Þjóðviljinn - 17.04.1988, Blaðsíða 15

litóba
boðskap, og er nú kominn til
Ameríku í leit að ævintýrum.
Heimskringlu var á þessum
tíma ritstýrt af Sigfúsi Hall-
dórssyni frá Höfnum. Blaðið var
tengt íhaldsflokknum en var þó
miklu frjálslyndara í menning-
armálum heldur en Lögberg sem
var kennt við Frjálslynda og lút-
erskan púritanisma.
Hinn 17. ágúst birtist lofkvæði
til íslenskunnar í Heimskringlu
undir heitinu „Kveðið í Winni-
peg“. Halldór Kiljan Laxness er
skráðu höfundur en tekið er sér-
staklega fram að eftirprentun sé
bönnuð, bæði „hér (þ.e. í Winn-
ipeg) og á íslandi“. Það er sjálfsat
að virða það bann.
„Efnilegast skáld
íslenzkt nú“
Viku síðar birtist viðtal við
Halldór Kiljan Laxness á forsíðu
Heimskringlu - við hliðina á frá-
sögn af jarðarför Stephans G.
Stephanssonar. í þessu viðtali
vitnar ritstjórinn í fyrri ummæli
sín um að Halldór sé „eitthvert
efnilegast skáld íslenzkt nú“ og
síðan rekur Halldór sjálfur efni
Vefarans mikla frá Kasmír og
viðbrögð íslendinga á íslandi við
bókinni: „...ég hef litið á deilur
þær, sem risu út af bók minni,
sem sprottnar af mjög skiljan-
legum og um leið fyrirgefan-
legum skorti ísl. heima til þess að
hugsa alþjóðlega. Sem stendur er
á íslandi mjög barin bumba fyrir
svokallaðri sveitamenningu og
virðast það vera áhrif frá norskri
lýðskrumara-pólitík. Snerti-
punktur þessa norska sveita-
menningar bumbusláttar er sá við
íslenzkt ástand, að
stjórnmálaflokkarnir þurfa hver
um sig að koma sér vel við sveita-
menn. Þess vegna hafa pólitísku
blöðin, jafnvel í listdómum, not-
fært sér þá taktík að hæla öllu sem
kemur ofan úr sveit, en bölsótast
gegn hverju því, sem hugsað er
eða sett í form á alþjóðlega vísu.
Eru það aðallega nokkrir háskól-
akennarar, sem hafa tekið að sér í
samráði við ýmsa pólitíska fyrir-
liða, að halda lofræður um
sveitamenningu, jafnvel á ótrúl-
egustu stöðum."
Komið og hlustið!
í eftirmála lofar ristjórinn
Halldór sérstaklega fyrir sína al-
þjóðlegu menntun og „logandi
starfsvilja" og talar um mikinn og
bráðan listþroska en slfkt „hendir
ekki títt, sérstaklega ekki meðal
íslendinga, sem að jafnaði hafa
verið seinþroskaðri til ritsnilldar,
en aðrar menningarþjóðir,
auðvitað sökum afskekkju sinn-
ar.“
Undir lokin er minnst á vænt-
anlega upplestra og fólk hvatt til
að koma og heyra Halldór sjálfan
lesa upp. (Á baksíðu er svo aug-
lýsing um upplestrana: Gimli, 1.
sept., Riverton, 2. sept., Winni-
peg, 6. sept., Árborg, 9. sept. og
Lundar, 13. sept.)
Daginn eftir, 25. ágúst, kom
Lögberg út og sagði frá Halldóri
og væntan'egum upplestrum. Þar
er talað um hið „stórkostlega
verk“, Vefarann, og rakin mis-
jöfn viðbrögð við bókinni sem
beri þó saman um að hún sé
„skrifuð af mikilli snilld.“ Síðan
kemur löng tilvitnun í „Loksins,
loksins“-ritdóm Kristjáns Al-
bertssonar og endað á því að
þetta sé einasta tækifærið til að
hlusta á Halldór því að hann sé á
förum „vestur til California“.
„Um afnám
heimilanna“
í sama blaði birtist ræða sem
Halldór flutti á íslendingadaginn
á Hnausum og nefndist „Frá arn-
inum út í samfélagið" (líka í Hkr.
31. ágúst). Eins ogheitið bermeð
sér fjallar Halldór þar um þá
breytingu á lífi fólks sem nútíma-
menning í borgum hlýtur að
valda. Hann lýsir því hvernig
uppeldið er að færast út af heimil-
inu yfir í skóla og dagvistanir,
hvernig heimilið er ekki lengur
vinnustaður fólks og hvernig
skemmtanir eru að færast út af
heimilum inn í kvikmyndahús og
tónleikasali. Aukin menntun,
leikir og menningarstarfsemi
skapi vitund um jöfnuð og hljóti
jafnframt að kalla á endurskoðun
á grunneiningum þjóðfélagsins,
heimili og hjónabandi, sem leiði
til þess „að þjóðfélagið allt verði
gert að einu stóru heimili, þar
sem allir kraftar sameinist að
einu stóru markmiði: algerðu af-
námi stéttamismunarins."
„ Nýja ísland:
„Óefað listaverk“
Hinn 7. september birtast tveir
lofsamlegir ritdómar í Heims-
kringlu um upplestrana að Gimli
og í Winnipeg. B.B. Olson skrif-
ar frá Gimli og segir að séra Sig-
urður Ólafsson hafi ávarpað sam-
komuna, fagnað Halldóri og gert
sérstaklega að umræðuefni þá al-
þjóðlegu menntun sem hann
hafði aflað sér: „Presturinn
kvaðst vera mjög ánægður að
heilsa þessum unga manni, er
sýnt hefði oss þá íslenzku rækt og
virðingu að heimsækja oss fyrst
og byrjar sínar samkomur á
Gimli í Nýja íslandi." Um lestur
Halldórs segir: "... sá kafli er
hann las síðast, var saga, skrifuð
hér á Gimli í sumar, og er efnið
tekið úr frumbyggjalífinu hér i
Nýja íslandi. Það er sagan um
leið mannsins, með konu sína og
börn, úr „gamla" landinu í „nýja“
landið, fyrirheitna landið, með
öllum sínum vonum og
draumum. Baráttan gamla og
nýja fyrir tilverunni til þess að fá
þrám sínum svalað og takmörk-
um sínum náð, svo margbreyti-
legar sem vegferðir vorar eru í
gegnum lífið. Saga þessi er óefað
listaverk; lýsingar á persónum
frumlegar og skýrar, og smjúga
hug manns eins og leiftur ljósvak-
ann; sumar fagrar og aðrar ljótar.
Sumum mun finnast sagan ekki
„fara vel“, eins og þeir hefðu
vonast eftir að skáldið myndi
nota tækifærið til, þegar hann var
að heimsækja nýlendufólk, þar
sem allir vilja fá að heyra lof um
sig sjálfa, í sögum og ljóðum.
„Eitthvað fallegt um mig,“ sagði
Fúsi á Hala. En Halldór Kiljan
Laxness er vaxinn langt upp úr
þeim sauðbandssokkum. Hann
skilur list og skáldskap og veit að
þessu verður hann að þjóna, sam-
kvæmt andanum, en ekki kröfum
Péturs og Páls, til þess að falla
ekki úr því tignarsæti sem sönn
list býr elskendum sínum. Ég fór
heim hrifinn, glaður og ánægður,
og gleymdi ekki að þakka þessum
unga listamanni „fyrir lesturinn“.
Isama blaði segir Sig. Júl. Jó-
hannesson frá upplestrinum í
Winnipeg og hefur sýnilega hrif-
ist bæði af manninum Halldóri
Kiljan Laxness og sögunni „Nýja
ísland". „Þar hefir skáldinu tek-
ist að koma á fáeinar blaðsíður
þeirri mynd, sem sýnir sorgir og
sársauka landnemanna og einnig
manndóm þeirra.“ Og eftir mjög
lofsamlega lýsingu á sögunni
segir: „Þeir íslendingar fóru mik-
ils á mis sem ekki notuðu sér
þessa kvöldstund til þess að
hlusta á skáldið.“
Kirkjan og heimilið
Daginn eftir birtist grein í Lög-
bergi eftir séra Pétur Sigurðsson í
Árborg og er henni beint gegn
skoðunum Halldórs á nútíma-
menningunni og „afnámi heimil-
anna“ eins og þær birtust í
Hnausa-ræðunni - án þess þó að
minnst sé berum orðum á Hall-
dór sjálfan. Séra Pétur boðar
ágæti heimilisins og vitnar til frú
Ingibjargar J. Ólafson sem hafði
ritað grein undir yfirskriftinni
„Heimilið" í Lögberg þá um
sumarið. Þessu fylgir klerkleg út-
tekt á hverfulleik frægðarinnar
og ábending um að ekki fari nú
alltaf saman að vera frægur mað-
ur og göfugur.
í næsta tölublaði Lögbergs
svarar Halldór prestinum og
tekur fram að „gefnu tilefni“ að
ekki sé „um neina missætti að
ræða vegna munar á skoðunum“.
Halldór segist eingöngu vera að
lýsa ástandinu og geti tekið undir
með séra Pétri að „ýmislegt mætti
einhvern veginn betur fara.“
Undir lok september birti
Halldór kvæði sem hann kallaði
„Sálm“ („Endurprentun bönn-
uð“) í Heimskringlu og síðan
heyrist ekki meira um hann fyrr
en sagan „Nýja fsland“ birtist í
sama blaði, 19. október. En þeg-
ar þar var komið hefur Halldór
verið farinn lengra vestur.
Auk þessara skrifa ritaði Hall-
dór langa grein um Stephan G.
Stephansson, „Landneminn
mikli“, sem birtist í Heimskringlu
7. september og í Lögbergi dag-
inn eftir, þann áttunda, og síðar í
bók Halldórs, Af skáldum.
Eflaust er það rétt að mörgum
hefur mislíkað við söguna „Nýja
ísland“ og þótt að sér vegið þegar
sagan var fyrst lesin á íslendinga-
samkomum í Manitóba. En slíkt
eru eðlileg og sjálfsögð viðbrögð
við sögum Halldórs Kiljan Lax-
ness á þessum árum. Hitt má ekki
gleymast að þeir sem áttuðu sig á
snilldinni létu líka í sér heyra og
eru raunar þeir einu sem skrifuðu
um rithöfundinn Halldór Kiljan
Laxness þann sumarpart sem
hann dvaldi meðal fslendinga í
Manitóba.
í Winnipeg, 5. mars 1988
Gísli Sigurðsson.
Sunnudagur 17. apríl 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
Halldór Kiljan Laxness.
Félagsmálastofnun
Reykjavíkurborgar
Unglingaathvarf
Flúðaseli 61
Auglýst er eftir starfskrafti í 46% kvöldstarf.
Hér er um að ræða mjög fjölbreytt og gefandi
starf með unglingum á aldrinum 13-16 ára.
í athvarfinu eru 6-8 unglingar á hverjum tíma og
eru ástæður þess að þau leita stuðnings okkar
mjög mismunandi.
Starfshópurinn er lítill og samheldinn, og sam-
starfsandi er góður.
Æskilegt er að umsækjendur hafi háskóla-
menntun á sviði uppeldis-, félags-, kennslu- og/
eða sálarfræði, eða sambærilega menntun.
Umsóknareyðublöð fást á staðnum eða hjá
Starfsmannahaldi Reykjavíkurborgar, Pósthús-
stræti 9.
Umsóknarfrestur er til 30. 04.
Nánari upplýsingar veitir forstöðumaður í síma
75595 eftir hádegi virka daga.