Þjóðviljinn - 28.04.1988, Blaðsíða 8

Leyni-
skýrslurnar
Hverjir voru höfundar þeirra og
hvaða starfa gegndu þeir hér á
landi?
William C. Trimble var áriö 1948 1.
sendiráðsritari, ræðismaður og settur sendi-
fulltrúi við bandaríska sendiráðið. Hann var
þar næstæðsti maður og reyndar var hann
næstæðsti borgaralegi embættismaður
Bandaríkjastjórnar hér á landi. Það varTrim-
ble sem sendi þáverandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, Dean Acheson, skeyti í mars
1948 þar sem hann sagði að forsætisráð-
herra íslands, Stefán Jóhann Stefánsson,
hefði nýlega spjallað við sig um áhyggjur af
því hve margir kommúnistar störfuðu hjá
hinu opinbera. Ræddu þeir síðan um nafn-
greinda starfsmenn íslenska ríkisins sem
víkja þyrfti úr starfi.
Richard P. Butrick kom hingað sem sendi-
herra 1948. Hugsanlegt er að Trimble hafi
um eitthvert skeið ráðið ferðinni í sendiráðinu
meðan beðið var komu Butricks. Kannski
hefur Trimble þótt að allt hafi haft annan róm
áður en Butrick kom til sögunnar. Petta eru
þó hreinar getgátur sem byggjast á undar-
legum tóni sem kemur stundum fram í skýrsl-
unum. Það er engu líkara en Trimble sé hálf-
partinn að ásaka Butrick um dugleysi, en sá
síðarnefndi beri fimlega af sér sakargiftir og
leggi fram sannanir fyrir því að svo sannar-
lega reyni bandaríska sendinefndin undir
hans stjórn allt sem í hennar valdi standi til að
hafa áhrif á þróun mála á íslandi.
Þann 4. ágúst sendi Trimble langa leyni-
skýrslu til Mr. Hickerson á Evrópuskrifstofu
bandaríska utanríkisráðuneytisins, Norður-
Evrópudeild. Þetta var löng ritsmíð upp á 8
blaðsíður um „áhrif kommúnista á íslandi og
tillögur um úrbætur".
Bandaríska utanríkisráðuneytið hefur beð-
ið Butrick sendiherra um álit á þessum til-
lögum og hann hefur sent bráðabirgðasvar
8. okt. 1948. Síðan hefur hann fengið
greinargerðir frá nokkrum starfsmanna sinna
við sendiráðið hér, þ.e. frá Reese menning-
arfulltrúa, Byrns 2. sendiráðsritara og
McKesson 3. sendiráðsritara. En þann 10.
nóv. 1948 sendir hann skýrslu þá, sem hér er
vitnað til, undir heitinu „Aðgerðir bandarísku
sendinefndarinnar á íslandi til að berjast
gegn kommúnisma".
ÓP
Trimble vildi að forystumenn
„and-kommúnísku“flokkanna yrðu
hvattir til að koma upp vopnuðum
sveitum sem fengju á laun létt vopn
og skotfæri. Butrick taldi á þessu
m.a. þá annmarka að slíkar sveitir
sköpuðu falska öryggiskennd sem
komið gæti í veg fyrir bandarískar
áætlanir um alvöru setulið á íslandi.
Hemám hugarfarsins
Bandarískir sendimenn voru í nánu sambandi við íslenska ráðherra og
ritstjórasvokallaðra „andkommúnískra“ dagblaða. Langtíma
hagsmunir Bandaríkjanna: Samningar um dvöl hersins á
Keflavíkurflugvelli. Gripið niður íleyniskýrslur sem starfsmenn
bandaríska sendiráðsins sendu yfirboðurum sínum

I skýrslu sinni áminnir Trimble yfirmenn sína um aö gleyma ekki langtíma hagsmunum Bandaríkjanna, samningum um veru Banda-
ríkjahers á Islandi.
Mr. Trimble bendir á að styrk-
ur kommúnista hafi nokkuð
minnkað eftir að Nýsköpunar-
stjórnin (Sjálfstæðisflokkur, Sós-
íalistaflokkur og Alþýðuflokkur)
fór frá völdum og ríkisstjórn Stef-
áns Jóhanns (Stefanía: Alþýðu-
flokkur, Sjálfstæðisflokkur og
Framsókn) var mynduð í febrúar
1947. En hann varar við að þeir
séu allt of sterkir í landi sem hefur
mikla hernaðarþýðingu fyrir
Bandaríkin. En Trimbie vill að
farið sé að öllu með gát. „Við ætt-
um eftir því sem unnt er,“ segir
hann, „að reyna að fara óbeint að
hlutunum til að komast hjá því að
vekja grunsamdir hjá almenn-
ingi, sem hefur tilhneigingu til að
vantreysta útlendingum, og koma
þannig í veg fyrir öll okkar mark-
mið.“ Tillögur sínar setur Mr.
Trimble fram í 13 liðum.
IErlend fjárhagsað-
■ stoð, hjálp og ráð-
gjöf til að vekja Al-
þýðuflokkinn úr dái
Mr. Trimble segir að Alþýðu-
flokkurinn hafi átt í mestu vand-
ræðum með að greiða laun erind-
reka í hlutastarfi á meðan Sósíal-
istaflokkurinn sé með marga
menn í vinnu. Þá þurfi að greiða
hallann af Alþýðublaðinu og
fjölga verulega ferðum forystu-
manna Alþýðuflokksins til Norð-
urlanda og annarra landa í
Vestur-Evrópu. Verði slík fjár-
hagsaðstoð veitt ætti hún helst að
berast Alþýðuflokknum sem gjöf
frá norska Verkamannaflokkn-
um en alls ekki að koma beint frá
Bandaríkjunum.
Trimble leggur líka til að
verkalýðsleiðtogar og kratar í
öðrum löndum verði fengnir til
að sækja Alþýðuflokkinn heim til
að hressa hann við.
Butrick sendiherra álítur að
fjárhagsstuðningur við stjórn-
málaflokka sé gróf afskipti af
innri málefnum annars ríkis. Auk
þess beri að athuga að það sé
Sjálfstæðisflokkurinn en ekki Al-
þýðuflokkurinn sem sé tryggasti
vinur Bandaríkjanna. „Það verð-
ur að minna á að það var forsætis-
ráðherra úr Sjálfstæðisflokknum
sem kom Keflavíkursamningnum
í gegn.“(Ólafur Thors) Auk þess
sé Alþýðuflokkurinn alls ekki að
dauða kominn. Forsætisráðherr-
ann (Stefán Jóhann Stefánsson)
sæki mjög oft ráðstefnur til Norð-
urlanda. „Svo virðist að það sé
rétt að blað flokksins, Alþýðu-
blaðið, sé í fjárhagskröggum. En
engu að síður er nægjanlegt ríki-
dæmi í flokknum og meðal félaga
hans til að bæta úr því ástandi.“
Sendiherrann segist hafa rætt
slíkar heimsóknir fyrir nokkrum
mánuðum við forsætisráðherr-
ann og segist halda að hann sé
ekki búinn að gleyma málinu.
„En ég mun minna hann á þetta
við hentugt tækifæri."
2Fyrrum kominar
■ sem „séð hafa ljós-
ið“ heimsæki ísland
Mr. Trimble segir að íslend-
ingar séu hrifnir af að fá fræga
útlendinga í heimsókn og telji
það heiður fyrir landið. Þeir leggi
mun betur eyru við orðum slíkra
gesta en íbúar í miljónalöndum.
Hann minnir á „vellukkaða“
heimsókn og fyrirlestur Arnulfs
Överlands og stingur upp á að
hingað komi menn á borð við Lo-
uis Budenz og Arthur Koestler.
Butrick sendiherra álítur þetta
ekki nýstárlega hugmynd en engu
að síður góða. Hann hefur líka
verið hrifinn af fyrirlestrum
Överlands um hættuna af komm-
únistum en þeir voru haldnir á
vegum Norræna félagsins en þar
var forseti Stefán Jóhann .Stef-
ánsson forsætisráðherra. Över-
land stakk upp á (í maí 1948) að
ísland léti land undir herstöð og
kann það að hafa verið „startskot
núverandi ríkisstjórnar undir rós
í baráttunni fyrir að fá hervernd
fyrir ísland.“
3Bandaríkjaher end-
■ urskoði kaup á fiski
og fiskafurðum fyrir
Þjóðverja
Mr. Trimble vill að þeim boð-
um verði á óformlegan hátt kom-
ið til forystumanna í Framsókn-
arflokki og Sjálfstæðisflokki að
endurskoðuð yrði sú stefna
Bandaríkjahers að kaupa hér fisk
fyrir hernámssvæðin í Þýskalandi
ef á íslandi yrði mynduð ný ríkis-
stjórn með þátttöku kommún-
ista.
Sendiherrann segist margoft
hafa lagt þunga áherslu á þetta
atriði m.a. í ferð sinni til Banda-
ríkjanna í júlí 1948. Þessi við-
leitni hafi þegar skilað miklum
árangri.
Kommúnistar víki
■ úr öllum ábyrgðar-
störfum, þar á með-
ai í skólum og í há-
skólanum
Mr. Trimble vill að leitað sé
aðstoðar hjá Norðmönnum og
hugsanlega hjá Bretum við að
gera íslenskum ráðherrum ljóst
að það sé algjörlega nauðsynlegt
„að fjarlægja kommúnista úr
öllum áhrifastöðum, þar á meðal
úr skólum og háskólanum. Viss
skref hafa þegar verið stigin í
þessa átt, búið er að brjóta á bak
aftur yfirráð kommúnista á Ríkis-
útvarpinu og kommúnisti í starfi
flugmálastjóra hefur verið látinn
víkja." Vandræðin telur Trimble
vera þau að íslensku ráðherrarnir
óttist að vera ásakaðir um pólit-
ískar ofsóknir og því hætti þeim
til að slá slíkum málum á frest.
„Þetta hefur undirritaður gert
við öll heppileg tækifæri," segir
Butrick sendiherra, „og ríkis-
stjórnin hefur ekki slegið slöku
við.“ Hann minnist líka á Erling
Ellingsen flugmálastjóra. „Það
þurfti lagasetningu á alþingi til að
setja hann til hliðar, en það var
engu að síður gert,“ segir sendi-
herrann og er ekki frítt við að
kenna megi nokkurs stolts í frá-
sögn hans.
„Höldum því áfram þeirri
stefnu að knýja á um það við hag-
stæð tækifæri að fólki með
kommúnískar tilhneigingar verði
vikið úr valda- og áhrifastöðum."
Andkommúnísk
■ blöð fái aðgang að
trúnaðarmálum til
að geta betur túlkað
erlendar fréttir
Mr. Trimble kann að segja frá
því að í einkasamtölum við hann
hafi forystumenn and-komrnún-
ísku flokkanna þriggja (lýðræðis-
flokkanna!) óskað eftir að flokks-
málsgögn þeirra fengju upplýs-
ingar sem hnekkt gætu túlkunum
kommúnistablaðsins (Þjóðvilj-
ans) á erlendum atburðum. Ef
þeir fengju aðgang að leyndarg-
ögnum yrði reynt að gæta fyllstu
varkárni. Trimble stingur upp á
því að Morgunblaðið, Tíminn og
Alþýðublaðið fái hjá blaðafull-
trúa sendiráðsins vatnsþynnta út-
gáfu af „Weekly Foreign Relati-
on Summary“, leyniskýrslu sem
vikulega var dreift til ýmissa
bandarískra embættismanna.
Þetta telur Butrick sendiherra
bæði „erfitt og hættulegt“. Sam-
skiptin við ritstjórana þurfi að
vera óformleg. Agætt sé að koma
hugmyndum á framfæri við þá
yfir kaffibolla eða í kokteil-partíi.
íslendingar kæri sig ekki um að
vera settir upp að vegg og
reyndar sé stundum erfitt að
skilja hvað þeir séu að fara. Sem
sagt: í samskiptum við ritstjórana
á að fara að með gát.
Sendiherrann rekur síðan
dæmi um hvað unnt sé að gera.
Hann nefnir t.d. útvarpsþátt frá
„Voice of America" sem reyndar
hafi ekki verið nægjanlega vel
fluttur til að hann skildist á fs-
landi. En efnið hafi verið gott og
því ætti að dreifa útskrift af hon-
um til vinveittra fjölmiðla.
Aukin dreifing á
■ bandarískum tíma-
ritum
Mr. Trimble bendir á að ís-
lendingar hafi áhuga á bók-
menntum og að auk þess sé meiri-
hluti þeirra læs á ensku. Skortur á
erlendum gjaldeyri valdi því að
lítið sé hér af bandarískum tíma-
ritum. Það þurfi að flytja tímarit
á borð við Time, Newsweek o.fl.
með flugi til íslands. En þetta geti
orðið erfitt vegna gjaldeyrishafta
nema Bandaríkjamenn sætti sig
við greiðslur í íslenskum krónum.
Butrick sendiherra segir að
þessi hugmynd hafi áður verið
lögð fyrir bandaríska utanríkis-
ráðuneytið en henni hafi verið
hafnað. Aftur á móti hafi verið
unnið að málinu á annan veg.
Verktakar á Keflavíkurflugelli
hafi tekið að sér að „safna saman
öllum notuðum bandarískum
tímaritum á Vellinum, en þau
skipti hundruðum á mánuði, og
sendi þau menntamálaráðuneyt-
inu til dreifingar í sjúkrahúsum, í
skólum og til annarra heppilegra
viðtakenda. Þetta er umtalsvert
jákvætt framlag.“
Þá ræðir sendiherrann mögu-
leikann á því að Íslensk-ameríska
félagið geti gert eitthvað í málinu
og að íslenska ríkisstjórnin muni
hugsanlega leggja fram eitthvert
fé til að greiða áskrift að banda-
rískum tímaritum.
7Sýningar á and-
■ kommúnískum
kvikmyndum
Mr. Trimble leggur til að með
svipuðum aðferðum og rætt er
um í lið nr. 6 hér að ofan verði
reynt að tryggja að hér verði
sýndar ýmsar þær andkommún-
ísku myndir sem verið sé að sýna í
Bandaríkjunum.
Butrick sendiherra telur þetta
ýmsum vandkvæðum bundið en
þó hafi bandaríska sendinefndin
á íslandi tekið málið til athugun-
ar. Hann geti þó mælt með þessu
ef unnt væri að fá bandaríska
kvikmyndaframleiðendur til að
sætta sig við málamyndagreiðslur
frá íslandi. En eitt þurfi að at-
huga: kvikmyndir, sem hingað
koma, þurfa að hafa auðmeltan-
legt skemmtigildi. Listrænn
mælikvarði sé ekki það sem ávallt
skipti mestu. „Hinrik 5. gekk
ekki hér.“
Reynt verði að
■ sanna njósnir á Ein-
ar Olgeirsson
Mr. Trimble telur að það kæmi
heldur betur við kaunin á íslensk-
um kommúnistum og eyðilegði
ímynd þeirra sem ættjarðarvina
ef takast mætti að koma í hendur
forsætisráðherrans (Stefáns Jó-
hanns) eða utanríkisráðherrans
(Bjarna Benediktssonar) sönn-
unargögnum um njósnir. Á
heppilegum tíma, t.d. í miðri
kosningabaráttu, mætti leggja
fram gögn er tengdu Einar Ol-
geirsson við sovéskan njósna-
hring. Sendinefndin í Rekjavík
hafi komið fram með slíka tillögu
í ársbyrjun 1948 og málið sé nú
líklega til athugunar hjá CIC
(Intelligence Center?) í Þýska-
landi.
Það yrði líka mjög hjálplegt,
segir Mr. Trimble, ef unnt væri
að leggja fram myndir til sönnun-
ar þeim fréttum að verið væri að
koma upp sovéskum hernaðar-
mannvirkjum á Svalbarða. Þær
yrðu nýttar til „varfærinnar dreif-
ingar til ráðherra í íslensku ríkis-
stjórninni."
Butrick sendiherra er hjartan-
lega sammála þessum' tillögum.
En hvað við kemur Svalbarða
segir hann að sér hafi skilist, þeg-
ar hann var í heimsókn í banda-
ríska utanríkisráðuneytinu, að
engar afgerandi sannanir lægju
fyrir.
9Dreifíng á opinber-
■ um bandarískum
skýrslum um
kommúnisma
Mr. Trimble leggur til að
bandaríska sendiráðinu í Reykja-
vík verði send 50-100 eintök af
ýmsum skýrslum um kommún-
isma, t.d. skýrslum til fulltrúa-
deildar Bandaríkjaþings. Hann
nefnir að skýrsla sem borist hafi
sendiráðinu 1947 hafi haft veru-
leg áhrif á þá íslenska
stjórnmálaleiðtoga sem fengu af
henni eintak, hlutar úr henni
hefðu verið þýddir og prentaðir í
einu af dagblöðunum.
Þetta höfum við einmitt gert,“
segir Butrick sendiherra. En séu
skýrslurnar ekki nýlegar, eins og
stundum hafi orðið raunin, þá sé
að þeim lítið gagn.
Vopnað varðlið
■ andkommúnísku
flokkanna
Mr. Trimble telur að íslenskir
kommúnistar þyrftu ekki nema
500 menn til að ná völdum og
„hvað sem liði þeim aðgerðum,
sem við (Bandaríkjamenn)
beittum, gætu þeir haldið völdum
nægjanlega lengi til að eyðileggja
mannvirki á Keflavíkurflugvelli
... Við ættum að hvetja forystu-
menn and-kommúnísku flokk-
anna til að stofna vopnaðar sveit-
ir (party militia) og sjá ætti til
þess að þær fengju á laun létt
vopn og skotfæri."
Butrick sendiherra er ekki hrif-
inn af þessari hugmynd þótt hún
virðist á yfirborðinu og skoðuð
með köldu blóði hafa mikla kosti.
Óæfðar sveitir séu í reynd gagns-
lausar og ekki unnt að koma þeim
á fót án þess að Kommúnistafl-
okkurinn komist á snoðir um
það. Ef ráðast eigi í þetta, verði
ríkisstjórnin að hrinda því í fram-
kvæmd. Slíkar sveitir geti skapað
falska öryggiskennd hjá ísland-
ingum. Það geti unnið gegn öllum
áætlunum um setulið alvöru her-
manna á íslandi.
Áætlanir um bandaríska her-
setu hafa sem sagt verið til þótt
annað væri látið í veðri vaka í
umræðunni sem varð um
inngöngu íslands í NATÓ 1949.
Sendiherrann vitnar í tilgreind
leyniskjöl um þau mál.
4 4 íslendingar þjálf-
I ■ ■ aðirhjáFBI
Mr. Trimble vill að bandaríska
sendinefndin í Reykjavík ýti
undir með beiðni íslenska
dómsmálaráðherrans (Bjarna
Benediktssonar) um að senda
einn eða tvo menn til Bandaríkj-
anna til að kynnast aðferðum og
tækni kommúnista hjá alríkislög-
reglunni. Auk þess ætti að setja
hér á fót gagnnjósnaþjónustu
sem starfaði með FBI og sam-
svarandi stofnunum á Norður-
löndunum.
Butrick sendiherra vill meina
að þessi mál séu á dagskrá nú
þegar. Beiðni um að Sigurgeir
Jónsson fái þjálfun hjá FBI hafi
verið send í október 1948. „Það
er álitið að þegar dómsmálaráðu-
neytið loks ákvað að senda Mr.
„Biskupinn yfir ís-
landihefurekki
reynt að hafa áhrif á
pólitíska hugsun
presta sinna en
samkvæmt áreiðan-
legum heimildum er
hann nú að hugleiða
að gera það. Þetta
væri mjög djarf-
mannleg ákvörðun
af hans hendi og því
er eðlilegt að hann
gaumgæf i málið vel.
Með aðstoð mjög
náins vinar hans,
sem er f rekar vel-
viljaður Bandaríkj-
unum, hefur banda-
ríska sendinefndin
beitt léttum þrýst-
ingi á biskupinn.“
Jonsson, fulltrúa í ráðuneytinu,
til Bandaríkjanna í sérþjálfun, þá
hafi gagnnjósnastarfsemi verið
höfð í huga. Hvernig hún verði
þróuð, þegar Mr. Jonsson kemur
til baka, er undir dómsmálaráð-
herranum komið." Sendiherrann
telur líklegt að mikilla upplýsinga
sé unnt að afla um foringja kom-
múnista á íslandi með réttri
njósnatækni.
í Lögfræðingatali Agnars Kl.
Jónssonar (1963) segir m.a. um
Sigurgeir Jónsson, sem var full-
trúi í dómsmálaráðuneytinu á
þessum tíma en síðar bæjarfógeti
í Kópavogi: „var hjá lögreglu
New York borgar fyrri hluta árs-
ins 1949 til þess að kynna sér lög-
reglurannsóknir".
Koma upp um
■ peningasendingar
fráUSAtilís-
lenskra kommún-
ista
Trimble rifjar upp það álit sitt
að Sósíalistaflokkurinn fái fé frá
Bandaríkjunum, líklega úr leyni-
legum sovéskum sjóðum í New
York. Endilega þyrfti að kanna
þetta mál og kæmust menn að
einhverju bitastæðu ætti að láta
íslenska utanríkisráðherrann
(Bjarna Benediktsson) vita.
Butrick sendiherra segist og
hafa þetta í huga. En til að vinna
verkið af viti yrði að skoða
póstsendingar. „Það er ekki lík-
legt að okkur takist að fá miklar
upplýsingar um þetta, þar eð ís-
lensku rfkisstjórninni með langt-
um betri aðstöðu hefur ekki tek-
ist að færa sönnur á erlendar fjár-
uppsprettur Kommúnistaflokks-
ins.“
íslenska þjóð-
■ kirkjan hvött til
dáða
Mr. Trimble leggur til að kir-
kjan verði hvött til að halda fast
við and-kommúnískar skoðanir.
í þessu skyni þurfi að koma á
heimsóknum lúterskra guðs-
manna frá Norðurlöndum. Einn-
ig þurfi að safna áskrifendum að
„Það verður að minna á að það
var forsætisráðherra úr Sjálf-
stæðisflokknum sem kom Kefla-
víkursamningnum í gegn.“
Ólafur Thors forsætisráðherra
1944-47.
Þróun gagnnjósnastarfsemi á ís-
landi undir dómsmálaráðherran-
um komin.
Bjarni Benediktsson dómsmála-
ráðherra 1947-49.
bandarískum tímaritum á trú-
málasviði sem birti pólitískar
greinar. Það gæti gagnast vel að
þýða þær og birta í ýmsum ís-
lenskum kirkjuritum.
Butrick sendiherra segir að nú
þegar séu íslenskir klerkar hvattir
til að taka and-kommúníska af-
stöðu. En ekki mega ofmeta
áhrifavald íslensku þjóðkirkj-
unnar, íslendingar hafi almennt
ekki djúpa trúarlega
sannfæringu. „Biskupinn (Sig-
urgeir Sigurðsson) yfir íslandi
hefur ekki reynt að hafa áhrif á
pólitíska hugsun presta sinna,“
segir Butrick, „en samkvæmt ár-
eiðanlegum heimildum er hann
nú að hugleiða að gera það. Þetta
væri mjög djarfmannleg ákvörð-
un af hans hendi og því er eðlilegt
að hann gaumgæfi málið vel.
Með aðstoð mjög náins vinar
hans, sem er frekar velviljaður
Bandaríkjunum, hefur banda-
ríska sendinefndin beitt léttum
þrýstingi á biskupinn." Síðan
segir sendiherrann frá því að
prestum séu annað veifið látnar í
té heppilegar upplýsingar.
Persónunjósnir
um Islendinga
Mr. Trimble vill meina að
margt fleira sé unnt að gera en
ávallt verði að gæta að langtíma
hagsmunum Bandaríkjanna á fs-
landi en þar sé m.a. um að ræða
endurnýjun samninga um Kefla-
víkurflugvöll 1951.
Butrick sendiherra bætir um
betur og bendir á fjölmargt sem
unnið hafi verið að á þessu sviði:
„Þegar herinn fór frá íslandi
afhenti hann sendiráðinu mikið
af gögnum. Við erum að koma
reiðu á þær spjaldskrár með sér-
stöku tilliti til einstaklinga með
kommúnískar tilhneigingar. Við
erum að endurnýja þessar skrár
og uppfæra þær eins og kostur er.
Við höfum beðið um vaktlista
(„watch-lists") frá ráðuneytinu til
aðstoðar í þessari viðleitni. Við
erum nú að undirbúa sendingu
með skrám yfir vel þekkta ís-
lenska kommúnista sem búsettir
eru erlendis svo að fylgjast megi
„Ég mun minna hann á þetta við
hentugt tækifæri."
Stefán Jóhann Stefánsson for-
sætisráðherra 1947-49.
Mætti reyna að leggj'a fram gögn
er sýna tengsl við sovéskan
njósnahring.
Einar Olgeirsson formaður Sósí-
alistaflokksins-Sameiningar-
flokks alþýðu 1939-68
með gjörðum þeirra. Við fylgj-
umst með og látum vita um gjörð-
ir útlendinga. Við látum stöðugt
vita um aðra þætti í aðgerðum
kommúnista, svo sem verka-
lýðsfélög, verkföll o.s.frv. Við
höfum í hyggju að koma á fót
liðssveit nokkurra íslendinga
sem hægt væri að treysta fullkom-
lega og tækju að sér útgáfu bóka
og bæklinga á íslensku með áhug-
averðu efni. Við höfum ekki
haldið að okkur höndum við að
hafa áhrif á fjölmiðla svo að þeir
beiti sér skeleggar gegn kom-
múnistum ... ég hef lagt að fors-
ætisráðherranum (sem í raun
stjórnar ritstefnu Alþýðublaðs-
ins) að ráðlegra væri að sækja
fram fremur en að setja sig í varn-
arstellingar."
Áhrif á
ritstjórnarstefnu
dagblaðanna
Og Butrick kann að segja frá
enn frekari aðgerðum banda-
rískra sendiráðsmanna til að hafa
áhrif á skoðanir íslendinga.
„Vegna persónulegra aðgerða
minna birtist grein um
Kosenkina-málið í Tímanum,
málgagni Framsóknarflokksins
sem hefur verið mjög hikandi við
að beita sér gegn kommúnisman-
um. Fyrir dagblaðið Tímann var
hér um róttæka kúvendingu að
ræða frá viðtekinni stefnu. (Tím-
inn er mjög undir áhrifum Her-
manns Jónassonar, pólitísks
tækifærissinna með vinstri til-
hneigingar.)“
„Þann 11. ágúst heimsótti mig
Valtýr Stefánsson ritstjóri Morg-
unblaðsins og skýrði hvers vegna
blað hans beitti sér ekki af fullri
hörku gegn kommúnistum. Hann
sagðist geyma skotfærin til stór-
árásar en Þjóðviljinn, kommún-
istablaðið, eyddi skotfærum í
smáskærur. Atburðir síðustu
tveggja mánaða hafa sýnt að
sjónarmið Valtýs Stefánssonar
var réttmætt.“
(Lauslega þýtt og endursagt eftir Ijós-
riti af skýrslu Williams C. Trimbles
dags. 4. ágúst 1948, og skýrslu Ric-
hards Butricks sendiherra, dags. 10.
nóv. 1948)
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 28. apríl 1988
Fimmtudagur 28. aprtl 1988 ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 9