Þjóðviljinn - 01.05.1988, Blaðsíða 8

Kaupkröfur
eru eina
svar okkar
við sukkinu
- Ef samstaða næst um
nógu há lágmarkslaun hlýtur
að koma að því að þrengt
verði að því svigrúmi sem at-
vinnurekendur hafa skapað
sér til þess að leika sér að
samningsbundnum kauptöx-
tum og hafa þá að spotti segir
Björn Grétar Sveinsson ritari
Alþýðubandalagsins og for-
maður verkalýðsmálaráðs
flokksins í tilefni baráttudags
verkalýðsins 1. maí. Við
ræddum um lágmarkslaun og
tekjuskiptinguna í þjóðfé-
laginu, samspil þverpólití-
skrar hreyfingar og verka-
lýðsflokkanna, byggðaröskun
og kjaramál og þá uppreisn
gegn misréttinu sem komið
hefurfram í röðum láglauna-
fólks á undanförnum vikum
og mánuðum.
- Fyrst langaði mig til þess að
spyrja þig, Björn Grétar, hvaða
lœrdóm þú vilt draga af þeirri
samningalotu sem hefur staðiðyfir
undanfarið?
- Jú, vissulega má margan lær-
dóm af henni draga eins og af
öllum samningum. Það er
augljóst að það hefur verið að
magnast upp mikil spenna innan
verkalýðshreyfingarinnar sem
hefur komið að nokkru upp á
yfirborðið í þessari samninga-
lotu, þar sem mörg félög hafa
hafnað tilmælum sérsamband-
anna um að samþykkja gerða
samninga. Pessi ólga á sér rætur
allt aftur til desembersamning-
anna 1986, og kannski lengra.
Þarna hefur magnast upp tog-
streita og spenna á milli hópa sem
brotist hefur fram með keðju-
verkun í gegnum samningalot-
una.
Upphaf málsins má þó kannski
rekja til formannafunda verka-
lýðsfélaganna í haust. Þar komu
menn með ákveðnar mótaðar
kröfur frá ýmsum verkalýðsfé-
lögum þar sem rætt var um byrj-
unarlaun yfir 40.000 krónum. A
þessum fundum náðist hins vegar
aldrei raunveruleg samstaða um
ákveðna tölu og síðan þróaðist
þetta út í það að samið var þarna í
Garðastrætinu um ákveðna tölu,
sem var lág. Og það var mjög
einfalt mál að þegar við komum
með þetta út í félögin þá var það
þessi lága tala ásamt með ýmsum
öðrum göllum sem olli því að
fólkið einfaldlega hafnaði þessu.
Þá var þessum leik haldið
áfram, menn tvístruðust að vísu
nokkuð en náðu einnig saman
innan svæðasambandanna. Það
kom mér reyndar á óvart hvað
svæðasamböndin náðu vel saman
þar sem þau voru til staðar, þegar
á reyndi. Þetta endaði svo á Ak-
ureyri með því að þeir „gætnari“ í
okkar röðum höfðu vit fyrir okk-
ur hinum og fengu okkur til að
bera niðurstöðuna þaðan undir
félögin aftur með þessum rúmu
32.000 krónum sem þar var talað
um sem lágmarkslaun. Það var
alveg rétt mat hjá þeim, að lengra
varð ekki komist á Akureyri, þar
var allt komið járn í járn. Það
réðist náttúrlega af því að búið
var að semja á Vestfjörðum,
Suðurnesjum og víðar. Eftir á að
hyggja þá ætti þetta að kenna
okkur að við værum sterkari sam-
einuð, þótt það þurfi ekki endi-
lega að fela í sér heildarsamflot
innnan ASÍ. Það er ekki hægt að
alhæfa það að heildarsamflot sé
það sterkasta í öllum tilfellum.
það getur komið upp sú staða að
menn séu tilbúnir að sameinast
um einhverja ákveðna kröfu og
fara fram með hana, en ég verð
að segja það eins og er að ég er
ákaflega efins um að það sé hægt
að sameinast um ákveðna
launaskiptingu og launastefnu
innan þessara heildarsamtaka
sem telja 60.000 manns. Mér hef-
ur alla vega ekki sýnst það ganga
of vel. Þetta ræðst meðal annars
af breyttum atvinnuháttum, mis-
munandi eftirspurn eftir vinnu-
afli og mismunandi þenslu eftir
stöðum, mismunandi greiðs-
lugetu eftir starfsgreinum o.s.frv.
- Sérð þú enga hcettu á því að
verkalýðshreyfingin klofni upp í
frumparta sína og þjóðfélagið
sjálft klofni upp í innbyrðis deilum
og flokkadráttum ef launþegas-
amtökunum tekst ekki að móta
neina heildarstefnu í launamál-
um?
- Jú, vissulega er sú hætta fyrir
hendi og við höfum séð þetta ger-
ast í kringum okkur að vissu
marki. Það eru markaðsstéttirn-
ar, sem ég vil kalla svo, sem hafa
verið með markvissa eyðilegging-
arstarfsemi innan verkalýðs-
hreyfingarinnar. Og því er heldur
ekkert að leyna að verkalýðs-
hreyfingin hefur bitið á agnið og
hefur ekki átt svar við þessu.
Eina svarið sem verkalýðsh-
reyfing í vestrænu ríki á við svona
aðferðum er að setja fram kaup-
kröfur sem girða fyrir það svig-
rúm sem atvinnurekendur hafa
skapað sér til þess að leika þá
leiki sem þeir hafa verið að leika.
Ég sé ekki að hægt sé að byggja
samflot á öðru en því að setja upp
kaupkröfur sem eru ekki svo
lágar að atvinnurekendur geti svo
hagað sér nákvæmlega eins og
þeim sýnist með launagreiðslur á
eftir og verið þá algjörlega úr takt
við launataxta verkalýðshreyf-
ingarinnar. Það hefur auðvitað
grafið stórlega undan öllu trausti
á verkalýðshreyfingunni að fjöl-
margir vinna alls ekki eftir þess-
um töxtum. Margir vinnu-
veitendur, flestir á suðvestur-
horninu, hlægja að þessum samn-
ingum sem verið er að gera. Svo
situr þetta fólk eftir með sárt enn-
ið sem er á þessum svokölluðu
töxtum. Þetta skapar auðvitað
innbyrðis togstreytu um leið og
það grefur undan hreyfingunni í
heild. Ef ekki verður að gert sé ég
ekki fram á annað en að þetta
leiði til þess að frjálshyggjan nái
endanlega undir sig vinnumark-
aðnum þannig að þar gildi bara
lögmálið um framboð og eftir-
spurn.
- Ef við lítum nú til baka til
síðastliðins hausts og hugsum
okkur að við hefðum borið gæfu
til að fara saman fram með kröfu-
na um 40-42.000 króna lágmarks-
laun og staðið fast á henni, þá
hefðu málin snúið öðruvísi við
núna að mínu mati.
Að vísu hefðum við fengið að
heyra verðbólgukórinn og allar
hótanirnar um að þetta
kollvarpaði þjóðfélaginu. Og það
má kannski til sanns vegar færa
að einhverju leyti með verðbólg-
una. Miðað við óbreytt kerfi,
miðað við óbreyttan hugsunar-
hátt og miðað við óbreytt streymi
fjármagns í þjóðfélaginu þá er
það engin spurning að slíkurn
launahækkunum fylgir aukin
verðbólga. En ég vil benda á að
það er ekki lengra síðan en 1983
að ríkisvaldið átti frumkvæði að
því að stórfelldir fjármagnsflutn-
ingar áttu sér stað í þjóðfélaginu.
Þá var með lögum frá Alþingi
flutt gífurlegt fjármagn frá
launþegum til atvinnurekenda,
og þetta sýnir okkur að það er
hægt að flytja til fjármagn ef pól-
itískur vilji er fyrir hendi. Og
fjármagnið er til staðar. - En
getur það ekki orðið til þess að
grafa enn frekar undan trausti
fólks á verkalýðshreyfingunni ef til
dcemis Alþingi fer að setja lög um
lágmarkslaun?
- Það er auðvitað hugsanlegt
þótt ekki vilji ég fullyrða neitt um
það fyrirfram. Hins vegar vita all-
ir að Alþingi hefur ótal sinnum
gefið út lög sem varða kjör verka-
fólks á íslandi. Ég bendi á stytt-
ingu vinnutímans. Ég bendi á
réttindamál, orlofsmál, veikind-
arétt, uppsagnarfrest, vökulögin
o.s.frv. Þá má líka benda á það að
ríkisvaldið hefur tekið samnings-
réttinn af verkalýðshreyfingunni
með lögum. Ég sé ekkert athuga-
vert við það að Alþingi taki líka
afstöðu til lágmarkslauna í
landinu og til tekjuskikptingar-
innar. Alþingi setur ekki bara
lög. Það er líka einhver besti vett-
vangurinn sem við höfum til þess
að vekja upp almennar umræður
í þjóðfélaginu um þessi mál: lág-
markslaunin og hver tekjuskipt-
ingin eigi að vera. Þótt tveir
flokkar hafi nú flutt tillögur um
þetta á Alþingi, þá er ég ekki svo
barnalégur að ætla að þetta gerist
á svipstundu. Hins vegar er þetta
mikilvægur þáttur í því að breyta
hugarfari fólks. því öll pólitísk
stefnumótun ræðst endanlega af
hugarfari fólksins.
- En segir ekki reynslan af des-
embersamningunum okkur það að
þótt menn bindi launin við ein-
hverja ákveðna tölu þá leysi það í
rauninni ekki vandann?
- Jú það er rétt að slíkt leysir
engann vanda varðandi launa-
skrið umfram samninga. Ríkið
sýndi þarna fordæmi með því að
semja út fyrir þennan launaram-
ma við einhverja hópa og svo
gengu atvinnurekendur á eftir og
umbunuðu öðrum hópum þar til
taxtafólkið sat eitt eftir. En þetta
breytir ekki því að desember-
samningurinn, sem hljóðaði upp
á eitthvað um 26.500 kr. lág-
markslaun fól í sér allverulega
hækkun í prósentum - þótt krón-
utalan hafi kannski ekki verið há.
TRÉSMIÐIR!
Sýnum öfluga samstöðu í kjarabaráttunni.
Fjölmennum á útifundi
, og i kröfugöngu verkalýðsfélaganna.
Trésmiðafélag Reykjavíkur
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 1. maí 1988