Þjóðviljinn - 27.03.1988, Blaðsíða 5

þjóðfélagi skorts gera menn aðr-
ar kröfur um öryggi en í ríku
þjóðfélagi: þar er þess m.a. kraf-
ist að fólk sé ekki ómyndug peð í
höndum hátimbraðra velferðar-
stofnana
Oskar Lafontaine kemur einn-
ig inn á þessa hluti í sinni bók.
Hann boðar „fráhvarf frá ríkis-
forsjá'*. Að vísu ekki með þeim
ráðum hægrimanna að setja
heilsugæslu og fleira í einkarekst-
ur. Ekkert, segir hann, getur
komið í staðinn fyrir það, að ríkið
tryggi rekstur öryggiskerfanna og
hafi eftirlit með þeim, við því má
enginn hrófla. En hann vill ekki
gera fólk að sljóum þiggjendum
aðstoðar, ölmusumönnum.
Hann tekur undir við þá sem
boða vantrú á að stofnunum séu
afhent öll mannleg vandamál til
viðfangs og lausnar. í þeim efn-
um gerir hann stundum ekki ann-
að en að rifja upp tiltölulega sjálf-
sagða hluti; það er betra að stuðla
að því að munaðarlaust barn sé
tekið í fóstur en að setja það á
munaðarleysingjahæli, það er
betra að greiða fyrir því að aldr-
aðir séu með fjölskyldu sinni en
senda þá á elliheimili osfrv. Alt-
ént leggur Lafontaine áherslu á
góða reynslu af starfi sjálfshjálp-
arhópa, sem ríkið styður við
bakið á - á því mætti að hans
dómi byggja nýja stjórnlist í vel-
ferðarmálum.
Framfarir
og samstaða
Þetta er víst orðið meira en
nógu langt í bili. í þessu upplýs-
ingaspjalli má sjá, að þeir sem
reyna nú að mæla fyrir munn
vinstrimanna í Evrópu taka ekki
sérlega stórt upp í sig, þeir lofa
ekki gulli og grænum skógum.
Þeir eru heldur ekki að lofa
auknum kaupmætti fyrir alla.
Þeir reyna að breyta þeim áhersl-
um sem lagðar hafa verið. f stuttu
máli sýnast þær vera helst þessar:
trú á heildarlausnir og ríkisforsjá
víkur fyrir þeirri félagshyggju
sem setur það efst að gefa ein-
staklingunum tækifæri til að
njóta sín. En sú „félagslega ein-
staklingshyggja" gefur ekki fyrir-
heit um að gæfan sé í því fólgin að
tosa alla inn í lífsstíl yfirstétta,
heldur þurfi að skipuleggja og
skilgreina störf manna í samfé-
laginu upp á nýtt og með þeim
hætti að samstaða eflist. Og þá
ekki síst samstaða gegn þeim
lífskjaraslag allra gegn öllum sem
hefur reynst evrópskum vinstri-
flokkum erfiðari en flest annað á
síðastliðnum árurn.
ÁB.
Hvað ætlum við, kommar, kratar og sósíalistar, að segja við þetta unga fólk?
Hann segir að jafnaðarmenn
verði að gefa það upp á bátinn að
setja jafnaðarmerki milli vinnu
og launavinnu. Enda þurfi menn
ekki lengi að hugsa sig um til að
sjá, að með þessu móti hafi menn
sýnt ranglæti mikið því fólki sem
hefur unnið og vinnur störf sem
Oskar Lafontaine: Vinna er ekki barasta launavinna. Tengjum saman vinnu og
menntun.
Nauðsyn
framtíðarsýnar
Kommúnistinn ítalski, sósíal-
istinn franski og kratinn vestur-
þýski, sem áðan voru nefndir,
voru sammála um það, að ein af
ástæðunum fyrir tilvistarkreppu
vinstrimanna í Evrópu væri sú, að
þeir hefðu látið hrekja sig í varn-
arstöðu, þeir gerðu varla annað
en að vernda velferðarkerfið fyrir
árásum frá hægri (og treystu sér
því ekki sjálfir til að gagnrýna
augljósa galla þess), þeir hefðu
glutrað niður getu sinni til að
móta stjórnmálaumræðuna,
Meðal annars vegna þess að
framtíðarsýnin, Útópían, hefur
eins og gufað upp (annaðhvort í
vonbrigðum með Sovétríkin og
Kína eða í amstri hins kratíska
hvunndagsleika). Og Oskar Laf-
ontaine er sama sinnis og hefur
fyrir sitt leyti gefið út bók um sína
framtíðarsýn sem heitir „Fram-
tíðarþjóðfélagið“.
Vinna og
launavinna
Þar segir hann á þá leið, að
ekki nægi að efla samstöðu fólks-
ins með því að skipta launavinnu
á réttlátari hátt (sbr. hugmyndir
hans um 35 stunda vinnuviku).
eru ólaunuð en vitanlega bráð-
nauðsynleg í samfélagi: hann
nefnir uppeldi barna, aðhlynn-
ingu sjúkra og gamalla til dæmis.
„Hugtakið vinna á í framtíð-
inni ekki að ráðast fyrst og fremst
af greiðslum fyrir launavinnu,
heldur byggist það á því, hve
nauðsynleg vinnan er samfé-
laginu og að hve miklu leyti hún
hjálpar einstaklingum til að
verða hann sjálfur, til að losna úr
viðjum. Þessar kröfur um ein-
stakingsþroska og frelsi leiða til
þess, að starf og menntun verði
tengdari sterkari böndum...
Hinn nýi skilningur á vinnunni
afnemur hugtakið atvinnuleysi
með því að framhaldsnám og
endurmenntun verða skilin sem
starf að sjálfsþroska mannsins“.
í góðum félagsskap
Kannski klóra menn sér í
hausnum yfir svo háfleygum
formúlum. En hér er Lafontaine
náttúrlega ekki að finna upp hjól-
ið. Það er gömul og góð hugmynd
í marxisma að verklýðshreyfingin
stefni að því að frelsa vinnuna úr
helsi nauðungar, að velferð al-
þýðu sé ekki barasta tengd þolan-
legum „aðbúnaði á vinnustað“,
heldur og því, að fólk eigi tíma
fyrir sig sem það geti notað sér til
lífsfyllingar. Lafontaine er líka á
sama báti og ýmsir gagnrýnendur
hagvaxtarhyggjunnar og þeirra
mælikvarða á framfarir, sem taka
aðeins mark á tölum um fram-
leiðslumagn og greidd laun fyrir
vöru og þjónustu en spyrja aldrei
um mannlega þáttinn á bak við
talnagaldurinn. Reyndar eru
þýskir Græningjar fúlir út í Laf-
ontaine og segja að sínum skástu
hugmyndum hafi hann stolið frá
þeim. Hann er líka á svipuðum
slóðum og kvennahreyfingin -
framtíðarsýn hans er einnmitt
tengd því að nauðsynlegt sé að
brjóta niður hin skörpu skil sem
verið hafa á milli launavinnu
(karla venjulega) og vinnu í þágu
fjölskyldunnar (að mestu á herð-
um kvenna). Og þar með er ekki
allt upp talið. Vinstrikratinn
Oskar Lafontaine kallast og á við
þá frjálslynda borgara, sem hafa
haft vit á áð óttast pólitískar af-
leiðingar þess að þegnar samfé-
lags skiptist í andstæðar fylkingar
allt eftir því hvort tæknibylting-
arnar lyfta undir þeirra velmegun
eða setja þá niður utangarðs.
Þessir miðjumenn hafa hreyft
hugmyndum um framfærslutr-
yggingu handa öllum, hvort sem
þeir gegna launaðri vinnu eða
ekki, sem í framkvæmd ætti ýmis-
legt skylt við „endurmat" Lafont-
aine á vinnunni.
Við trúum
ekki ó ríkið
Títtnefndir fulltrúar þýskra, ít-
alskra og franskra vinstrimanna
gera sér vel grein fyrir því, að
flokkar þeirra þurfa að losa sig
við þá ímynd sem þeir hafi í
augum almennings, að þeir hafi
oftrú á ríkisforsjá. Og að þetta á
einnig við um það svið sem hefur
verið stolt vinstriflokka - velferð-
arkerfið, öryggisnetið sem vernd-
ar fólk fyrir verstu hremmingum
kapítalismans. Öryggiskröfur
hins svanga eru þær að fá að éta: í
Occhetto, Chévenement og Glotz: Við þurfum að finna það sem sameinar evrópska vinstrimenn.
Sunnudagur 27. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5