðu Hjartar E. Þórarinssonar, formanns Búnaðarfélags íslands við setningu Búnaðarþings
Viö setningu Búnaðarþings
á dögunum flutti formaður
Búnaðarfélags (slands, Hjört-
ur E. Þórarinsson bóndi á
Tjörn í Svarfaðardal, gagn-
merka ræðu. Ekki eru tök á
því að birta hana hér í heild,
aðeins vissa kafla. Má það
teljastvel viðeigandi íblaði,
þar sem fjallað er öðru fremur
um mál, sem snerta landbún-
aðinn, en mál Hjartar á raunar
erindi við fleiri en bændur
eina.
Eftir að hafa boðið fulltrúa og
gesti velkomna og minnst þeirra
Búnaðarþingsfulltrúa, sem látist
höfðu milli þinga, mælti Hjörtur:
Á ári hverju deyja margir
menn í heimi hér og burtkallast til
feðranna. Á sama tíma fæðast þó
miklu fleiri svo mannfólkinu á
jörðinni fjölgar jafnt og þétt um
sem nemur á hverju ári J)reföld-
um samanlögðum mannfjölda
Norðurlanda. Með sama áfram-
haldi tvöfaldast íbúafjöldi jarðar-
innar á 30-40 árum og gæti nálg-
ast 10 miljarða löngu fyrir miðja
næstu öld. Það er margbreyti-
legur lýður, homo sapiens, sem
við erum hluti af. Þó er allt sem
máli skiptir sameiginlegt með
okkur öllum.
97 á móti 3
Allir þurfa t.d. land til að búa
á, loft til að anda og mat til að éta.
Landið og loftið fáum við ókeypis
og án fyrirhafnar. Matinn verð-
um við að laða fram úr skauti
jarðar með hjálp lofts og vatns og
sólar. Sú iðja kallast landbúnað-
ur.
Hafa menn almennt gert sér
grein fyrir því, að landbúnaður,
sem er stundaður á aðeins nokkr-
um hluta af þeim 30% af yfir-
borði jarðar sem er þurrlendið,
leggur mannkyninu til 97% af
matvælum þess. Hin 70%, sem er
hafið, leggja til þau 3% sem eftir
eru. Svo mikilvæg er ástundun
landbúnaðar.
Við sjáum þetta betur ef við
hugsum okkur dúkað borð með
fjölbreyttum matvælum í til-
heyrandi ílátum. Við sjáum í ein-
um stað skálar með fæðu úr hin-
um ýmislegu korntegundum,
hveiti, hrís og maís o.s.frv. Við
sjáum grænmeti og ávexti. Við
sjáum hrokafull föt með kjötrétt-
um af hinum aðskiljanlegu hús-
dýrum manna. Og við sjáum allar
mjólkurvörurnar í krúsum og
könnum að ógleymdum öllum
drykkjarvörunum og allt er þetta
framlag landbúnaðar. En úti á
horni borðsins er lítill diskur með
fiskmeti. Það er hlutur sjávarút-
vegs á matborði heimsins.
Þegar það er einnig haft í huga
að iðnaðarhráefni er að mestum
hluta fengið frá landbúnaði og
skógarhöggi, sem er raunar hluti
landbúnaðar í víðri merkingu, þá
er ekki að undra að málefni land-
búnaðar eru fyrirferðarmikil í lífi
manna og þjóða. Enda er það
svo, að svokölluð landbúnaðar-
vandamál eru allsstaðar megin-
viðfangsefni og oft deiluefni
stétta og stjórnvalda innan þjóða
og milli þjóða. Það er af því að
þar er verið að glíma við grund-
völl mannlífsins - og manniífið
sjálft er ævarandi vandamál.
Ég hef dregið upp þessa mynd
af hlutverki landbúnaðar á
heimsvísu af því að það getur ver-
ið hollt að leiða að því hugann við
og við að okkar eigin landbúnað-
ur er hluti af þessari heimsmynd
og er, og hefur verið frá önd-
verðu, að sínu leyti grundvöllur
mannlífs hér á landi, jafn ómiss-
andi og land til að standa á og loft
til að anda. Að vísu leggjum við
ekki fram svo stóran hluta mat-
fanganna, það gerir lega landsins
hér í norðrinu. Eigi að síður
Hjörtur E. Þórarinsson, formaður
Búnaðarfélags íslands.
leggur innlendur landbúnaður til
meirihluta þjóðarfæðunnar. Til
þess að draga þá lífsbjörg úr
skauti jarðar notum við 5-6% af
vinnuafli landsmanna og fer sú
tala hratt lækkandi.
Þvínæst vék ræðumaður að 150
ára afmæli Búnaðarfélags ís-
lands, sem haldið var hátíðlegt í
sumar, m.a. með ákaflega fjöl-
breyttri og fjölsóttri landbúnað-
arsýningu. Drap á þátt hinna
mörgu og kappsfullu fjölmiðla í
því að móta skoðanir manna m.a.
á landbúnaðarmálum og sagði
síðan:
Hver sá það fyrir?
Það fer því ekki fram hjá
neinum, að mál landbúnaðarins
eru töluvert snúin og vandasöm
úrlausnar nú eins og stundum
áður. Þau eru þó að því leyti góð-
kynja að þau snúast ekki um tjón
og skort vegna uppskerubrests
eða búfjárfellis, heldur snúast
þau öðru fremur um vöntun á
markaði fyrir það, sem við getum
og þurfum helst af öllu að fram-
leiða og fá greiðslu fyrir. Þetta er
aðeins huggun í erfiðri stöðu en
breytir ekki þeirri staðreynd að
bændastéttin á undir högg að
sækja í þjóðfélagi allsnægtanna
og finnst sumum þeir vera í
fjötrum eigin afkastagetu. Þessir
þættir landbúnaðarmála eru að
vísu ekki fyrst og fremst í verka-
hring Búnaðarfélags íslands og
þá heldur ekki Búnaðarþings,
heldur Stéttarsambands bænda,
sem á síðasta ári átti 40 ára af-
mæli. En áhrif þeirra hljóta þá
óhjákvæmilega að svífa yfir
vötnunum einnig hér og blandast
öðrum viðfangsefnum Búnaðar-
þings. Það er ljóst, að landbúnað-
ur okkar hefur hreppt nokkurn
andbyr í þróun markaðsmála
bæði utanlands og innan. Þróun,
sem ekki var séð fyrir og tæplega
varð séð fyrir nægilega snemma
til að koma vörnum við. Hver sá
það t.d. eða gat séð fyrir á 6. og 7.
áratugnum þegar íslenskir bænd-
ur, með atbeina ríkisvaldsins,
lögðu grunninn að stóraukinni
framleiðslu kjöts og mjólkur, að
þjóðin yrði enn innan við fjórð-
ungur milljónar að tölu á því her-
rans ári 1984. Fæðingartölur þá
bentu til innlends neytendahóps,
sem nálgaðist 300 þúsund munna
og þarna er mismunur sem nemur
matvælaframleiðslu í einni eða
tveimur meðalsýslum - og fer ég
ekki lengra út í þessa sálma.
Bœndur og land
Markaðs- og verðlagsmál eru
áreiðanlega þær hliðar landbún-
aðarmála, sem hin líflega þjóð-
félgasumræða á fslandi snýst
heitast um. Við því er að búast
því það eru þær hliðarnar, sem
snerta borgarana mest í þeirra
daglega lífi og baráttu fyrir
brauði.
Þó er önnur hlið málanna, sem
líklega verður ekki síður ofarlega
á baugi og ekki síður heit í al-
mannaumræðu - og er það raun-
ar nú þegar. Það er hið mikla
mál, sem nefnist verndun gróðurs
og endurheimt landgæða. Sú
mikla umræða, sem orðin er um
þetta vandamál og blossar upp
með endurnýjuðum krafti, eink-
um hvert sumar, hlýtur f heild að
flokkast undir góðsvitana í nú-
tímasamfélagi okkar - þrátt fyrir
allar öfgar. Það er eins og æva-
gömul misgjörð þjóðarinnar við
landið vitji nú samvisku hennar
og kveiki löngun til að gera yfir-
bót. Ævagömul er misgjörðin, ef
nota má það orð, því hún var þeg-
ar orðin söguleg staðreynd á
dögum Ara fróða laust eftir 1100
og dró hina frægu og athyglis-
verðu setningu úr fjöðurstaf
hans: Land allt var þá viði vaxið
milli fjalls og fjöru. Það var svo
við landnámið en það var það
ekki lengur þegar orðin voru
skrifuð aðeins svo sem 200 árum
síðar. Ekki þarf að efa, að þarna
skýrir Ari frá staðreyndum bæði
með því sem hann segir og því,
sem hann segir ekki berum orð-
um. Og það þarf heldur ekkert að
efast um að það var sjálft land-
námið, búsetan, í samspili - eða
við undirleik - íslenskrar náttúru,
sem gerði gæfumuninn.
Hvað sem því líður hlýtur það
að vera fagnaðarefni að almenn-
ingur vill nú og telur sig geta bætt
tjónið og er reiðubúinn til að
kosta því til sem til þarf. Við get-
um þó ekki sætt okkur við þær
öfgafullu kenningar þar sem
menn sjá fyrir sér endurgróið ís-
land, þar sem í raun og veru er
ekkert pláss fyrir kvikfjárrækt,
allra síst sauðfjárrækt. Bændur
landsins hljóta að viðurkenna, að
gróðureyðing er nátengd búskap,
sem var og er fyrst og fremst kvik-
fjárrækt samkvæmt eðli landsins.
Þeir skilja líka mætavel að endur-
heimt gróðurgæða er tómt mál
nema góð samvinna þeirra komi
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 22. mars 1988