Þjóðviljinn - 22.03.1988, Qupperneq 3

LANDBÚNAÐUR
til. En þeir viðurkenna ekki að
landið þurfi endilega að verða
aftur viði vaxið milli fjalls og
fjöru líkt og í upphafi sögunnar.
Vissulega viljum við í öllum stétt-
um sjá betur búið ísland með
vænum skógum, sem við höfum í
seinni tíð lært að græða og trúa á,
að hægt sé að rækta til venjulegra
skógarnytja.
En samborgarar okkar, með-
eigendur landsins, hljóta að
skilja að þetta mikla og vanda-
sama verkefni, sem komandi
kynslóðir íslendinga fá vonandi
að glíma við í friði og farsæld,
snertir bændur meir og á annan
'hátt heldur en alla aðra, og grípur
inn í líf þeirra og starf á allt annan
hátt en annarra. Það þarf ekki að
orðlengja það. Hér er um að
ræða nánast óendanlegt framtíð-
arverkefni, það verður að vinnast
í sátt milli bænda og búleysingja
og það verður að ætla sér nægan
tíma - enda er framtíðin löng.
Reyndar er rétt að minnast þess,
að bæði Búnaðarþing á hátíðar-
fundi og aðalfundur Stéttarsam-
bands bænda á afmælisári, 1985,
ályktuðu mjög afdráttarlaust í
þessa veru
Hugsjónin um umhverfisvernd
í víðri merkingu er raunar eitt
það gæfulegasta sem nútíminn
hefur tileinkað sér. Landbúnaður
og byggð í sveit eru samofin því
máli á margvíslegan hátt. Til er
félagsskapur, sem nefnist Evr-
ópusamband bænda. Það hélt að-
alfund sinn í Róm síðastliðið
haust og var þar m.a. fulltrúi ís-
lands. fsetningarræðu sinni kom
forseti sambandsins mjög inn á
hlutverk sveitabyggðar í um-
hverfisvernd, m.a. með hliðsjón
af því verkefni sem Evrópu-
bandalagið vinnur að og nefnt er
„Landbúnaðurinn í sátt við nátt-
úruna.“ Þar komst forsetinn að
þeirri niðurstöðu að lifandi
sveitabyggð sé og eigi að vera
sjálfsagður hluti af náttúrulegu
umhverfi þar sem ræktarlönd og
mannvirki og daglegar athafnir
við búskap mynda heilsteypta
mynd og stuðía að varðveislu
þjóðlegra og sögulegra verðmæta
og viðhaldi æskilegri fjölbreytni
umhverfisins í víðustu merkingu.
Það þarf því að hafa sérstaklega
vakandi auga með svokölluðum
jaðarbyggðum, en þær geyma
öðrum fremur hin sérstöku þjóð-
legu verðmæti. ísland flokkast
víst óumdeilanlega sem evrópsk
jaðarbyggð. Ef við lítum á málið í
þessu ljósi hefur íslenska sveita-
byggðin, sem hluti af eðlilegu ís-
lensku umhverfi, alþjóðlegt gildi,
sem skylt er að varðveita.
Einnig horft
innávið
Góðir þingfulltrúar og gestir.
Við erum að hefja ársfund Bún-
aðarfélags íslands eins og þeir
hafa verið haldnir alla öldina. Fé-
lagið hefur helgað sig starfi að
hagsmuna- og framfaramálum
bændastéttarinnar allan þennan
tíma og alltaf haft í þjónustu sinni
hæfustu menn í landbúnaðar-
greinum, sem til hafa verið í
landinu hverju sinni, það leyfi ég
mér að fullyrða. Frá stofnun fé-
lagsins í núverandi mynd hefur
ríkissjóður íslands styrkt starf-
semi þess að leiðbeiningum
dyggilega. Smám saman hafa
venjur þróast og lög verið sett á
Alþingi, sem binda Búnaðarfélag
íslands við þetta verkefni, ráð-
gjöf á sviði landbúnaðar og fram-
kvæmd og eftirlit með marghátt-
aðri landbúnaðarlöggjöf fyrir
hönd ríkisvaldsins.
í tímans rás hafa verkin gerst
fjölbreyttari í takt við stöðuga og
oft hraðfara þróun í íslenskum
landbúnaði. Búnaðarþing hefur
verið vel vakandi og bent fé-
laginu á ný og ný verkefni, sem
ríkisvaldið hefur oftar en ekki
samþykkt að væru verðug og
tímabær og gert félaginu kleift að
takast á hendur.
Þá ræddi Hjörtur E. Þórarins-
son um meðferð félagsins á fjár-
munum þeim, sem ríkisvaldið
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3
hefur fengið því til ráðstöfunar
hverju sinni. Þar hafi félagið jafn-
an gætt fyllstu hagsýni og gert
eins mikið úr ráðstöfunarfénu og
með nokkru móti hafi verið unnt
að ætlast til, enda hafi félagið
jafnan notið óvenjumikils trausts
bæði ríkisvaldsins og bænda.
Segir síðan:
Nú er því hinsvegar ekki að
leyna, að raddir heyrast sem
draga í efa að B.í. sé að öllu leyti f
takt við tímann og starfsaðferðir
þess fallnar til að skila bestum ár-
angri af þeim efnum í fjármunum
og sérfræðiþekkingu, sem það
hefur til umráða. Þessar raddir
komaúrýmsum áttum, þ. á m. frá
talsmönnum sumra bændasam-
taka. Að sjálfsögðu hafa stjórn
og starfsmenn B.í. hlustað á
þessar raddir og alls ekki afgreitt
þær með því að yppa öxlum eða
láta sem svo að engu megi breyta.
Sjálft Búnaðarþing gekk á undan
í samþykkt sinni á hátíðarfundi í
sumar, þar sem ályktað var að
gaumgæft skyldi rækilega hvort
eða hvaða breytingar bæri að
gera á leiðbeiningarþjónstunni
hjá félaginu, og reyndar líka á
samsvarandi þjónustu, sem fram
fer hjá búnaðarsamtökum úti í
héruðunum. Ráðunautar félags-
ins hafa sjálfir sett á fót starfshóp
til að gera tillögur um hugsan-
legar breytingar á skipan verk-
efna þeirra á milli og samstarfi
við aðra. Og reyndar eru enn aðr-
ir aðilar að ígrunda sama verkefni
einsoge.t.v. verður greintfrá hér
bráðlega.
Það vantar því ekki viljann til
að líta í eigin barm ef það mætti
verða til að finna leiðir til að bæta
afrakstur þjónustunnar.
Skertar fjárveitingar
Þá verð ég að lokum að geta
þess, að efasemdir um skipulag
eða gildi leiðbeiningarþjónust-
unnar og vinnubrögð B.í. hljóta
að vera fyrir hendi hjá einhverj-
um hluta stjórnvalda landsins.
Þær efasemdir hafa birst í því, að
fjárveitingar til hinnar hefð-
bundnu þjónustu félagsins hafa
verið skertar verulega. Þetta er
nokkuð nýtt í sögunni og er til
þess fallið að vekja ugg í brjósti
manna um framtíð B.L Við þessu
á félagið ekkert gott svar í
bráðina og einhverskonar niður-
skurður á þjónustu virðist óhjá-
kvæmilegur.
Við vitum ekki á þessari
stundu, hvað að baki þessari ný-
breytni býr eða hvað fastmótuð
stefna þar liggur til grundvallar..
Við vitum þó, og það skiptir máli,
að við eigum afar vinveittan land-
búnaðarráðherra, sem þekkir
mjög vel hvernig mál eru vaxin
hjá Búnaðarfélaginu og vill
leggja því allt það lið sem hann
má.
Eitt er nú nokkuð Ijóst, að það
verður að skapast tryggara sam-
komulag um það hvaða verkefni
ríkisvaldið raunverulega vill fela
B.í. að framkvæma og að því
fylgi skuldbinding um að ríkið
greiði eðlilegan kostnað við þá
starfsemi. Hitt er líka ljóst og æ
ljósara, að með öllu er óviðun-
andi að félagið hafi engan eigin
tekjustofn til að standa straum af
ákveðnum þáttum starfsemi sinn-
ar, sem ekki er beinlínis innt af
hendi í þágu ríkisins. Reyndar
skal þess getið að þetta hús, sem
við nú erum í og er eign bænda-
samtakanna, er einn slíkur tekju-
stofn, sem þegar er farinn að létta
Skyldi hann bíta á krókinn hjá okkur?
ofurlítið undir með fjárhagnum,
en betur má ef duga skal.
Án efa mun Búnaðarþing, sem
nú tekur senn til starfa, taka þessi
nýju viðhorf til yfirvegunar og
álykta um þau af ábyrgðartilfinn-
ingu og raunsæi eins og því er
Iagið.
Trúað á framtíðina
Við höfum nýlega heyrt ein-
hverja taka sér í munn orð Jónas-
ar skálds:
Dauft er í sveitum/hnipin þjóð
í vanda
og vilja heimfæra þau upp á á-
standið í sveitum landsins í dag.
Satt er það, að mörgum bændum
finnst illilega þrengt að sjálfræði
sínu og athafnafrelsi með hinum
ströngu framleiðslutakmörk-
unum á helstu búvörum, sem nú
eru í gildi af illri nauðsyn. En það
er mesta öfugmæli, að deyfð í
nokkrum skilningi setji svip á
sveitabúskapinn eða mannlífið í
sveitunum yfirleitt. Og ekki held
ég, að Jónasi Hallgrímssyni
mundi heldur finnast það, „ef
hann væri orðinn nýr“ og mætti
ferðast aftur um landið eins og
hann gerði fyrir 150 árum.
Nokkur mælikvarði á hugar-
ástandið er eftirspurn bænda eftir
fjárfestingarlánum úr Stofnlána-
deild landbúnaðarins. Hún er
jafnmikil nú og hún, hefur áður
verið mest. Hún hefur hinsvegar
breyst stórlega í þá veru, að láns-
umsóknum til hefðbundinna
gripahúsa hefur fækkað og nær
því lagst niður um sinn, en um-
sóknum til nýbúgreina og fram-
kvæmda sem miða að betri nýt-
ingu verðmæta og sparnaði í
rekstri fjölgað að sama skapi.
Trúin á framtíðarmöguleika
sveitabúskapar er óbiluð. Viijinn
til að standa í atvinnurekstri í
strjálbýli er enn fyrir hendi.
Annað mál er það, að vænleg-
asta nýbúgreinin, eða sú sem við
töldum að væri það, loðdýra-
ræktin, hefur ratað í óvæntar
þrengingar og er þar á ferðinni
nokkuð erfitt úrlausnarefni.
Ég vil samt enda þessi orð mín í
anda bjartsýni. Bændastéttin hef-
ur gengið í gegnum töluverðar
þrengingar án mikilla áfalla enn
sem komið er. Hún hefur sýnt
sterkan vilja til að laga sig að
kröfum breyttra tíma og náð
miklum árangri.
Það er ástæða til að ætla, að
framundan séu rólegri tímar þar
sem traustur landbúnaður á ís-
landi lifir í góðri sátt við land oe
þjóð.
Framtíðarsýn
Aætlun til aldamóta
Á hátíðafundi Búnaðarfélags
íslandss.l. sumarvar sam-
þykkt að láta gera heildar-
áætlun um þróun íslensks
landbúnaðartil næstu alda-
móta.
Búnaðarþing kaus þriggja
manna nefnd til þess að hafa yfir-
umsjón með gerð slíkrar áætlun-
ar og er hún þannig skipuð:
Sveinn Jónsson, bóndi á Kálfs-
skinni, Sigurður Þórólfsson,
bóndi í Innri-Fagradal, og Egill
Jónsson alþingismaður. Leitað
verði eftir því við Stéttarsamband
bænda að það tilnefni af sinni
hálfu jafnmarga menn í nefndina.
Því er beint til væntanlegrar
nefndar að leggja sérstaka
áherslu á að búnaðarsamböndun-
um verði gefinn kostur á faglegri
aðstoð, vegna sérstakra verkefna
til eflingar byggða, með nýjum
atvinnumöguleikum og víðtækari
starfsemi á sviði bókhalds- og
hagfræðiþjónustu í íslenskum
landbúnaði, í ríkari mæli en nú
er. Þá verði og leitað samstarfs
við Framleiðnisjóð lar.dbúnaðar-
ins um framkvæmd þessara verk-
efna. -mhg