Þjóðviljinn - 08.05.1988, Blaðsíða 14
Heimur hinna villtu
draumaóramanna
Hin frœga
eftir Isabel Allende
innar. I næstum því öllum ríkjum
álfunnar, einnig þeim sem hrósa
sér af því að hafa yfirstigið kyn-
þáttavandann, líkist samfélagið
lagköku: efst eru hinir hvítu, þá
blendingarnir og neðst indjánar
og blakkir menn. Þannig hafa
þessar þjóðir orðið til, getnar við
samruna margra menninga, í
hamslausum ástríðum og ólækn-
andi þrá.
Sameiginleg
ógœfa og
samstöðuleysið
Bæklingar ferðaskrifstofanna
sýna okkur alltaf brosandi og
áhyggjulaus, tilbúin til hátíða-
haíds og kjötkveðjusvalls. En
indjánarnir sen\ framfarirnar
hafa sniðgengið, hinir arðrændu
námamenn og bændur, millistétt
stórborganna, hrakin á vonarvöl,
allt hefur þetta fólk litla ástæðu til
að kætast. Það býr ekki á þeim
lukkuströndum sem auglýsing-
arnar tæla fram. En þótt aðstæð-
ur til að lifa af séu yfir höfuð aum-
legar, getum við samt sótt kraft til
mennskra verðmæta til að ráða
við þær.
Ofbeldinu hefur ekki tekist að
ræna okkur rausnarskap, það
hefur í mesta lagi haft af okkur
nokkuð af trúnaðartrausti okkar.
Öryggisleysið fylgir okkur við
hvert fótmál og til mótvægis höf-
um við riðið okkur net samskipta
og lagt rækt við nokkrar dyggðir
sem ekki falla úr gildi: fjölskylda,
vinir, ætt, gestrisni, ást, þolin-
mæði, hugrekki og samstaða.
Summa alls þessa gefur okkur
styrk og gerir okkur „aðlaðandi"
í augum útlendinga. Við erum
hluti af langri margra hlekkja
keðju, innan hennar hjálpum við
hvert öðru og hún er sú eina sem
veitir okkur vernd.
Manneskjan
er ekki ein
Þar sem náttúran er grimm og
þjóðfélagið ranglátt geta menn
ekki lifað af einir. Ekki einu sinni
þeir dauðu fá að vera einir, þeir
halda göngunni áfram við hlið lif-
enda eins og Juan Rolfo hefur
skrifað.
Undir þrýstingi svo margra
vandkvæða snúum við rómanskir
amríkanar okkur til yfirnáttúru-
legra afla í leit að svörum. Guðir
Afríku, sem komu með þrælun-
um, taka sér nöfn kaþólskra dýrl-
inga og prýða sig fjöðrum ind-
jánaguða. í deiglu styrjalda
gengu trúarbrögð, goðsagnir,
þjóðsögur og hjátrú í bandalag og
af því sprettur sú hneigð sem í
bókmenntunum er kölluð „und-
raraunsæi" og stýrir lífi sumra
eða blundar í sálu annarra, en
setur með einum eða öðrum hætti
svip á okkur öll.
Sami maður og vinnur með
leysigeisla kveikir kerti á altari
Maríu meyjar. Eða leitar jafnvel
uppi norn sem les framtíð hans úr
tóbaksreyk - hann finnur að
skynsemin ein dugir ekki til þess
að skilja þennan furðulega og
ruglaða veruleika. Við látum
okkur dreyma um skjótfenginn
auð, gefum okkur á vald veðmála
og happdrætta, erum ávallt á
höttunum eftir földum fjársjóð-
um, gulli eða olíu.
skáldkona frá
Chile segirí
effirfarandi
grein frá
hrikalegum
andstœðum
og þversögn-
umálfusinn-
ar, frá þraut-
um hennar
og vonum
Stór flekkur á landakortinu,
eins og sjúkt hjarta í laginu-
ilmandi skógar, strendur meö
fiski og perlum, ávextirog
fuglarídölum: ÞettaerRóm-
anska Ameríka, land
ómældra auöæfa sem byggt
er óheyrilega fátæku fólki.
Beneluxlöndin komast fyrir í
einu héraði í Chile, Amason-
fljótið er eins breitt og Erma-
sund, frumskógur Brasilíu er
stærri en Frakkland og Þýska-
land samanlögð. Risaland
með öllum tegundum lofts-
lags þar sem afkomendur
allra kynþátta og öll skeið
sögunnar búa hlið við hlið.
Þegar þið lesið þessar línur
smíða verkfræðingar tölvur í borg
einni í Andesfjöllum meðan
steinaldarmenn halda til veiða
niðri í frumskóginum. Það er á
einskis manns færi að lýsa dæmi-
gerðum karli eða konu Rómön-
sku Ameríku: það er miklu meiri
munur á lífsháttum Janomami-
indjána og íbúa Buenos Aires en
á lífi sænsks vísindamanns og
fjárhirða í Kalabríu. Samt eigum
við saman, sagan tengir okkur
hvert við annað sem og ósýnilegir
þræðir sameiginlegs draums.
Landvinningamenn
Fyrir 500 árum komu grimmar
hetjur og ævintýramenn til þess-
ara stranda, þeir báru sverð í ann-
arri hendi og kross í hinni og
hugðu á ránskap og landvinn-
inga. Þeir komu frá Spáni og
Portúgal og hittu fyrír undursam-
legan heim, þar sem borgir voru
hreinni og betur skipulagðar en
þær evrópsku og átti sér margs-
konar tungur og menningu og
kónga sem voldugri voru en
keisarar Rómar og Býsans höfðu
verið. Komumenn ruddu sér
braut gegnum frumskóga sem svo
þéttir voru að þeir sáu ekki til
sólar mánuðum saman, þeir fóru
yfir tær vötn þar sem glitti á sok-
knar hallir á botninum, þeir
spúðu blóði í þunnu lofti hæstu
fjallanna.
Óseðjandi græðgin rak þá
áfram yfir auðnir, martröð líkar.
Þeir villtust milli Paradísar og
Vítis, skyni skroppnir ímynduðu
þeir sér að þeir sæju þorp úr gulli
og menn með eitt auga í andlitinu
miðju. Þeir áttu ekki orð til að
lýsa því sem þeir sáu og urðu að
finna þau upp meðan þeir
þjösnuðust áfram og skildu eftir
sig langa slóð dauða og skelfing-
ar. Svo tróðu þeir poka sína fulla.
En þegar þeir viidu snúa heim
aftur voru margir þeirra eins og
töfrum slegnir: þeir komust ekki
til baka. Þá fóru þeir úr stígvélun-
um, spenntu örmum þeldökkar
innbornar konur með mild augu
og gátu með þeim kyn draumóra-
manna.
Kynblendingar
í sálinni
Þeir byrjuðu þann ránskap og
arðrán sem við súpum seyðið af
enn í dag, þeir gáfu okkur sín
íberísku tungumál, menningu
sína og trúarbrögð, og þeir skildu
okkur eftir í arf stéttahroka og
geðþóttastjórn og óreiðu sem
hafa í ríkum mæli skapað okkur
örlög.
Síðar komu allir hinir: enskir,
franskir og hollenskir nýlendu-
herrar, sem settust að á Karíba-
hafi, síðan þrælar frá Afríku og
frá og með nítjándu öld innflytj-
endur úr öllum heimshornum
með tungumál sín, siði og
drauga. Náttúran hefur og tekið
þetta fólk í skaut sitt, það sneri
ekki aftur. Þeir festu rætur og af-
komendur þeirra erum við,
Suðuramríkanar samtímans, sem
erum allir kynblendingar í sál-
inni.
Blandaða blóðið hefur samt
ekki fært okkur jafnréttisvitund.
Við erum aðskilin í erfðastéttum
og virðingarstiga, sem ráðast
ekki aðeins af peningum og
menntun heldur og af lit húðar-
Mexíkó: í dögun standa Indjánar uppi á fjalli og þakka guði sínum góða uppskeru.
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. maí 1988