Þjóðviljinn - 29.03.1988, Blaðsíða 5

VIÐHORF
„Gestur Guömundsson félags-
fræðingur ritar viðhorfsgrein um
fjölmiðla hér í Þjóðviljanum 22.
mars sl. í skrifi sínu kemur hann
víða við og nefnir m.a. á nafn
útvarpsstöðina Rót:
„Þegar félagshyggjufólk
býr sér til eigin rás, til mót-
vægis við markaðsöflin, verð-
ur hún alveg eins og hinir voru
alltaf búnir að vara við: leiðin-
leg, óvönduð, en fróðleg fyrir
þá fáu sem hafa orku til að
halda eyrunum opnum fyrir
löngum fyrirlestrum. Útvarp
Rót er eins konar andhverfa
auglýsingarásanna, í stað þess
að byggja á nýrri og frjórri
hugsun um fjölmiðil“.
Þar sem undirritaður hefur nú
um nokkurra mánaða skeið tekið
þátt í því að koma þessari fyrstu
frjálsu útvarpsstöð á íslandi á
laggirnar, þá get ég ekki stillt mig
um að leggja svolítið út af þessum
orðum míns gamla skólabróður
og kollega.
Gesti finnst „Rótin“ vera bæði
leiðinleg og óvönduð en samt
fróðleg; eða kannski er hún ein-
mitt leiðinleg af því að hún er
fróðleg. Þetta er svo sem í anda
hins nýja siðar markaðshyggju og
fáfengisdýrkunar, þar sem ó-
fróðlegasta útvarpsstöðin og sú
andmenningarlegri af sjónvarps-
stöðvunum virðast efstar á
skemmtigildisskala almennings í
landinu. Það kemur hinsvegar á
óvart að Gesti Guðmundssyni,
félagshyggjuljóni og fræðagarpi
til margra ára, leiðist það sem
fróðlegt er.
Að útvarp Rót sé óvönduð út-
varpsstöð skrifa ég ekki undir, en
hitt skal viðurkennt, að útsend-
ingar hennar einkennir viss við-
vaningsbragur, sem þó hefur
minnkað verulega frá allra fyrstu
vikum stöðvarinnar. Hér gera
margir þá skyssu að gera sömu
kröfur til grasrótarútvarps sem
nær eingöngu er rekið á grund-
velli áhugamennsku og til út-
varpsstöðva sem velta hundr-
lltvarp Rót
og fróðleg leiðindi Gests Guðmundssonar
Jón Rúnar Sveinsson skrifar
uðum milljóna króna á ári hverju
og annað hvort eru gerðar út af
helstu fjármagnsaðilum landsins
ellegar sjálfu ríkisvaldinu. Þó
held ég að „Rótin“ hafi á sínum
fyrstu tveimur mánuðum útvarp-
að meiru af raunverulega áhuga-
verðu útvarpsefni en eitt stykki
„stjörnubylgja" gerir á heilu ári.
Útvarp Rót hefur aðeins 1-2
fasta starfsmenn, en sendir samt
út 50 klukkustundir af nýju efni á
viku, að mestu leyti talað mál. Ég
vil í þessu sambandi vekja athygli
á því, að hjá Ríkisútvarpinu virð-
ist þurfa álíka mannafla til þess
að senda út hálftíma af svæðisút-
varpi tvisvar í viku.
Grasrótin blómstrar
Útvarp Rót er vissulega
„fróðleg" útvarpsstöð. Á stöð-
inni er útvarpað efni frá um 30
aðilum, einstaklingum og fé-
lagasamtökum. Þeir sem leggja
eyrun að „Rótinni" geta lært jóga
eða esperantó, kynnt sér hug-
sjónir Bahaítrúarinnar eða Borg-
araflokksins, hlýtt á stúdenta-
útvarp, fengið upplýsingar um
framvindu mannréttinda- og
þjóðfrelsisbaráttu víða um heim
og sömuleiðis um það sem er að
gerast á vettvangi verkalýðsbar-
áttunnar hér heima (mun nánari
og betri en til að mynda í Þjóð-
viljanum). Þetta er aðeins brot af
því efni sem ég gæti talið upp.
Raunar er það svo, að sjaldan
hefur annar eins „grasrótarmið-
ill“ og Útvarp Rót sést hérlendis:
í hverri viku taka hátt á annað
hundrað manns þátt í útsending-
um, langoftast beinum og lifandi,
flest af þessu fólki hefur aldrei
áður fengist við fjölmiðlun;
sumar raddanna sem nú hljóma
jendur hafa fengið mikið rými á
„Rótinni" t.d. á hljómleikum í
síðasta mánuði í beinni útsend-
ingu þar sem fram komu átta af
fremstu nýbylgjusveitum dagsins
í dag, allt saman tónlistarmenn af
„Raunar er það svoað
sjaldan hefur annar eins
„grasrótarmiðill“ og
Útvarp Rót sést hér-
lendis; íhverri viku taka
hátt á annað hundrað
manns þátt í útsend-
ingum, langoftast
beinum og lifandi. “
reglulega á „Rótinni" hafa
reyndar um árabil verið meira og
minna í banni hjá ríkjandi fjöl-
miðlum hér á landi.
Farvegur
framsœkins rokks
Þó svo að „Rótin" hafi leitt hið
talaða orð til öndvegis, ein hinna
nýju útvarpsstöðva, þá er tón-
listarflutningur stöðvarinnar tals-
verður. Þar hefur stöðin lagt
mesta áherslu á að vera farvegur
fyrir það vandaðasta sem til er í
framsækinni tónlist, sem síbylju-
stöðvar iðnaðarrokksins hundsa
að mestu. Ungir íslenskir flyt-
næstu kynslóð á eftir Bubba
Morthens. Engin önnur útvarps-
stöð er í dag líkleg til þess að
koma þessari músík unga fólksins
í dag á framfæri. Á „Rótinni" eru
nokkrir mjög góðir tónlistar-
þættir, þar sem mikið er leikið af
t.d. þýskri og annarri evrópskri
framsækinni tónlist, þungarokki
og pönki, og ýmsir tónlistar-
straumar fá að njóta sín til fulls
sem auglýsingastöðvarnar aldrei
koma til með að sýna hinn
minnsta áhuga. Gestur Guð-
mundsson, sem er meðhöfundur
að ágætri bók um popppólitíska
sögu sjöunda áratugarins, getur
kynnt sér í þaula þá hina sömu
þróun á þeim níunda, sem við nú
lifum á, ef hann leggur eyrun að
„Rótinni", t.d. að þættinum
„Hrinur", sem er á hverju þriðju-
dagskvöldi kl. 20.30. Það verður
örugglega hvorki ófróðlegt né
leiðinlegt.
„Rótin“ kostar
líka peninga!
Úr því að ég er kominn út í
almenna áróðursgrein fyrir Út-
varp Rót, þá vil ég að endingu
nota tækifærið til þess að vekja
athygli á áskrifendasöfnun „Rót-
arinnar". Hlustun á útvarpsstöð
er í reynd aldrei „ókeypis“; það
borgar alltaf einhver brúsann.
Brúsi síbyljuvaðalsins er greidd-
uraf okkuröllum, gegnum hækk-
að vöruverð vegna sístækkandi
auglýsingageira frjálshyggju-
þjóðfélagsins. Ríkisútvarpið
leggur að auki skyldubundin af-
notagjöld á alla landsmenn. Út-
varp Rót ætlar að fara pá leið að
biðja hlustendur sína að taka af
fríum og frjálsum vilja þátt í
kostnaðinum við að búa til það
efni sem þeir hlusta á.
í framkvæmd getur þetta litið
þannig út, að hlustendur borgi
t.d. 200 krónur á mánuði - þriðj-
ung áskriftar að dagblaði - gegn-
um greiðslukortaþjónustu. Þetta
er álíka upphæð og að kaupa þrí-
vegis dagblað í lausasölu. Það
þarf hinsvegar ekki nema ca.
1000 hlustendur til þess að greiða
slíka smáupphæð mánaðarlega til
þess að tryggja rekstrarstöðu Út-
varps Rótar.
Eg skora hér með á alla hlust-
endur Rótarinnar að láta skrá sig
sem áskrifendur að stöðinni.
Símanúmer hennar eru: 623610
og 623629. Höfum í minni, að
gott útvarpsefni verður ekki til
ókeypis!
Jón Rúnar er félagsfræðingur og
starfar á sviði húsnæðismála.
Nýtt foiystuafl í landsmálum
Gestur Gubmundsson skrifar
í stjórnmálunum hafa ekki
gerst önnur eins stórtíðindi lengi
og sú margföldun á fylgi Kvenna-
listans, sem komið hefur fram í
skoðanakönnunum að undan-
förnu. Þessi tíðindi gætu orðið
upphafið að straumhvörfum i ís-
lenskri pólitík.
Þessi margföldun fylgis er ekki
bara til marks um óvinsældir
ríkisstjórnarinnar. í henni felst
líka stuðningur við ný vinnu-
brögð sem kenna má við grasrót,
heiðarleika og stefnufestu og hún
ber með sér kröfu um jöfnuð og
félagslegar úrlausnir. Kvennalist-
inn getur ekki einungis haldið
áfram á sinni braut, heldur hljóta
aðrir flokkar að taka mið af þess-
ari vísbendingu um vilja kjós-
enda.
Margir hafa orðið til að benda
á að Kvennalistinn sækir fylgis-
aukningu sína til Alþýðuflokks,
Alþýðubandalags og Borgara-
flokks, sé miðað við síðustu þing-
kosningar. Ekki er síður fróðlegt
að skoða í heild þær hreyfingar
sem orðið hafa milli hugmynda-
legra „blokka" í íslenskum
stjórnmálum. Slík athugun verð-
ur ábyggilegri ef tekið er mið af
skoðanakönnunum bæði Helg-
arpóstsins og DV. Margir telja
kannanir Helgarpóstsins áreið-
anlegri, en þar fær Kvennalistinn
ekki eins mikla fylgisaukningu og
í DV. Hins vegar eru þessar
kannanir samstiga að því leyti, að
þærspá Borgaraflokki „hruni“ en
Sjálfstæðisflokki og Framsókn
stöðnun. Samkvæmt könnun DV
fá Alþýðuflokkur, Alþýðu-
bandalag og Kvennalisti samtals
46,8%, en samkvæmt könnun
Helgarpóstsins 46,7%. f könnun
DV fá Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur samanlagt
heimta týndu sauðina, heldur
virðast þeir leita til vinstri.
Það þóttu mikil tíðindi, þegar
Alþýðuflokkur og Alþýðubanda-
lag fengu samanlagt um 45% at-
kvæða í þingkosningunum 1978,
og hafa verkalýðsflokkarnir tveir
aldrei fengið jafn stórt hlutfall at-
Alþýðuflokksins til að taka þátt í
vinstra samstarfi. Úrslit þing-
kosninganna 1979 og þróun
stjórnmála síðan ætti að vera
þessum flokkum næg lexía og vís-
bending: vilji kjósenda 1978 var
sá að þessir flokkar færu saman
með forystu landsmálanna, og
„Nú veltur á miklu að menn íA-flokkunum
skilji sinn vitjunartíma og taki upp vaxandi
samstarfvið Kvennalistakonur ogtemjisér
sjálfir vinnubrögð þeirra og megináherslur. A
mótigeta verkalýðsflokkarnirgaukað að kon-
unumþvíbesta úr arfleifð sinni, einkumþví
sem kenna má við stéttarlegan samfélagsskiln-
46,9%, en 48,4% hjá Helgarp-
ósti. Samkvæmt báðum könnun-
um yrði Borgaraflokkurinn í
oddaaðstöðu milli þessara
tveggja blokka, ef hann fengi
þingsæti, sem ekki er fullvíst. Það
er því sameiginleg niðurstaða
beggja kannana, að það ios sem
komst á fylgi flokkanna með til-
komu Borgaraflokksins, hefur
haldið áfram. Sjálfstæðisflokkn-
um hefur ekki tekist að endur-
kvæða fyrr eða síðar. Það ætti að
vera orðið nokkuð ljóst, að
Kvennalistinn er alls ekki síðri
félagshyggjuflokkur en A-
flokkarnir tveir, þannig að
gengju þessi úrslit skoðanakann-
ana fram, væri um stærri sigur fé-
lagshyggjunnar að ræða en 1978.
A-flokkarnir glutruðu niður
því tækifæri, sem þeir fengu 1978,
og réði þar mestu innbyrðis
ósamkomulag þeirra og tregða
margt bendir til að sams konar
vilji sé að myndast nú. Meðal
slíkra vísbendinga er sú, að Jó-
hanna Sigurðardóttir nýtur nú
mests fylgis allra leiðtoga Al-
þýðufloícksins, en hún hefur
haldið á lofti merki félagslegra
úrlausna í stjórnarherbúðunum.
Munurinn er sá, að nú vilja menn
að Kvennalistinn verði hluti af
þessu forystuafli, reyndar
leiðandi hluti, enda hefur sá
flokkur endurnýjað þjóðmálin
með ferskum hætti og róttækum.
Skoðanakannanir eru ótvíræð
vísbending þess, að félagshyggju-
fólk vill markvisst átak í anda
þeirra vinnubragða sem
Kvennalistakonur hafa tileinkað
sér. Úrslitin eru ráðning til handa
forystu beggja A-flokkanna. Jón-
ar Alþýðuílokksins eru flengdir
fyrir efnahagsaðgerðir sem bitna
á láglaunafólki. Hin marghöfða
forysta Alþýðubandalagsins fær
heitt löðrungabað. Síðastliðið
haust virðist meirihluti flokks-
manna hafa haldið að hægt væri
að bjarga flokknum með ein-
hverju kraftaverki eins manns og
þeirra ráðgjafa sem hann kýs sér.
Minnihlutinn fór í fýlu og beið
eftir því að hin nýja forysta gerði
á sig, en almennir flokksfélagar
lögðust í dvala og biðu þess að
nýir kraftaverkamenn færðu
þeim betri tíð með blóm í haga.
Blómin urðu hins vegar flest þar
sem best hafði verið til þeirra sáð.
Nú veltur á miklu að menn í
báðum þessum flokkum skilji
sinn vitjunartíma og taki upp vax-
andi samstarf við Kvennalista-
konur og temji sér sjálfir vinnu-
brögð þeirra og megináherslur.
Á móti geta verkalýðsflokkarnir
gaukað að konunum því besta úr
arfleifð sinni, einkum því sem
kenna má við stéttarlegan sam-
félagsskilning. Það erlöngu kom-
inn tími til að það fyrnist yfir hinn
forna fjandskap A-flokkanna,
Þrlðjudagur 29. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5