Þjóðviljinn - 05.05.1988, Síða 5

Konur
em
búnar að fá
Elsa Þorkelsdóttir skrifar
nóg
mm
Á undanförnum áratugum hef-
ur átt sér stað ein sú mesta þjóð-
félagsbreyting þessarar aldar.
Hér er átt við aukna atvinnuþátt-
töku kvenna. Þessi þjóðfélags-
breyting eða þjóðfélagsbylting
hefur alls ekki farið hátt en hún
hefur svo sannarlega breytt
samfélagi okkar. Staða kvenna
hefur ekki aðeins breyst, heldur
og staða karla og barna og þar
með samfélagsins alls. Sú skoðun
hefur komið fram að aukinn hag-
vöxt undanfarinna ára megi að
miklu leyti rekja til þessarar
auknu atvinnuþátttöku kvenna.
Á árinu 1985 höfðu um 80%
kvenna á aldrinum 15-65 ára ein-
hverjar tekjur. Það er fyrst og
fremst atvinnuþátttaka giftra
kvenna sem hefur aukist eða úr
því að vera um 20% árið 1960 í
rúm 80% árið 1985. Atvinnuþátt-
taka einhleypra kvenna hefur
einnig aukist en minna enda hafa
einhleypar konur alltaf þurft að
vinna fyrir sér. Á árinu 1960
höfðu um 60% einhleypra
kvenna einhverjar tekjur en var
komið í tæp 80% á árinu 1985.
Konur eru komnar út á vinnu-
markaðinn og þær eru komnar til
að vera.
Rétt er að undirstrika að þess-
ar tölur taka til almennrar at-
vinnuþátttöku, þ.e. einhverjar
launaðar tekjur. Rúm 40%
kvenna á þessum aldri unnu úti
fullan vinnudag á árinu 1985 og ef
einungis er tekin svonefnd virk
atvinnuþátttaka kvenna, þ.e.
hlutfall þeirra kvenna sem unnu
utan heimilis Va úr starfi eða
meira þá er hlutur kvenna rúm
72%.
Hver er svo staða þessara
kvenna á vinnumarkaðnum?
Hvernig vegnar þeim? Hver eru
laun kvenna samanborðið við
laun karla í dag? Það er mikið
talað um launamisrétti á vinnu-
markaði og það launamisrétti er
svo sannarlega til staðar. í>au
störf sem konur hafa fyrst og
fremst leitað í eru af samfélaginu,
körlum, illa metin launalega,
ekki talin mjög merkileg störf.
Ef við höldum okkur áfram við
árið 1985 og berum saman konur
í fullu starfi og karla í fullu starfi
þá kemur í ljós að tekjur karla
voru um 63% hærri en tekjur
kvenna. Og nú hugsa einhverjar
ykkar - Þann launamun má skýra
með yfirvinnu karla. - Það er
rétt. Mestan hluta þessa launa-
munar má skýra með yfirvinnu,
því dagvinnulaun karla voru um
10% hærri en dagvinnulaun
kvenna.
En það lifir enginn á dagvinnu-
launum og það viðurkenna allir.
Meira að segja verkalýðshreyf-
ingin þegar hún talar um laun, þá
talar hún um heildarlaun.
Við hins vegar, launþegar
þessa lands, miðum öll við það
sem við fáum upp úr launaum-
slaginu í vikulok eða við mánaða-
mót. Og það er einmitt þetta sem
gerir konum mjög erfitt um vik.
Þær hafa ekki sömu aðstöðu til að
vinna yfirvinnu og margar hverj-
ar vilja það heldur ekki. Þær vilja
líka eiga tíma með börnum sín-
um. Og þess vegna sitja þær eftir.
Ekki má heldur gleyma því að
þær fá miklu síður yfirborganir en
karlar. Það eru konur og fatlaðir
sem sitja eftir á hinum strípuðu
töxtum.
Og konur bera saman þá fjár-
hæð sem þær fá upp úr launaum-
slaginu við þá fjárhæð sem karlar
fá upp úr sínu. Og konur verða
reiðar og það er einmitt það sem
einkennir mjög konur í dag - þær
eru reiðar.
Allir sem ráða í þessu samfé-
lagi, hvort heldur er innan verka-
lýðshreyfingarinnar eða stjórn-
völd tala um heildarlaun. Ég
minnist greinarskrifa fjármála-
ráðherra sem reiknaði það út að
framhaldsskólakennarar fengju
yfir 100 þús. á mánuði og grunns-
kólakennarar á bilinu 70-80 þús.
Þessar tölur stemma hreinlega
ekki við launaumslög megin-
þorra kvenna og þær verða
reiðar. Því mótrök atvinnurek-
enda eru þau að það þurfi ekki að
hækka laun þessara stétta - þau
séu svo há.
Og við getum tekið verslunar-
menn. Mjög stór hluti þeirra
kvenna sem er á vinnumarkaði er
í VR. Hver er svo staða þeirra
kvenna? Samkvæmt könnun
kjararannsóknarnefndar frá ár-
inu 1986 voru meðallaun fyrir
dagvinnu við afgreiðslu lyfja kr.
25.800 og í þeirri starfsgrein
vinna bara konur - meðallaun
fyrir dagvinnu við afgreiðslu í
byggingarvöruverslunum voru
hins vegar á sama ári 33.000.- en
þar vinna jú fyrst og fremst karl-
ar. Og ef skoðuð eru heildarlaun
þessara tveggja hópa þá eykst
munurinn enn meir. Konurnar í
apótekinu hækka laun sín um kr.
2000 og fara í kr. 27.000. - Karl-
arnir í byggingavöruversluninni
fara í 39.000. Samfélagið telur
það sem sagt ábyrgðarmeira að
afgreiða rétta nagla en rétt lyf.
Og er það furða þótt konur séu
reiðar.
Mig langar í þessu sambandi að
segja ykkur litla sögu og hún er
sönn. Kunningi minn sem rekur
litla verkfræðistofu þar sem hann
m.a. býr til tölvuforrit, sagði mér
að hann hefði verið að ráða sér
nýjan aðstoðarmann. Og í þetta
sinn réði hann konu. Astæðan
var að hans mati ofur einföld.
Hann hafði fram til þessa ætíð
haft karla í vinnu en þeir hætta
eftir nokkur ár sagði hann og taka
með sér nokkur forrit. Og svo
vilja þeir minnst 80.000.- á mán-
uði. Konur eru mun heiðarlegri.
Þær stela aldrei forritum og þær
þurfa bara 60.000 á mánuði. Já
heiðarleiki er ódýr á íslandi.
Nú má enginn skilja orð mín
svo að ég sé búin að finna einn
sökudólg og að það séu karlar.
Auðvitað eiga konurnar hér líka
sína sök. Þær verðleggja vinnu
sína mun lægra en karlar. Hópar
kvenna hafa hins vegar verið að
reyna að verðleggja vinnu sína
hærra án mikils árangurs, enda
fjandinn orðið laus.
Kvennalistinn hefur mikið ver-
ið í fréttum að undanförnu og þá
ekki síst hin mikla aukning á fylgi
hans. Það hefur mörgum brugð-
ið. Svörin sem við heyrum eru
þau að þær séu ekki með alvöru
pólitík. Þær eru óábyrgar - þær
tala bara um þau mál sem kjós-
endur vilja heyra og síðast en
ekki síst heyrum við oft - Það
þarf að koma þeim í ríkisstjórn.
Já nú þarf að kenna þeim hvað
pólitík er. Sem flokksbundinn fé-
laga í Alþýðubandalaginu tekur
mig auðvitað sárt hversu mikið
fylgi þær virðast taka frá okkur.
Þær eru að mjög mörgu leyti að
berjast fyrir sömu málum en það
er önnur saga. - Ég er hér að
fjalla um konur á vinnumarkaði
og ætla að halda mig við það efni.
Stjórnarflokkarnir bregðast
svona við fylgisaukningu
Kvennalistans. Þeim detturekki í
hug blessuðum að skoða stjórn-
arstefnu sína og íhuga hvað það
er sem fólkið í þessu landi vill.
Nei þeir halda fastir við sitt - eru
óhagganlegir - enda kannski ekki
við öðru að búast af þessum
stjórnmálaflokkum.
Ástæðan fyrir því að ég nefni
hér Kvennalistann er sú að mér
finnst fylgisaukning hans vera
hróp kvenna og einstakra karla til
þeirra sem ráða þessu þjóðfélagi,
hróp um að nú sé komið nóg. Við
erum enn þá að tala um dagvistun
fyrir öll börn sem þess þurfa - við
erum enn þá að tala um samfelld-
an skóladag - skóla sem viður-
kennir þá staðreynd að flest börn
búa við það að báðir foreldrar
vinni utan heimilis - við erum
ennþá að tala um endurmat á
launum í hefðbundnum kvenn-
astarfsgreinum og við erum enn-
þá að tala um launamisréttið. Og
allt án árangurs.
Ég held að mjög margar konur
séu búnar að segja sig úr lögum
við karla, karlastjórnmálaflokka
og karlaverkalýðshreyfingu.
Þjóðfélag okkar greinist æ meir í
hóp kvenna andspænis hópi
karla. Og ef ekkert verður að gert
mun þessi aðgreining aukast enn
meir. Við munum horfa á verka-
lýðsfélög hrynja vegna þess að
konur stofna sín eigin. Kannski
er jafnvel stutt í að við fáum
KvennaASÍ. Og er það það sem
við viljum? Ég óttast mjög þessa
þróun en ég skil hana. Því miður
virðast ráðamenn þessarar þjóð-
ar - karlar - ekki skilja hvað er að
gerast. Og það er jú hættulegast.
(Grein þessi er að stofni til erindi
sem flutt var í Kópavogi 1. maí
s.l.)
Elsa S. Þorkelsdóttir lögfræð-
ingur er framkvæmdastjóri
Jafnréttisráðs. Hún er vara-
bæjarfulltrúi Alþýðubanda-
lagsins í Kópavogi.
„Ég held að margar konur séu búnar að
segja sig úr lögum við karla,
karlastjórnmálaflokka og
karlaverkalýðshreyfingu. Þjóðfélag
okkar greinist œ meir í hóp kvenna
andspænis hópi karla. Og ef ekkert
verður að gert mun þessi aðgreining
aukastenn meir.“
Fimmtudagur 5. mai 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5