Þjóðviljinn - 03.05.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Lærdómsríkt
verkfall
Gangurinn í kjarabaráttu síöustu daga hefur svo sannarlega verið
óvenjulegur, og fyrir fólk sem er ekki þaulkunnugt lagakrókum og
æöri hugsun vekur það auðvitað mesta athygli að þegar verið er að
taka ákvarðanir um kauþ og kjör skuli minnihluti úrskurðaður meiri-
hluti samkvæmt hefðum og lögum og venjum.
Meirihluti þeirra VR-manna sem kusu vildi hafna miðlunartillögu
sáttasemjara, en minnihlutinn var úrskurðaður í meirihluta. Þetta
mun vera samkvæmt lögum, en er við núverandi aðstæður í hæsta
máta óeðlilegt og ranglátt. Einkanlega í því Ijósi að hinumegin víglín-
unnar, hjá VSÍ, hefur meirihlutinn ekki atkvæðisrétt, en nítján manna
minnihluti ræður.
Það er illt að verslunarmenn í Reykjavík skyldu ekki hafa mætt
örlítið fleiri til atkvæðagreiðslunnar. Annarsvegar er það slæmt fyrir
félagið að meirihluti þeirra sem taka afstöðu skuli verða að sætta sig
við það að minnihlutinn taki ákvörðun í félagi við það fólk sem ekki
tekur afstöðu eða lætur sig málefni félagsins engu varða. Hinsvegar
voru hreinlega orðnar talsverðar líkur á því að verslunarmönnum
væri að takast að ná mikilsverðum árangri vegna klofnings í röðum
atvinnurekenda.
Það er haft á orði í DV í gær að tillaga sáttasemjara hafi skorið
forystumenn VR niðrúr snörunni, - að þeir hafi orðið manna fegnastir
þegar hún var samþykkt, og er þá vísað til þess að VR-félagar höfðu í
tvígang fellt samninga sem forystan hafði gert fyrir þá. Það er rétt að
fara varlega í að gera mönnum uþþ skoðanir. Hinsvegar varð ekki
vart mikillar áherslu á góða kjörsókn af hálfu helstu forystumanna
VR, - og víst er um það að náin tengsl formanns félagsins við þá sem
valdið hafa í búðum atvinnurekenda og ríkisvalds hafa ekki verið
verkfallsmönnum til neinna sérstakra heilla, - og ekki aukið
lífsnauðsynlegan stuðning við verkfallsmenn úti í samfélaginu.
Fyrirfélagsmenn VR hlýtur verkfallið að vera lærdómur mikill, bæði
hvað varðar forystu og skipulag, og það sama má raunar segja um
aðrar vinnudeilur að undanförnu.
Það er svo kapítuli út af fyrir sig hversu mikill munur er á afstöðu
verslunarmanna á höfuðborgarsvæðinu og landsbyggðinni og sýnir
að sínu leyti vel kjaramuninn þarna á milli, en skipulag og forystumál
kunna einnig að hafa sitt að segja.
Mörgum þeim sem fremst stóðu í einstæðu verkfalli VR mun nú
þykja til lítils unnið. Einkum vegna þess að úrslitin hjá VR veikja
óhjákvæmilega kjarabaráttu verslunarmanna á landsbyggðinni.
Þá má þó ekki gleyma því að miðlunartillagan hefur auðvitað í för
með sér nokkrar kjarabætur frá þeim samningum sem áður voru
felldir. Og enn síður er ástæða til að gleyma því að verslunarmenn
hafa öðrum fremur vakið almennan stuðning við þær kröfur að
lægstu laun skuli ekki vera lægri en nemur skattleysismörkum, 42
þúsund krónum.
Mikilvægastur er þó ef til vill sá árangur verslunarmanna að sýna
að hægt er að höggva á kverkatak miðstýringarinnar hjá VSÍ í Garða-
strætinu.
Gríman fellur
VSÍ hefur hótað því að setja viðskiptabann á þau fyrirtæki sem sjálf
sömdu við verslunarmenn um kaup og kjör. VSÍ ætlar þannig að
herða tökin á ný eftir atburði síðustu daga og - ekki síður - að refsa
svo fyrir óþægðina að lengi svíði undan. Það er afar athyglisvert að
VSÍ er ekki að refsa fyrirtækjunum fyrir það að semja sér, heldur fyrir
að semja sér um að hækka lægstu laun.
Þetta hefur opnað augu manna fyrir því að VSÍ er í raun annað og
meira en samtök þeirra manna sem reka fyrirtæki. VSÍ er klúbbur
nokkurra ríkustu ætta á (slandi, og þessi klúbbur ætlar sér að ráða því
sem hann vill í samfélaginu hvað sem hver segir.
VSÍ-klúbburinn á sér spegilfélag í forystu Sjálfstæðisflokksins, og
samstaðan kemur aldrei betur í Ijós en þegar völdunum er ógnað.
Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra, sem er núverandi formaður
Sjálfstæðisflokksins og fyrrverandi framkvæmdastjóri VSÍ, lýsti því
yfir í Morgunblaðinu um helgina að „það vekti athygli sína“ að Arnar-
flug væri fyrirtæki á ríkisframlagi. Aðstoð ríkisins við Arnarflug á
semsé að vera háð því að Arnarflug hagi sér í kjaramálum einsog VSÍ
vill.
Það má segja um Þorstein Pálsson að þegar gríman fellur þá fellur
hún alveg.
Það er svo spurning sem félagar í samvinnuhreyfingunni hljóta að
spyrja sjálfa sig að næstu daga hvað Vinnumálasamband samvinnu-
félaganna er að gera í slagtogi við þetta lið.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
I stéttleysinu
Það er ekki úr vegi að
rýna svolítið í fyrsta maí
leiðara Morgunblaðsins.
Hann byrjaráþeirri
staðhæfingu að fyrsti maí á
Vesturlöndum sé ekki
lengur til marks um það að
ólíkarstéttirtakistá. „íraun
eru lýðræðisríkin orðin
stéttlaus", segirþar.
Þetta er rangt - og þarf
ekki að fara til rækilegra
stétskiptra landa eins og t.d.
Bretlands til að minna á
þann mikla og reyndar vax-
andi mun á ríkidæmi og fá-
tækt sem leiðir af stéttskipt-
ingu. Á íslandi eru andstæð-
ur ekki eins skarpar- en við
vitum vel, að sú ólga sem
hefur risið meðal verkafólks
og þá fyrst og fremst lág-
launafólks, á undanförnum
mánuðum, hún stafarekki
af því að þessu fólki finnist
það vera í sama báti og þeir
sem eiga og stjórna fyrir-
tækjum. Helduraf þvínátt-
úrlega, að það er í öðrum
báti en þeir, báti sem tekur á
sig sjó vegna gusugangsins í
hraðsnekkjum gróinna eða
nýrra burgeisa.
Marxdanskur
íhaldsmaður?
Leiðarinn vitnar til Pouls
Schluters, forsætisráðherra
Dana, sem lét þess getið í
sinni kosningabaráttu, að
marxisminn sé úrelturorð-
inn, og líklega hefði Marx
verið íhaldsmaður og
kannski staðið í nýfrjáls-
hyggjunni miðri hefði hann
verið uppi á okkar dögum.
Vegna þess að hann var svo
skynsamur maður, segir
Schluter.
Ummæli Schluters eru
gott dæmi um þann gikks-
hátt sem íhaldið hér og þar
um lönd temur sér: VIÐ
erum, segja þeir, hinir skyn-
sömu (og af því Karl Marx
var gáfaður maður, þá
skulum við taka við honum í
anda). Við einir vitum.
Hvað erskynsam-
legt?
Schluter og Morgunblað-
ið styrkja kröfu sína til skyn-
semi með því, að kapítalism-
inn færi fólki betri lífskjör.
Það er bæði rétt og rangt.
Hann er feiknalega afkasta-
mikiðkerfi, þaðerrétt.
Hann framleiðir allan
skrattannfljótt ogvel. Bæði
vörurog vandamál. Fái
hann að vera í friði með sín
markaðslögmál, þá fram-
leiðir hann feiknalegt ríki-
dæmi og einnig mikinn her
atvinnuleysingja og alls-
leysingja, hann framleiðir
gnótt vöru en tortímir um
leið náttúru og umhverfi og
slær jörðina sem athvarf
mannkynsins um eyðslu-
víxla sem hann ætlar sér
aldrei að borga. Og hann
eykur bilið á milli ríkra
þjóða og fátækra. Og þess
vegna er kapítalisminn ekki
„skynsamlegur“ nema fyrir
þá sem hagnast á honum í
bráð. Og þess vegna er það
svo, að enda þótt aðstæður
breytist mikið þá lifa áfram
þær spurningar sem uppi
voru með Marx karlinum og
samtíðarmönnum hans á
fyrri öld: Ætla menn að vera
„skynsamir" fyrir sjálfa sig
og koma sér þægilega fyrir í
ríkjandi ástandi, eða ætla
þeir að vera svo „heimskir"
að leita annarra lausna, rétt-
látari - og „skynsamlegri“
fyrirþáheild sem
mannkynið er, þrátt fyrir
allt.
í nafni Marx
En þegar Morgunblaðs-
leiðarinn útfærir hugmyndir
sýnar um hinn óskynsam-
lega marxisma vísar hann á
ríki þau sem sprottið hafa af
rússnesku og kínversku bylt-
ingunum. Leiðarinn segir:
„Samtíminn sýnir okkur
að í þeim ríkjum, þar sem
stjórnarstefnan byggist á
marxisma-'lenínisma eða
kommúnisma og sósíalisma,
hefur gengið verst að ná því
markmiði að bæta hag al-
mennings."
Einnig þetta er rangt. Það
er rétt að þeim ríkjum sem
við er átt hefur margt mis-
tekist. En vissulega hefur
þeim ekki tekist „verst“ að
leysa úr vanda vanþróunar
ogfátæktar. Þærbyltingar
sem um ræðir urðu í raun
leið til að hrinda af stað
skjótri menntunarbyltingu
og iðnvæðingu sem lyftu
hinum verst settu í kjörum,
en gerðu ekki hina fátækari
allslausa eins og gerst hefur
víða í þeim löndum þriðja
heimsins þar sem menn
treysta á kapítalískar fyrir-
myndir. Hitt vita menn og
vel, að með einsflokkskerf-
inu og þunghentri miðstýr-
ingu þeirra ríkja sem helst
kenna sig við Marx, magnast
ný vandamál, sem draga
mjög úr framförum öllum og
ýta undir misrétti af nýj u
tagi.
Kjarninnerannar
Eins og menn vita er per-
estrojka Gorbatsjovs tilraun
til að brjótast úr þeim víta-
hring stöðnunar. Morgun-
blaðsleiðarinn segir að þar
með sé tekin stefna „í átt frá
ríkisforsjá og öðrum þáttum
sem hafa verið kjarnaatriði
marxismans“. Það errétt,
að siglt er frá allsherjar ríkis-
forsj á, en það er rangt að
slík forsj á hafi verið
„kjarnaatriði marxismans".
Marx karlinn neitaði sér um
þann munað að kortleggja
framtíðina, en hitt er víst, að
hann átti ekki við þá alls-
herjarstýringu á mannlegum
þörfum og athöfnum sem
reynd var í Sovétríkjunum,
þegar hann talaði um þá
þróun, að með fulltingi al-
þýðuvalda stigi menn úr ríki
nauðsynjarinnar inn í ríki
frelsisins.
„Hann er ekki hérna hér,
heldur annarsstaðar þá“ -
þessi orð mætti vel hafa um
marxismann í heiminum.
Hann er ekki lokað kerfi og
á ekki að vera það: sá sem
settist niður og segðist hafa
fundið marxismann er illa
úti að aka. Marxismi er
áhrifavaldur víða, hann hef-
ur að nokkru leyti (ekki
nærri því nóg nátturlega)
mótað byltingarríki í austri,
hann hefur sett svip sinn
bæði á þriðjaheimskristni og
velferðarkerfi í okkar hluta
heims. Hans heimska og
hans skynsemi eru á dagskrá
með einum eða öðrum hætti
hvenær sem menn þurfa að
spyrja sjálfa sig að þessu
hér: erum við dæmd til þess
ástands sem við búum við,
eða finnum við færar leiðir
til annars og réttlátara?
ÁB
þlÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýöshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritatjórar: Árni Bergmann, MöröurÁrnason, ÓttarProppé.
Frótta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaöamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjörnsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, ÓlafurGíslason, Ragnar
Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.), Sævar
Guðbjörnsson, Tómas Tómasson, Þorfinnur ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útiitsteiknarar: GarðarSigvaldason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: HannaÓlafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, HrefnaMagnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:60kr.
Helgarblöð: 70 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 700 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 3. maí 1988