Þjóðviljinn - 12.04.1988, Blaðsíða 5

_______________________/ FRETTASKYRING M ^ Þór Indridason
Ríkisstjórnin
Hugmyndir um aðild Borgaraflokksins
Annaðhvort Framsókn eða kratar út í kuldann. Hvorttveggja getur gengið. Naumt íefrideild ef Framsókn fer út.
Þreifingar hjá bakvarðasveitum stjórnarflokkana
Verða þeir Albert og Júlíus komnir í ráðherraembætti áður en
sumarið verður á enda?
Vegna hins alvarlega ástands
sem er að skapast innan stjórn-
arflokkana í ríkisstjórnarsam-
starflnu eru bakvarðasveitir þess-
ara flokka þegar byrjaðar að
hugleiða nýskipan ríkisstjórnar
og með hvaða hætti hún gæti orð-
ið nú á miðju kjörtímabilinu.
Samkvæmt heimildum Þjóðvilj-
ans eru þessi mál öll enn á frum-
stigi en til að byrja með er einblínt
á Borgaraflokkinn sem þriðja að-
ila, annaðhvort í staðinn fyrir
Framsókn eða Alþýðuflokkinn og
er sennilegra að Framsókn víki
enda hafa þeir nú ákveðið að taka
aðild sína að stjórninni til alvar-
legrar endurskoðunar samanber
miðstjórnarfundarboð þeirra
þann 23. apríl.
Ljóst er að strax í vor eða
snemma sumars verður að grípa
til viðamikilla efnahagsaðgerða
ef rétta á við þá slagsíðu sem orð-
in er á þjóðarskútunni, viðskipta-
hallinn fer nú að nálgast stjarn-
fræðilegar upphæðir og slíkt fer
brátt að hafa áhrif á lánstraust
okkar erlendis. Búast má við að
mjög skiptar skoðanir verði um
það með hvaða hætti þessar að-
gerðir eiga að vera og þreifingar
bakvarðasveitanna sýna að menn
eiga allt eins von á að þetta verði
skerið sem núverandi stjórnar-
samstarf strandar á.
Einn af þeim Borgaraflokks-
mönnum sem Þjóðviljinn ræddi
við segir að enn sem komið er
hafi ekkert bitastætt komið út úr
þessum hugmyndum, heldur
mætti líta á þetta sem svo að
menn vilji vera undirbúnir undir
að allt spryngi í loft upp í sumar.
Samkvæmt heimildum Þjóð-
viljans mun vera áhugi á því með-
al þingmanna Framsóknar og
sumra landsbyggðarþingmanna
Sjálfstæðisflokksins að losna við
Alþýðuflokkinn úr stjórninni
enda er mikil óánægja meðal
þeirra með byggðastefnu þessar-
ar stjórnar og hafa þeir í sífellt
auknum mæli mátt hlusta á
neyðaróp kjósenda sinna um að
allt sé að fara í kalda kol í at-
vinnumálum á landsbyggðinni
meðan að ekkert lát er á upp-
ganginum og þenslunni á þéttbýl-
issvæðunum.
„Þótt menn séu mikið að spá í
þessi mál tel ég að ástandið, og þá
sérstaklega í efnahagsmálum, sé
það viðkvæmt að menn hafi ekki
áhuga á að róta mikið til í stjórn-
arsamstarfinu," segir einn af á-
hrifamönnum Sjálfstæðisflokks-
ins og hann bætir því við að sitt
mat sé að meiri áhugi sé á þvf
innan Sjálfstæðisflokksins að
losna við Framsókn en Alþýðufl-
okkinn, bæði vegna hins góða
samstarfs Þorsteins Pálssonar og
Jóns Baldvins Hannibalssonar,
og hins að margir sjálfstæðis-
menn eru orðnir mjög argir út í
Steingrím Hermannsson og utan-
ríkismálastefnu hans.
Annað sem margir sjálfstæðis-
menn sjá sem jákvæðan punkt í
að fá Borgaraflokkinn inn í
stjórnina er að slíkt gæti orðið
góður taktískur leikur í að fá þá
aftur í sinn faðm og endurheimta
þannig fylgistap sitt frá síðustu
kosningum.
Ef litið er til þingmeirihlutans
sem Sjálfstæðisflokkur, Alþýðu-
flokkur og Borgaraflokkur hafa
er ljóst að hann er naumur, eink-
um í efrideild þar sem þessir þrír
flokkar skipa 11 sæti af 21 og þar
að auki er að finna hið eilífa
spurningamerki í íslenskri pólitík
sem er Karvel Pálmason. Hvað
neðrideild varðar hafa þeir þar
einnig aðeins eins atkvæðismeiri-
hluta, en þar er það spurning
hvort Stefán Valgeirsson væri
ekki tilkippilegur því vitað er að
hann er jákvæður gagnvart sam-
starfi við Borgaraflokksmenn
sem m.a. stuðluðu að því að hann
fékk sæti hjá Byggðastofnun.
Eins og að framan greinir eru
þetta enn sem komið er vanga-
veltur meðal bakvarðasveita
stjórnarflokkana og hefur ekkert
verið rætt innan herbúða toppana
þar, enda slíkt eðlilegur gangur á
vangaveltum sem þessum. Það er
ekki fyrr en menn fara að finna
• ákveðna fleti á samstarfi sem um-
ræðurnar komast á efri stig en ef
heldur sem horfir getur það orðið
fyrr en seinna.
-FRI
VIÐHORF
Glæpur og refsing
Gestur Guðmundsson skrifar
Engin kvikmynd hefur fengið
betri aðsókn mánuði en Hættuleg
kynni, sem sýnd hefur verið í
Háskólabíói og Regnboganum.
Hún segir frá snotrum miðstétt-
arhjónum með eitt barn; eigin-
maðurinn heldur fram hjá, og þá
vill ekki betur til en viðhaldið
verður tryllt af þrá í eiginmann-
inn, með skelfilegum afleiðing-
um. Ég hef yfirleitt gaman af
metaðsóknarmyndum, en nú brá
svo við að mér leiddist heldur á
bíó. Til þess að svona tryllir nái
tilætluðum árangri þarf maður að
fá samúð með einhverri sögu-
persónu, en hér var eiginkonan
svo dauðyflisleg að hún átti það
skilið að maðurinn héldi fram hjá
henni, eiginmaðurinn svo ó-
merkilegur pappír að hann átti
skilið að fá á baukinn fyrir fram-
hjáhaldið, en viðhaldið var bein-
línis fráhrindandi í sívaxandi
taugaveiklun sinni.
Það kemur líka í ljós að myndin
á vinsældir sínar ekki að þakka
vöruvöndun, heldur því að boð-
skapur hennar fellur vel í kramið.
Hver sem spurður er á götu úti
svarar að bragði: „Þessi mynd er
svo góð vegna þess að hún sýnir
það að framhjáhald borgar sig
ekki.“ Einn af þeim sem svöruðu
dagblöðunum svona greindar-
lega var formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna, og hann
bætti því við að hann vissi ekki af
neinum framhjáhöldum í sínum
kunningjahóp. Þá er ég viss um
að þjóðinni hefur létt. Lýðræðið í
landinu er mun öruggara í sessi ef
maður á ekki von á því að for-
ystumenn ungra sjálfstæðis-
manna verði ofsóttir af brjáluð-
um aðstoðarritstjórum.
Einhvern tfmann í myrkrinu í
Háskólabíó, þegar Michael
Douglas í gervi unga lögfræðings-
ins var að reyna að hrista af sér
brjáluðu blaðakonuna og bjarga
litlu kjarnafjölskyldunni sinni frá
glötun, rifjaðist upp fyrir mér
myndin The Arrangement, sem
faðir Michael, Kirk gamli Doug-
las, lék í fyrir um tuttugu árum.
Þar lék Kirk miðaldra bísness-
mann í þreyttu og dauðu hjóna-
bandi. Hann hljópst á brott og
endaði á því að lifa fábreyttu lífi
með ungri hippastelpu. Sú mynd
var ein af nokkrum Hollywood-
útgáfum á siðgæðisbyltingu
þeirra ára. Á áttunda áratugnum
tók Hollywood þátt í nýrri
bylgju, og nú var fjallað um
vandamál einstæðs miðstéttar-
fólks á fertugsaldri; stundum to-
og fyrir aldarfjórðungi, er kjarni
þess annar. Siðgæðisbyltingunni
mistókst aðeins að hluta til; henni
tókst ágætlega að rífa niður en
átti erfiðara með að finna
eitthvað haldgott í staðinn. Upp-
lausn hjónabandsins og frelsi í
kynlífi varð að einmanaleika og
frelsi markaðarins. Fólk sem
hrærist allan vinnudaginn í
grimmum frumskógi atvinnulífs-
ins, kærir sig ekki um að eyða
breyttust forsendur fjölskyldu-
gerðarinnar verulega. Það var
ekki lengur sama efnahagslega og
félagslega nauðsynin á því að
stofna fjölskyldu, og æ fleiri forð-
uðust það eða drógu, en ráku sig
þá á tilfinningaleg vandamál ein-
verunnar.
Siðgæði kynlífs og hjónabands
hefur síðustu árin einkennst af
afturhvarfi til einkvænis. Þetta er
oft rakið til sjúkdómsins eyðni,
„Hjónabandið á sér ekki lengur jafn-
traustar rœtur í efnahagslegri nauðsyn,
óumdeildri hefð og ótvírœðu siðgœði.
Hins vegar hefurþað aukna þýðingu
fyrir tilfinningalega velferð einstakling-
anna; menn gera auknar kröfur til
hjónabandsins áþvísviði, ánþess að
samfélagsþróunin skjóti nýjum efna-
hagslegum eðafélagslegum stoðum
undir hjónabandið. “
gaði ástin sterkt en reyndist villu-
ljós, stundum lentu einstæðing-
arnir á brjáluðum bólfélögum, og
öll voru vandamálin rædd á
skokktúrum, hjá sálfræðingum
eða yfir góðu hvítvínsglasi.
Nú er kynlífssiðgæðið sem sé
komið í hring. Hringnum lokar
Michael Douglas með því að
boða sama siðgæði í hjónabands-
málum og faðir hans var að gera
uppreisn gegn. Þá hljóta menn að
spyrja sig: Er allt eins og það var
fyrir rúmum tuttugu árum, og sú
siðgæðisbylting sem varð í milli-
tíðinni orðin afturreka?
Ég held að þetta sé ekki svo
einfalt. Hjólum sögunnar verður
ekki einfaldlega snúið við. Sú sið-
gæðisbylting, sem varð á 7. og 8.
áratugnum, hefur í vissum skiln-
ingi runnið út í sandinn - en ein-
ungis í vissum skilningi. Þótt ytra
borð siðgæðisins sé svipað í dag
kvöldum og helgum í jafn
grimmum frumskógi kjötmark-
aðarins, heldur leitar að and-
stæðu hans, tryggð og ást.
Það siðgæði, sem menningar-
bylting síðustu áratuga reif niður,
stóð hins vegar á nokkuð öðrum
grunni. Þótt hjónabandið hafi
löngum verið skreytt rómantík,
byggði það á all órómantískum
grunni. Það var samningur um
ákveðna verkaskiptingu kynj-
anna og einkum um framfærslu-
öryggi barnanna og eiginkonunn-
ar, sem dró sig út af vinnumark-
aðnum til að annast þau. Það
byggði á ævafornu fjölskyldu-
mynstri, sem kennt var við feðra-
veldi og hafði aðlagað sig kapítal-
ískum framleiðsluháttum.
Þegar konur sóttu út á vinnu-
markað, heimilisstörfin urðu létt-
ari og ríkisvaldið tók á sig stærri
hluta af uppeldi barnanna,
en sú skýring er of yfirborðsleg -
það er jú hægt að vera fjöllyndur
ef menn stunda „öruggt kynlíf".
Meginskýringin er sú, að menn
leita að tilfinningalegu öryggi í
föstum samböndum.
Hjónabandið á ekki lengur
jafn traustar rætur í efnahagslegri
nauðsyn, óumdeildri hefð og
ótvíræðu siðgæði. Hins vegar hef-
ur það aukna þýðingu fyrir til-
finningalega velferð einstakling-
anna; menn gera auknar kröfur
til hjónabandsins á því sviði, án
þess að samfélagsþróunin skjóti
nýjum efnahagslegum eða félags-
legum stoðum undir hjónaband-
ið. Fjölskyldan hefur því ekki
orðið þýðingarminni stofnun í
samfélaginu, en hins vegar mun
viðkvæmari.
íhaldsöfl samfélagsins hafa
fagnað auknu gengi hjónabands-
ins og leitast við að gefa því áferð
afturhvarfs til fornra dyggða.
Eftir upplausn síðustu áratuga
hefur mannlíf sótt aftur til hefð-
bundins fjölskyldulífs og ásóknar
í starfsframa og stöðutákn, en
fhaldsöflin horfa fram hjá þeirri
staðreynd að hreyfiafl þessarar
ásóknar er annað en fyrr - að þar
er fyrst og fremst um að ræða leit
að tilfinningalegu öryggi og
stöðugleika.
Meðal þess sem nútíminn hef-
ur fært okkur er vitneskja um
stöðugt fleiri valkosti í lífshátt-
um. Við getum tileinkað okkur
þætti úr lífsháttum framandi
þjóða, og ekki er lengur sama gjá
á milli lífernis einstakra stétta og
minnihlutahópa í sama samfé-
lagi. Allir þessir valkostir opnast
okkur á sama tíma og við tökum
þátt í því að festa mannlífið á ný í
fastari skorður en það hafði um
sinn. Þessi mótsögn leiðir af sér
ákveðna spennu í lífi nútíma-
fólks. Auglýsingamenn eru oft
næmir á strauma samtímans,
enda er það auglýsingamaður
sem gerði myndina Hættuleg
kynni og reyndar hafði gert áður
aðsóknarmyndina 9V2 vika. í
báðum myndum eru sýndir hinir
forboðnu ávextir öðru vísi lifnað-
arhátta, en söguhetjunum er refs-
að fyrir að fá sér bita af þeim. í 9
‘/2 viku fór reyndar mest fyrir
forboðnu ávöxtunum, en refsing-
in fyllir Hættuleg kynni að mestu
leyti. Báðar myndirnar bjóða
upp á ákveðna hreinsun. Það er
ætlast til þess að við hrífumst með
í hinum forboðna leik og tökum
síðan út refsinguna með sögu-
hetjunum. Eftir að hafa sært
djöflana þannig úr hjarta okkar
getum við gengið á ný út í hvers-
dagsleikann og sagt með for-
manni SUS, að ekkert slíkt gerist
í okkar kunningjahópi.
Gestur Guðmundsson er félags-
fræðingur og vinnur við ritstörf.
Hann skrifar um þessar mundir
viðhorfsgreinar í Þjóðviljann á
hverjum þriðjudegi.
Þriðjudagur 12. apríl 1988 ÞJÓÐViLJINN - SÍÐA 5