Þjóðviljinn - 26.03.1988, Blaðsíða 5

1 INNSÝN
Oþarfa afskiptasemi?
Félagsfundur í Verslunar-
mannafélagi Reykjavíkur felldi
kjarasamninga sem fyrir
skemmstu voru undirritaðir í
höfuðstöðvum atvinnurekenda í
Garðastræti. Talið er líklegt að
önnur félög innan Landssam-
bands verslunarmanna fari að
dæmi Reykvíkinga og felli líka
samningana. Fari svo, bíða þess-
ara samninga keimlík örlög og
samninga Verkamannasam-
bandsins sem um síðastliðin mán-
aðamót voru sendir frá Garða-
stræti út í verkalýðsfélögin. Peir
mörðust í gegnum Dagsbrúnar-
fund en voru felldir hjá flestum
öðrum verkalýðsfélögum.
Garðastrætissamningar
Svo gæti virst að séu samningar
gerðir í Garðastrætinu, ýti það
ekki undir að þeir verði sam-
þykktir á fundum í félögum
launamanna. Að sjálfsögðu
skipta sköpum önnur atriði en
það hvar samningaviðræður fara
fram eða hvar samningar eru
undirritaðir, en engu að síður
gefur það kjarasamningum nei-
kvæðan blæ að þeir skuli verða til
í húsakynnum atvinnurekenda.
Það er reyndar með ólíkindum
að sumir oddvitar launamanna
skuli aldrei geta látið sér detta í
hug að nóg er af húsunum í
Reykjavík þar sem karpa má um
kaup og kjör og víðar er unnt að
semja en í Garðastrætinu. Við-
ræðurnar, sem nú fara fram á Ak-
ureyri, sýna að alls ekki er bráð-
nauðsynlegt að vera í Garðast-
rætinu. Það hlýtur að vera óþo-
landi fyrir kappsfulla verkalýð-
sleiðtoga að komast ekki í síma,
ljósritunarvél né önnur skrif-
stofutól nema með góðfúslegu
leyfi atvinnurekenda, þess aðila
sem verið er að semja við. Og
meðal annarra orða: Greiða báð-
ir aðilar kaffið eða eru atvinnu-
rekendur líka í hlutverki gestgjaf-
ans á því sviði?
í samningum milli jafningja
hefur lengi gilt sú regla að við-
ræðustaðurinn skuli ekki vera
öðrum aðilanum kunnari en hin-
um. Auðvitað eru dæmi um
samningaviðræður á öðrum vett-
vangi ekki alltaf góður efniviður í
samanburð, en þar er af mörgu
að taka. Nefna má að þegar
Napóleon mikli stóð í samninga-
viðræðum við Alexander fyrsta
Rússakeisara hittust þeir á fleka
úti á miðju landamærafljóti til að
undirstrika að hvorugur aðilinn
lyti það lágt að semja á yfirráða-
svæði hins. Auðvitað þarf ekki að
viðhafa svo dramatískar leiksýn-
ingar við samninga um kaup og
kjör þótt komið sé í veg fyrir að
almenningur telji að fulltrúar
launamanna geti ekki samið
nema þeir séu inni í miðjum her-
búðum andstæðingsins.
Minni kaupmáttur
En það var samt ekki viðræðu-
staðurinn í Garðastræti sem olli
því að Verslunarmannafélag
Reykjavíkur felldi samninginn
heldur það að hér var enn á ný
boðið upp á Garðastrætiskjara-
bætur og
Garðastrætislaunahækkanir út
samningstímann, fyrir nú utan
það að reiknað var með Garðast-
rætisverðbólguspá. Við aðstæður
sem þessar einkennist slík verð-
lagsspá af heillandi bjartsýni hins
síkáta sölumanns, en endranær,
og þá einkum þegar varað er við
hættunni af miklum launakröf-
um, gætir í henni átakanlegrar
svartsýni.
Samningurinn á að gilda í nær
13 mánuði eða til 10. apríl 1989
og eiga launahækkanir að vera
sem hér segir:
í upphafi..............5,1%
1. júní................3,25%
1. september............2,5%
1. desember.............1,5%
1. mars................1,25%
Samkvæmt þessu verður kaup
þann 1. aprfl 5,1% hærraeftir pá-
skana en það var þann 1. október
síðastliðinn en þá hækkuðu
samningsbundin laun verslunar-
manna síðast. í október var
lánskjaravísitalan 1797 en verður
um næstu mánaðamót 1989 stig.
Hækkun verðlags á þessum tíma
hefur því samkvæmt lánskjara-
vísitölu orðið um 10,7%. Hvers
vegna í ósköpunum er þá samið
um að kauptaxtar hækki nú um
meira en helmingi lægri tölu eða
5,1%? Það þarf enginn að verða
hissa að nú, þegar nær þrír mán-
uðir eru liðnir frá því að gildistími
síðustu samninga rann út, séu
menn lítt hrifnir af því að samið
sé um minnkandi kaupmátt
taxtakaups.
Ævintýraleg verðbólguspá
Taxtakaup samkvæmt samn-
ingunum, sem verið var að fella,
hefði orðið um 14,3% hærra í lok
samningstímans, þ.e. í aprfl 1989,
heldur en nú í mars 1988. Hækk-
anirnar, sem raktar eru hér að
ofan og leggjast hver ofan á aðra,
heita samkvæmt samningunum
„Áfangahækkanir". Ekki er ljóst
hvort þeim er eingöngu ætlað að
mæta áætluðum verðlagshækk-
unum eða hvort einhverjir samn-
ingamannanna hafa litið svo á að
um raunverulegar kauphækkanir
gæti orðið að ræða.
Hvað þýðir það að kauptaxtar
hækki á 13 mánuðum um 14,3%?
Það fer að sjálfsögðu eftir því
hver verðbólgan verður á þessum
tíma. Hvert barn sér að verði hún
meiri en 14,3%, þýðir það kjara-
rýrnun.
Enginn veit með vissu um
verðlagsþróun næstu 13 mánuð-
ina. En við vitum hvað gerst hef-
ursíðustu 13 mánuði. í mars 1987
var lánskjaravísitalan 1614 stig,
þann 1. aprfl n.k. verður hún
1989 stig. Hækkunin á 13 mánuð-
um hefur orðið 23,2%.
Er eitthvað sem mælir með því
að verðbólga næstu 13 mánuðina
verði minni en hún hefur verið
síðastliðna 13 mánuði? Blasa ein-
hver þau teikn við í íslensku efna-
hagslífi sem benda til þess að
verðbólgan sé að hægja á sér?
Nei, því miður. Ef eitthvað er, þá
óttast hagspekingar að verðbólg-
an muni einmitt aukast á næst-
unni, allir nema atvinnurekendur
þegar sá gállinn er á þeim.
Enn lengdur opnunartími
Skýringanna á því hvers vegna
félagar í Verslunarmannafélagi
Reykjavíkur felldu samningana
er án efa að leita í þeirri einföldu
staðreynd að þeim þóttu þeir
ekki nógu góðir. Taxtakaupið er
of lágt og kauphækkanir á samn-
ingstímanum of lágar. Ekki hefur
bætt úr skák svofelld klausa í 8.
grein samningsins:
„Um frávik frá laugardagslok-
un í Reykjavík:
Þrátt fyrir framangreind
ákvæði um laugardagslokun á
sumri er heimilt að víkja frá því
með samkomulagi starfsmanna
og hlutaðeigandi fyrirtækis.“
Stór hluti afgreiðslumanna í
verslunum hefur að undanförnu
mátt þola það að vinnutími hefur
lengst óheyrilega mikið vegna
stöðugt lengri opnunartíma versl-
ana. En kaupmáttur launanna
hefur ekki aukist að sama skapi
því að taxtakaup fyrir dagvinnu
hefur ekki haldið í við verðbólg-
una. Félagsmenn í Verslunar-
mannafélagi Reykjavíkur hafa
því viljað beita stéttarfélagi sínu
til að knýja fram laugardagslok-
un verslana yfir sumartímann.
En nú átti sem sagt að ákveða
þetta á hverjum vinnustað. Ljóst
er að víða, og kannski þá einkum
á fámennari vinnustöðum, hefði
staða afgreiðslufólks í viðræðum
við verslunareigendur orðið
ákaflega veik eftir að sterkasti
bakhjarlinn, skrifstofa stéttarfél-
agsins, var genginn úr skaftinu.
Atkvæðagreiðslan sýnir að
launafólk vildi ekki gefa eftir á
þessu sviði. Eftir stendur spurn-
ingin, hvers vegna samninga-
nefnd verslunarmanna lét sér
detta í hug að ljá máls á þessu.
Vissi enginn hver væri hugur af-
greiðslufólksins?
Magnús L. Sveinsson, formað-
ur Verslunarmannafélags
Reykjavíkur, mælti eindregið
með því að samningarnir yrðu
samþykktir. Ekki er ólíklegt að
hann og fleiri forystumenn fé-
lagsins velti því nú fyrir sér hvað
hafi í raun og veru gerst þegar
samningurinn var felldur með
214 atkvæðum gegn 96. Með tím-
anum mun Magnús án efa komast
að skynsamlegri niðurstöðu en
greint er frá í Morgunblaðinu í
gær þar sem rakið er samtal
blaðamanns við hann.
Hvers vegna mætti
fólk á fundinn?
Haft er eftir Magnúsi að hann
hafi „orðið fyrir vonbrigðum er
VR-fundurinn felldi samning-
ana, en fyrir þessu væru tvær
meginástæður. I fyrsta lagi hefði
afgreiðslufólk fjölmennt á fund-
inn og staðreyndin væri sú að
75% þeirra fengju eingöngu
greitt eftir töxtum.“
Hvers vegna í ósköpunum var
nú afgreiðslufólkið að þvælast á
fundinn og skemma fallegan
endahnykk á annars hnökralausri
samningahrinu?
Magnús veit reyndar svarið við
þessari spurningu því að í Morg-
unblaðssamtalinu má sjá þessa
viðbót um afgreiðslufólk:
„Launin eru á bilinu 30-40 þús-
und og því segir fólk núna hingað
og ekki lengra," sagði hann. „Til
viðbótar þessu er vinnutími mjög
óhagstæður fram eftir öllum
kvöldum og þó sérstaklega alla
laugardaga. Þessu er fólk að mót-
mæla,“ sagði Magnús.“
Samkvæmt kjarasamningun-
um sem Verslunarmannafélag
Reykjavíkur felldi, áttu mánað-
arlaun afgreiðslufólks fyrir dag-
vinnu að verða þannig:
Hér svífur Garðastrætisandi
yfir vötnum. Og í annað sinn á
skömmum tíma hefur launafólk
hafnað þeim anda.
16 ára unglingar..............................................32.000
17 ára unglingar..............................................33.460
Grundvallarlaun...............................................35.120
Eftir 1 ár í starfsgrein......................................36.770
Eftir 3 ár í starfsgrein......................................38.420
Eftir 5 ár lýá sama fyrirt....................................40.080
Eftir 10 ár þjá sama fyrirt...................................41.800
Laugardagur 26. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5