Þjóðviljinn - 14.04.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIfí
Getur Framsókn
veríð stikkfrí?
„Róm brennur," sagöi formaður Framsóknar fyrir nokkrum mán-
uðum. Með þessu líkingamáli átti Steingrímur Hermannsson við
að efnahagsmál þjóðarinnar væru að lenda í öngþveiti. Var ekki
annað á honum að heyra en Framsókn yndi því ekki að eldarnir
loguðu áfram.
Þegar Steingrímur var hvað áhyggjufyllstur vegna efna-
hagsmálanna voru efnahagssérfræðingar að senda frá sér ævint-
ýralega bjartsýnar spár um verðlagsþróun á þessu ári. Þá var enn
verið að tæpa á þeim verðlagsforsendum sem ríkisstjórnin hafði
miðað fjárlögin við, þ.e. að verðlag hækkaði á þessu ári innan við
10%. En þrátt fyrir bjartsýni spámannanna sá Steingrímur af
hyggjuviti sínu að eldur var laus.
En nú hafa spámennirnir líka heldur betur rankað við sér og eru
komnir fram með nýjar spár um verðlagsþróunina. Nú er ekki
lengurtalað um að verðlag hækki á þessu ári um innan við 10%.
Nú er rætt um 25% hækkun verðlags á árinu, að verðbólgan verði
hér 8 sinnum meiri en í helstu viðskiptalöndunum. Jafnhliða þessu
Því er spáð að viðskiptahallinn á þessu ári verði 12 og jafnvel
allt upp í 15 miljarðar króna. I fyrra var hann 7 miljarðar og þótti
mörgum nóg um. Allur útflutningur okkar til Bandaríkjanna, sem
löngum hafa verið helsta markaðsland okkar fyrir sjávarafurðir,
nam í fyrra 9,8 miljörðum króna. Ástandið er það alvarlegt að
jafnvel tvöföldun á útflutningi til Bandaríkjanna sem byggði á
hreinni aukningu á þjóðarframleiðslu dygði ekki til að vega á móti
viðskiptahallanum.
Það þarf mikla peninga til að mæta viðskiptahalla af þessari
stærðargráðu og íslendingar slá nú lán í útlöndum sem aldrei fyrr.
Lánsfjáráætlun ríkisstjórnarinnar er gjörsamlega farin úr böndun-
um. í fyrra varð aukning á erlendum lántökum 16 miljarðar en átti
samkvæmt áætlunum að verða 8,2 miljarðar.
Jafnt og þétt aukast erlendar skuldir þjóðarinnar og því er spáð
að þær verði 92 til 100 miljarðar króna um næstu áramót en það
jafngildir því að hver meðalfjölskylda skuldi um eina og hálfa
miljón króna í útlöndum.
Lýsingar efnahagssérfræðinganna eru sem sagt orðnar miklu
ískyggilegri en þegar formaður Framsóknar hrópaði að eldur væri
laus fyrir nokkrum mánuðum síðan og krafðist þess að kallað yrði
á slökkviliðið. Nú ber reykjarbólstrana við himin og logatungurnar
teygjast út um hvern glugga. Hvað segir Steingrímur Hermanns-
son og Framsóknarflokkurinn núna?
í Þjóðviljanum í gær birtist viðtal við Pál Pétursson þingflokks-
formann Framsóknarflokksins. Þar mátti sjá að Framsóknarmenn
gera sér enn þá fullvel grein fyrir því að eldur er enn laus. En það
er eins og áhuginn fyrir slökkvistarfinu hafi eitthvað dofnað frá því
að Steingrímur fékk að vera einn í sviðsljósinu og hrópa að Róm
væri að brenna. Nú virðist á þeim bæ lögð áhersla á að sýna fram
á að eldsvoðinn komi Framsóknarmönnum ósköp lítið við. Þeir
fengu ekki að taka að sér yfirstjórn efnahagsmála, og stóð þó ekki
á þeim að taka að sér embætti fjármálaráðherra en samstarfs-
flokkarnir skömmtuðu þeim hins vegar bara utanríkisráðuneytið.
Það ber nokkuð nýrra við að einum flokki í samsteypustjórn sé
nánast óviðkomandi allt það sem ekki heyrir undir þau fagráðu-
neyti sem ráðherrar hans stjórna. Auðvitað gengur það ekki upp
að Framsókn sé í stjórn þegar landbúnaðarmálin eru á dagskrá af
því að Jón í Seglbúðum er Framsóknarmaður, en í stjórnarands-
töðu þegar rætt er um ríkisfjármálin af því að Jón Baldvin er krati.
Almenningur veit að Framsókn ber fulla ábyrgð á stefnu ríkis-
stjórnarinnar í öllum málum. Það er líka vitað að stefna núverandi
ríkisstjórnar í efnahagsmálum er rökrétt framhald af stefnu ríkis-
stjórnar Steingríms Hermannssonar.
Framsókn getur ekki verið stikkfrí.
ÓP
Utbrelðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síöumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskrlftarverð á mónuði: 700 kr.
þlÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppó.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.).Sævar
Guðbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit8telknarar: GarðarSigvaldason, MargrótMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif8tofu8tjóri:Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bflstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
koma fram hrikalegar upplýsingar um viðskiptahallann gagnvart
útlöndum og stórauknarerlendar lántökur. í Ijós kemurað ástand-
ið er svo alvarlegt að efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar er í
voða.
Frönsk
kvikmynda-
vika
„Á veraldarvegi" heitir
frönsk kvikmynd ágæt sem
sýnd var við upphaf franskr-
ar kvikmyndaviku sem nú
stendur yfir. Mynd sem lýsir
af útsmognu listfengi og asa-
lausri smekkvísi bæði skop-
legum og dapurlegum hlið-
um þeirra tíðinda, að ungur
drengur kemur í nýtt um-
hverfi,heimurinnstækkar '
skyndilega, hann fær að sjá
og heyra miklu fleira en
hann fær með góðu móti ris-
ið undir.
Pessi kvikmynd fékk að
verðleikum mikið lof hjá
einum kvikmyndarýni í
Morgunblaðinu í gær. Og í
þeirri umsögn er m. a. þessar
setningar hér að finna:
„Það þarf ekki nema eina
mynd eins og Á veraldarvegi
til að sýna hvað allir kvik-
myndadagar, kvikmynda-
viícur, kvikmyndahátíðir,
eru dýrmætar hér á íslandi
þegar þjóðin er að breytast í
bandaríska kapalstöð með
hverjum lögguþættinum,
spennumyndinni og ung-
lingagríninu sem líður.
Það þarf ekki nema eina
mynd eins og Á veraldarvegi
til að minna á allar hinar
myndirnar sem við fáum
aldrei að sjá fyrir Chuck
Norris.“
Hvað fáum við
aðsjá?
Þetta er ekki nema satt og
rétt. Það er sama hvort tald-
ar eru kvikmyndir þær sem
sjónvarpsstöðvar sýna eða
myndaval kvikmyndahúsa
borið saman við það sem á
boðstólum var fyrirt.d. 20
árum: við erum svo sannar-
lega að breytast í „banda-
ríska kapalstöð“. Við höfum
reyndar allt frá stríðsárun-
um og fyrstu árum eftir stríð
þegar öngvar myndir sáust
hér nema amrískar, verið á
hraðleið til Bandaríkjanna
sem kvikmyndanotendur.
Smám saman hafa menn
gerst heimavanir innan til-
tekinna tegunda banda-
rískra kvikmynda: endur-
tekningin lætur menn fljót-
lega kannast við það hver er
hvað í kábojmyndinni, grín-
myndinni, löggumyndinni,
sálflækjumyndinni (sem
hver um sig eru alveg eins og
aðrar myndir í sama flokki
nema skipt um stjörnur).
Menn venj a sig líka á
hraðann í bandarískum
kvikmyndum sem leyfir ekki
að numið sé staðar við nokk-
urn skapaðan hlut. Allt væri
það nú í lagi ef ekki gerðist
annaðí leiðinni. Nefnilega
það, að landsmenn venja sig
af því að horfa á kvikmyndir
frá öðrum menningarsvæð-
um, þar sem fólk og sögur af
því eru ekki eins þrælslega
stöðluð og í Hollywood.
Menn átta sig ekki á, eða
nenna ekki að átta sig á,
ítölsku eða frönsku
mannlífsmynstri og ef
myndskeið fara fram úr svo
og svo mörgum sekúndum
þá fara menn að ergj a sig og
aðra á því hvað allt sé þetta
leiðinlegt og ekkert fútt í
neinu.
Fordomar rammir
Ekki bætir það úr skák að
í allskonar „lesendabréfum“
og fjölmiðlaskrifum er ó-
spart alið áfordómum. Það
er til dæmis langt síðan
menn ákváðu það svona
fyrirfram að allar rússneskar
myndir væru hrútleiðin-
legar, sem er náttúrlega mis-
skilningur, þótt vissulega
hafi Sovétmenn framleitt
dobíu af vondum myndum
eins og aðrir. Jafnvel enn
fleiri bölbænir hafa menn
svo sungið einhverri
hremmingu sem þeir kalla
„sænskar vandamálamy nd-
ir“ og á að vera eitt það
ömurlegasta undir sólinni.
Sú meinloka hefur stundum
tekið á sig hlálegustu mynd-
ir. Sjónvarpið sýndi t.d. eitt
sinn sænskfinnska upptöku
á hinu fræga leikriti Svis-
slendingsins Max Frisch, Bi-
ederman og brennuvargarn-
ir. Og það var eins og við
manninn mælt - sjónvarps-
rýnir DV bað guð að forða
sér undan „enn einni sænsku
vandamálamyndinni". Og
ef Svíar eru ekki beinlínis að
kafna í félagsfræðinni, eins
og sj ónvarpsáhorfendur
komust ekki hjá að sjá þegar
Sj ónvarpið sýndi á j ólum
snilldarverk Ingmars Beg-
mans um Fanny og Alex-
við: Ingmar skepnan er
dóni, hann lætur fólk vera
að reka við og gera hitt á
sjálfum jólunum. Aldrei
gerum við svoleiðis.
Petta skiptir
máli
Það er því ekki nema satt
og rétt sem segir í þeirri
gagnrýni sem til var vitnað:
okkur veitir ekki af að fá
kvikmyndavikur og kvik-
myndahátíðir. En það er
barasta ekki nóg. Hátíð er
hátíð og kannski fer það
smám saman að festast í
sessi hjá mörgum að hvunn-
dagsleiki kvikmyndahús-
anna og kannski sjónvarps-
stöðvanna líka, sé eins og
hvert annað fúafen von-
leysis þar sem aldrei muni á
öðru ganga en hátæknilegu
skyttiríi, kjaftshöggafim-
leikum og útsmoginni
væmni. Sjónvarp allra
landsmanna er sá aðili sem
helst hefur reynt að andæfa
þessu vonleysi með því að
leita víðar til fanga en aðrir
þeir sem ræmur sýna. Og
ber að þakka það sem sæmi-
lega tekst í þeim efnum - þó
nú væri, en ósköp er sú við-
leitni oft daufleg eitthvað og
lítt marksækin. Því miður.
Að lokum þetta: Þegar
varað er við mjög einhæfu
vali á kvikmyndum og sjón-
varpsefni, þá höfum við ekki
barastaþaðíhuga, að okkur
sé annt um að mörlandar séu
minntir með reglulegum
hætti á fjölbreytileika
heimsins. Ekki heldur það
að það er óhollt að börn
venji sig á að Útlenskan í
heiminum sé enska og ekki
annað. Heldur blátt áfram
það, að við þurfum mjög á
vönduðum evrópskum kvik-
myndum að halda til að
minna okkur á að það er
mark á kvikmyndum tak-
andi. Myndin af Parísar-
drengnum í vist, Á veraldar-
vegi, eða þá hemámsára-
myndin Bless krakkar, hafa
- svo næstu dæmi séu nefnd
-nefnilega þann dýrmæta
kost, að þar mætum við lif-
andi fólki sem hægt er að
trúa á. Meðan obbinn af
bandarískum kvikmyndum
er framleiddur undir aga
þeirrar markaðsfrekju sem
skammtar lifandi lífi sorg-
lega lítið svigrúm. ájj _
4 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN: Fimmtudagur 14. apríl 1988