Þjóðviljinn - 01.05.1988, Blaðsíða 7

BIF VÉLAVIRK J AR
Tökum allir þátt í kröfugöngu og
útifundi verkalýðsfélaganna 1. maí.
Breytum
Félag bifvélavirkja
Spurningin sem viö þurfum
að svara er ekki fólgin í því
hvort lögbinda eigi lágmarks-
laun í þjóöfélaginu eða ekki.
Vandinn er hins vegar fólginn
í því að breyta tekjuskipting-
unni og tryggja að launa-
hækkun til þeirra lægst-
launuðu gangi ekki upp til
hinnahæstlaunuðu.
1. maí í Kópavoai
Erum með opið hús á baráttudegi verkalýðsins í Þinghóli Hamra-
borg 11.
Húsið opnað kl. 14.30
Ræðumaður dagsins: Elsa Þorkelsdóttir, varabæjarfulltrúi og
framkvæmdastjóri jafnréttisráðs.
Skólakór Kársness syngur undir stjórn Þórunnar Björnsdóttur.
Kaffihlaðborð. Fjölmennum.
Alþýðubandalagið í Kópavogi.
w
Jámiðnaðarmenn
Fjölmennið í kröfugöngu
verkalýðsfélaganna og takið þátt
í hátíðahöldum dagsins.
Gleðilega hátíðl
Félag jámiðnaðarmanna
Þetta sagði Ásmundur Stefáns-
son forseti Alþýðusambandsins
meðal annars í samtali við Þjóð-
viljann í tilefni af baráttudegi
verkalýðsins 1. maí. í samtalinu
ræddum við um þá miklu ólgu
sem nú er á vinnumarkaðnum,
innbyrðis sundrungu innan
verkalýðshreyfingarinnar, stöðu
hinna lægst launuðu og þá al-
mennu þróun sem átt hefur sér
stað í þjóðfélaginu í átt til sér-
hyggju og pólitískrar og félags-
legrar sundrungar.
Fyrst vildi ég spyrja þigÁsmund-
ur, hvort verkalýðshreyfingin sé í
stakk búin til þess að breyta tekj-
uskiptingunni í þjóðfélaginu, og
með hvaða hcetti það verði þá gert.
- Gagnvart því brýna verkefni
að draga úr misskiptingunni í
þjóðfélaginu stendur verkalýðs-
hreyfingin nú frammi fyrir tví-
þættum vanda. í fyrsta lagi er
ekki fullkomin samstaða í reynd
innan hreyfingarinnar um það að
hækkun til þeirra lægstlaunuðu
eigi ekki að ganga upp skalann.
En jafnvel þótt slík samstaða væri
fyrir hendi, þá ráðast laun að svo
miklu leyti af ákvörðunum sem
teknar eru utan við samninga að
endanleg mótun tekjuskiptingar í
þjóðfélaginnu verður aldrei
mótuð við samningaborðið.
Það eru ytri aðstæður og launa-
skrið sem skera úr um það hvort
launajöfnun nái fram að ganga. í
mikilli þenslu springur allt, hvað
sem hver segir.
- En snýst ekki kjarabaráttan
líka um það að auka hlut launa í
þjóðarframleiðslunni, að stœrri
hluti komi til launafólks af arðin-
um af vinnunni?
- Auðvitað hlýtur verkalýðs-
hreyfingin sífellt að þrýsta á um
aukinn hlut launa á kostnað
fjármagnseigenda, en innbyrðis
skipting hópa launafólks hlýtur
óhjákvæmilega að vera til um-
ræðu líka, því hún skiptir líka
máli.
- Ná hafa verið uppi hugmyndir
um það eftir reynsluna af desemb-
ersamningunum 1986, að Alþingi
setji lágmarkslaun í landinu. Telur
þú að löggjafinn geti leyst þennan
vanda til frambúðar?
- Það gildir nákvæmlega sama
um lögbundna lágmarkstaxta
eins og um desembersamningana
1986: það að lyfta lægstu launun-
um er ekki nema hluti málsins.
Til þess að aðgerðin þjóni ein-
hverjum tilgangi og menn nái
þeim markmiðum sem þeir ætla
sér, verður að breyta launahlut-
föllunum í þjóðfélaginu.
í desembersamningunum 1986
voru lægstu launin látin hafa for-
gang. í kjölfarið var svo vegið að
forsendum samninganna úr
tveim áttum. Annars vegar réðst
ríkisvaldið beinlínis að kaup-
mætti láglaunafólksins með mat-
arskattinum. Hins vegar hefur
þenslan í þjóðfélaginu deilt gæð-
unum út til þeirra sem betur
mega sín á meðan hinir hafa setið
eftir. Veltiafkoma og óðaumsvif í
verslun og ýmsum þjónustugrein-
um og miklar fjárfestingar í stór-
hýsum og atvinnuhúsnæði á höf-
uðborgarsvæðinu hafa fært til
peninga í þjóðfélaginu og leitt til
launaskriðs hjá afmörkuðum
hópum. í kjölfarið hefur fylgt
aukin verðbólga sem þrengt hef-
ur að útflutningsatvinnuvegun-
um sem búa við fast gengi og geta
engu velt frá sér. Þannig verður
til alvarlegt misgengi bæði á milli
einstaklinga innbyrðis og á milli
atvinnugreina og á milli lands-
hluta.
/ framhaldi af þessu langar mig
til þess að spyija þig um reynsluna
af yfirstandandi samningalotu.
Telurþú til dœmis að rétt hafi verið
að falla frá þeim samflotum sem
viðgengist hafa all lengi og dreifa
samningagerðinni eins og nú hef- \
ur verið gert?
- Samflot var auðvitað hugsan-
legur kostur núna, en ég held að
hann hefði verið óskynsamlegur
við þær félagslegu aðstæður sem
uppi voru. Þegar heildarsamflot
hafa viðgengist um lengri tíma
verður óhjákvæmilegt að ýmis
smærri og sértækari atriði, sem
snerta afmarkaða hópa, verði út-
undan. Slík atriði er oft auðveld-
ara að leiðrétta með dreifðari
samningum. Þá hafa dreifðir
samningar þann stóra kost að
þeir gefa miklum fjölda félags-
manna tækifæri til þess að takast
beint á við atvinnurekendur. Þess
vegna hefði ég kosið að samning-
arnir hefðu verið jafnvel ennþá
dreifðari í þetta skiptið. Við rek-
um okkur hins vegar á það, að
hvernig sem við stöndum að mál-
unum, þá standa atvinnurekend-
ur saman sem ein miðstýrð heild.
Því reyndist ekki mögulegt að fá
atvinnurekendur á hverjum stað
til þess að mæta sínu fólki milli-
liðalaust, eins og við hefðum kos-
ið.
Á hinn bógin er einnig augljóst
að dreifðir samningar hafa einnig
sína stóru anmarka, og þeir eru
einkum tveir: í fyrsta lagi ýtir slík
samningagerð ósjálfrátt undir
hvers konar sérhyggju og saman-
burðarpot gagnvart öðrum hóp-
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. mai 1988
tekjuhlutföllunum í
þjóðfélaginu
segir
Ásmundur
Stefánsson
forseti ASÍ
í samtali
við
Þjóðviljann
um, á meðan hinir sameiginlegu
hagsmunir hverfa í skuggann.
Þannig verður til dæmis torveld-
ara að ná fram viðunandi
kauptryggingarákvæðum í
dreifðum samningum.
í öðru lagi gera dreifðir samn-
ingar það að verkum að mun erf-
iðara verður að ýta á eftir ýmsum
félagslegum málum, sem snúa að
stjórnvöldum. Vandi þeirra sem
verst eru settir verður aldrei
leystur með kauphækkunum ein-
um saman, og því verður að leita
allra ráða til þess að tryggja að
þeir verði ekki útundan. Einstæð
móðir kemst til dæmis aldrei í
sömu stöðu og einstaklingur þótt
hún fái sömu laun. Húsnæðismál-
in og ótal aðrir þættir hljóta að
koma þar inn í líka. Það er líka
hægt að hugsa sér að matarskatt-
urinn hefði ekki gengið eins
auðveldlega í gegn, ef verkalýðs-
hreyfingin hefði staðið sameinuð
í þessum samningum, þótt þar
með sé ekki sagt að við hefðum
haft bolmagn til að hindra þá
ósvinnu sem þar var framin.
Niðurstaðan er því sú að báð-
um aðferðunum fylgja kostir og
gallar. Mat mitt er að það hafi
verið rétt að beita dreifðri samn-
ingagerð við þær aðstæður sem
komnar voru upp, enda hafði það
verið ákveðið innan hreyfingar-
innar ári fyrir samningagerðina.
- Er ekki hcetta á því að sú
sundrung og sérhyggja sem magn-
ast hefur upp innan hreyfingarinn-
ar geti orðið einingu hennar
hcettuleg til frambúðar og reynt á
heildarskipulagningu sarntak-
anna?
- í samningagerðinni í ár hafa
fleiri félagar tekið virkan þátt í
samningagerð en oft áður. Það
eitt teljum við mikinn ávinning
og til þess fallið að treysta allt
starf samtakanna. Við verðum að
muna að ASÍ hefur frá upphafi
byggt á fullkominni valddreif-
ingu. Þannig getur sameiginleg
samninganefnd ASÍ í algjöru
samfloti aldrei tekið endanlegar
ákvarðanir fyrir heildina. Þær á-
kvarðanir sem máli skipta, eins
og til dæmis boðun verkfalls eða
samþykkt samninga, eru alltaf á
hendi hvers staðbundins félags.
Hvert einstakt verkalýðsfélag
getur alltaf farið sínar eigin leiðir,
og það höfum við einmitt séð ger-
ast undanfarið í samfloti lands-
sambandanna, bæði innan
Verkamannasambandsins og
Landssambands verslunar-
manna.
Ýmsir hafa velt því fyrir sér
hvort þessi valddreifing sé of
mikil, hvort til dæmis ætti að setja
þá reglu að greiða skuli atkvæði í
öllum félögum fiskverkafólks f
einu, og rökstutt þetta með því að
baráttustaða hvers félags sé í svo
ríkum mæli háð því hvað önnur
félög gera. Ég hef hins vegar ver-
ið þeirrar skoðunar að ákvörðun
um slíkt eigi að vera í höndum
félaganna sjálfra, og að ekki eigi
að gera í boðhætti einhverjar
breytingar þar á.
-Nú hafa samningar verið felld-
ir umvörpum að undanförnu, bceði
innan Verkamannasambandsins
og Landssambands verslunar-
manna, þrátt fyrir það að stjórnir
sambandanna hajfl mcelt með
samningum. Hvernig skýrir þú
þessa stöðu? Er forustan komin úr
tengslum við félagana eða er hér
um víðtœkari uppreisn að rceða?
- Það er einfalt mál að þenslu-
ástandið og misskiptingin sem við
höfum búið við að undanförnu,
og þó einkum á síðasta ári, hefur
leitt til slíkrar röskunar í þjóðfé-
laginu að fólk nánast hlýtur að
gera uppreisn.
í þessu sambandi er eitt atriði
sem skiptir miklu máli og er
kannski einn stærsti vandinn sem
blasir við þjóðinni, en það er sú
mikla byggðaröskun sem nú á sér
stað með þenslunni á höfuðborg-
arsvæðinu. Straumurinn frá
landsbyggðinni til Reykjavíkur
er ógnvekjandi fyrir mörg byggð-
arlög og fólkið fyllist örvæntingu
vegna afkomu sinnar og atvinnu-
horfa.
Við erum þarna að súpa seyðið
af núverandi efnahagsstefnu og
stefnuleysi í byggðamálum sem á
eftir að verða okkur afar dýr-
keypt.
Menn voru ákaflega ánægðir
með sjálfa sig á meðan þeir voru
að byggja upp togaraflotann og
frystihúsin og byggja skóla og
heilsugæslustöðvar úti á lands-
byggðinni. En um leið sýndu
menn algjört andvaraleysi
gagnvart nauðsyn annarrar at-
vinnuuppbyggingar á þessum
stöðum. Takmarkaðir fiskistofn-
ar valda því að ekki verða keyptir
fleiri togarar, þróunin í frystiiðn-
aðinum stefnir nú að aukinni hag-
ræðingu í stað uppbyggingar og
þess er ekki að vænta að stór-
tækar framkvæmdir verði á næst-
unni vegna opinberra þjónustu-
aðila. Á tímum þegar fjölbreytni
og valfrelsi skipta æ meira máli í
lífi fólksins blasir það við á þess-
um stöðum að atvinnulífið dregst
samanogverðureinhæfara. Þess-
ar aðstæður tengjast óhjákvæmi-
lega kjaramálaumræðunni í dag.
- H vaða leið sérð þú þá fyrir þér
að verkalýðshreyfingin geti farið
til þess að taka á þessum vanda?
- Eins og ég sagði áður, þá er
lögbinding launa eða samninga-
gerð ekki meginmálið, heldur
hitt, hvernig við náum þeirri fé-
lagslegu samstöðu sem nauðsyn-
leg er til þess að launahlutföll-
unum verði breytt og hvernig við
getum náð tökum á ytri aðstæð-
um þannig að launahlutföllin
haldi í raunveruleikanum. Til
þess að það megi vera þarf að
taka á mörgum þáttum samtímis.
Það hefur satt að segja verið
afar fróðlegt að hlusta á málflutn-
ing margra hópa hvað varðar lág-
markslaunin. Það eru margir sem
telja það nauðsynlegt að hækka
lægstu launin mest, en svo eru
þeir sömu jafnframt furðu fljótir
að finna röksemdir fyrir því að
þeir sjálfir verði að fá enn meiri
hækkun vegna þess að þeir hafi
orðið útundan í fyrra eða vegna
þess að aðrir sambærilegir hópar
hafi svo og svo há laun o.s.frv.
Það er meðal annars þessi
hugsunarháttur sem við verðum
að fást við ef við ætlum okkur að
breyta launahlutföllunum. Og
það er í þessu sambandi sem mér
finnst að verkalýðshreyfingin
hafi orðið undir. Sú samstaða og
sú gagnkvæma ábyrgð, sem við
viljum að höfð sé í fyrirrúmi, hef-
ur í vaxandi mæli látið undan síga
fyrir sérhyggjunni. Viljinn og
löngunin til þess að eiga og deila
með öðrum hefur látið undan
síga fyrir einstaklingshyggju og
sérhyggju, sem kemur ekki bara
úr herbúðunum frá hægri - þótt
auðvitað sé duglega unnið að
henni þar.
Við sjáum þetta í fjölskyld-
unni, þar sem áherslan á sam-
heldni og samstöðu er ekki söm
og áður.
Við sjáum þetta á vinnustöðu-
num þar sem verkaskiptingin
verður æ skýrari og þar sem jafn-
framt er ýtt undir þau viðhorf, að
rnenn eigi ekki að skipta sér af
störfum annarra eða láta sig mál-
efni þeirra varða. Þetta segir líka
til sín innan verkalýðshreyfingar-
innar, þarsem verkalýðsstéttin er
ekki lengur sá samstæði og einliti
hópur sem hún var, heldur marg-
ir sérhæfðir hópar sem vinna ólík
störf og búa oft í félagslegri ein-
angrun.
Þá hafa fjöldahlutföllin í
þjóðfélaginu líka breyst. Þeir
tekjulægstu eru ekki lengur stór
meirihluti. Fjölgun á sér fyrst og
fremst stað í hinum ýmsu hópum
sérhæfðs fólks og staða hinna
tekjulægstu verður því fyrir
bragðið önnur.
Verkalýðshreyfingin hlýtur í
framtíðinni að takast á við þessar
breyttu aðstæður og taka mið af
þeim í allri sinni stefnumótun.
Við verðum að gera hverjum ein-
staklingi ljóst að hann en ekki
bara hinir bera ábyrgð á því að
okkur takist að ná úrbótum fyrir
þá lægst settu.
Við verðum að fylkja hópum
saman um gagnkvæma ábyrgð
þeirra sem eru sterkari á að lyfta
þeim sem ver eru settir.
Við þurfum að ná þeim tökum
á þjóðfélaginu að öllum
stjórntækjum sé beitt að því
marki að tryggja stöðugleika í
efnahagslífinu og jöfnuð í tekjum
og aðstöðu.
í okkar litla íslenska þjóðfélagi
getur ekki haldist friður um þá
alvarlegu misskiptingu, sem nú
viðgengst. Þeim skilaboðum
þurfum við að koma til skila.
-ólg
Kaffisala MÍR
Kaffisala veröur í félagsheimili MÍR, Vatnsstíg 10, síð-
degis 1. maí. Jafnframt veröur opnuð sölusýning á
svartlistarmyndum og listmunum frá Sovétríkjunum
og sýndar kvikmyndir. Húsiö opnað kl. 14.30. Allir
velkomnir.
Stjórn MÍR
SVÆÐISSTJÓRN MÁLEFNA FATLAÐRA
Á NORÐURLANDI EYSTRA
Forstöðumaður
sambýla
Staöa forstööumanns sambýla fyrir þroskahefta
er laus til umsóknar og er umsóknarfrestur til 10.
maí n.k.
Við leitum að starfsmanni með menntun þroska-
þjálfaeða aðrasambærilega menntun. Stjórnun-
arreynsla er æskileg.
í starfinu felst yfirumsjón með rekstri og starfsemi
sambýlanna, sem staðsetteru á Akureyri. Starfið
býður upp á fjölþætt samskipti og samvinnu við
annað fagfólk og stofnanir innan málaflokksins.
Mótandi og áhugavert starf fyrir fólk með ferskar
hugmyndir sem vill taka þátt í þróun vaxandi
starfsemi.
Upplýsingarveitirforstöðumaðursambýlannaog
framkvæmdastjori Svæðisstjórnar í síma 96-
26960.
Skriflegar umsóknir skal senda í pósthólf 557,
602 Akureyri
Svæðisstjórn Málefna fatlaðra
Sunnudagur 1. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7