Þjóðviljinn - 08.05.1988, Blaðsíða 15

Brasilía: hvar er þessi maður sem var að giftast vinkonu minni?
Margskonar
sannleikur
Tækifærismennska, spuni,
ævintýri - þetta eru okkar
slagorð. Sjaldan treystum við á
iðni og vinnu. Pess í stað felum
við framtíðina í hendur örlögun-
um. Á mjórri fjallseggfinnum við
yfirspennt okkar jafnvægi: eng-
inn er öruggur um nokkurn skap-
aðan hlut. Og svo erum við rekin
áfram af jarðbundnu valdi og sál-
rænum kröftum, pískuð af
meinlokum okkar. Hvert skref
sannar okkur, að tími og rúm eru
svikul, að til er margskonar sann-
leikur, hver sannleikurinn yfir
öðrum.
Við þjáumst af einhverskonar
langvinnri skynvillu, hún kemur
okkur fyrir aftast í vísindalegum
og tæknilegum framförum, en
gefur samt tilveru okkar vídd hins
undursamlega. Það er barasta
svo erfitt að skilja þetta hungur
eftir því sem er handan menn-
skrar tilveru í heimsálfu þar sem
hið mannlega sýnist einskis virði,
svo þverstæðufullt sem það nú er.
Það er líka óskiljanlegt, að þrátt
fyrir svo miklar þjáningar er álfa
okkar land vingjarnlegra manna,
hús þeirra standa gesti opin,
menn deila með sér matnum og
vináttan er drengskaparmál.
Hrópað ó lausnir
Galdurinn getur komið bók-
menntum okkar til góða en í
hvunndagslífinu kemur hann fáu
til leiðar. Lönd okkar þjást af
margri neyð sem krefst raunsærra
lausna. Við sem byggjum Róm-
önsku Ameríku leitum að okkar
sjálfumleika - við drögum upp
kort af örbirgðinni, undirlægju-
hættinum og fáfræðinni í tilraun
til að koma reglu á ringulreið
skipbrotsins sem sagan hefur
hrakið okkur út í. Við byrjum
einmitt á því að gera reikningsskil
yfir allt það sem nýlenduherrarn-
ir gömlu og nýju hafa frá okkur
tekið.
Meðal okkar á sér stað gífurleg
fólksfjölgunarsprenging, lífs-
kjörin eru einhver hin aumustu á
jarðríki, helmingur íbúanna er
hvorki læs né skrifandi, til eru
svæði þar sem hungrið neyðir
fólk til að selja sig í þrældóm,
barnadauðinn er jafnhár og hann
var í Evrópu fyrir öld, tveir þriðju
allra kvenna búa við kjör sem eru
fyrir neðan allar hellur, þær eru
ekki aðeins fórnariömb eymdar-
innar heldur og karlrembumenn-
ingar sem kúgar konuna frá
vöggu til grafar. Félagslegt mis-
rétti leyfir hrikalegu ríkidæmi að
glenna sig á kostnað meiri-
hlutans, sem dregur fram lífið í
mikilli neyð - þetta skapar jarð-
veg fyrir ofbeldið.
Hér við bætast afleitar sam-
göngur, kæfandi skrifræði, spill-
ing á næstum því öllum sviðum,
vanhæfni stjórnenda og stöðug
hætta frá hernum. Til eru lönd
þar sem morð og pyntingar eru
einskonar stofnanir í ríkiskerf-
inu, indjánasamfélög sem menn
annaðhvort láta danka í tímanum
fyrir daga Kólumbusar eða út-
rýma í hrollvekjandi þjóðar-
morði. Borgir þar sem glæpurinn
er reglan og hægt er að fá morð-
ingja til að drepa dómara fyrir
handfylli af seðlum. Við búumst
við litlu af ríkisstjórnum okkar,
trúum hvorki á lög né rétt og
þekkjum frelsið varla nema af af-
spurn.
Ekki dasaðar þjóðir
Þrátt fyrir þessa dapurlegu sýn
á Rómanska Ameríka okkar
daga sér von. Því í þessari álfu
landsfeðra, foringja og viðbjóðs-
legra harðstjóra höfum við losað
okkur við næstum því allar ein-
ræðisstjórnir. Lýðræðið er við-
kvæmt, það er veikt, því er ógn-
að, en það er líka verndað af
þjóðum, sem hafa þjáðst of mikið
og vilja ekki falla í villur hins
liðna.
Þetta eru ungar þjóðir, sem
þreyta og sinnuleysi hafa enn
ekki leikið grátt. Þær eru reiðu-
búnar að breyta óbærilegri sam-
félagsskipan því engin leið önnur
liggur út úr stöðnuninni. Stjórn-
málamenn, gæddir miklum pers-
ónutöfrum - eins og forsetarnir
Sarney, Alfonsín og Alan Garc-
ía, hafa komið fram á sjónar-
sviðið, mikilvæg bandalög verða
til t.d. með samvinnusamningi
milli Brasilíu og Argentínu,
framkvæmdar eru djúptækar um-
bætur, janvel byltingar- ekki að-
eins í stjórnmálum heldur og á
sviði menningar og jafnvel trúar-
bragða, eins og t.d. Frelsunar-
guðfræðin minnir á.
Nauðsyn
samstöðunnar
En okkur hefur ekki tekist að
gera að veruieika þá einingu
Suður-Ameríku, sem Simon Bol-
ivar beitti sér fyrir á fyrstu árum
sjálfstæðis. Því það er ekki ein-
ungis vegna arðráns heimsvalda-
sinna og úrelts stjórnmála- og
efnahagskerfis að álfan er van-
þróuð. Skortur okkar á víðsýni á
sína sök og þjóðernishyggja okk-
ar, hvorttveggja er þrándur í götu
samstarfs milli landanna í álf-
unni.
Öldum saman höfum við lifað
út af fyrir okkur í litlum hópum, í
ættbálkasveit, þorpum, sýslum
og síðar í lýðveldum undir stjórn
leiðtoga sem höfðu glatað yfirsýn
yfir örlög álfunnar. Við höfum öll
orðið að bera sömu ógæfu en við
höfum ekki unnið saman að því
að leita að lausnum, ekki staðið
saman gegn sameiginlegum
óvini. Við höfum ekki yfirstigið
þau landamæri sem landvinn-
ingamenn drógu í milli okkar til
þess að ráðskast með okkur. Það
er barasta lögreglan og kúgunarl-
iðið sem hefur unnið saman.
En einnig þetta er að breytast.
Grimmd einræðisherranna rak
þúsundir manna frá löndum sín-
um og varð upphaf tímabils út-
laga og flóttamanna. Mikill fjöldi
manna barst frá einu landi til ann-
ars, og menningarlegur samruni
þjóðanna átti sér stað, þvert á
sundurvirka stefnu ríkisstjórn-
anna. í fyrsta sinn er nú svo kom-
ið að margir segja um sjálfa sig:
Ég er rómanskur amríkani.
Margir setja þá skilgreiningu ofar
þjóðerni. Nýjar ríkisstjórnir
verða að láta sér skiljast að um
það eitt er að ræða að vinna sam-
an eða farast, því á dagskrá eru
vandamál sem menn geta aðeins
náð tökum á sameinaðir. Vanda-
mál eins og íhlutunarhótanir
Norður-Ameríku, hryðjuverka-
faraldurinn, eiturlyfjasalan og
hinar fáránlegu erlendu skuldir,
sem eru svo svimandi háar að
ímyndunarafl stjarnfræðinga
fylgist ekki lengur með þeim.
Allt er mögulegt
Hér í Rómönsku Ameríku er
ég fædd, og hér vil ég bera beinin.
Eg þekki þetta land, ég hef farið
yfir það í allar áttir, ég ber það í
mér, það er í hverri línu sem ég
skrifa. Ég óska ekki að lifa neins-
staðar annarsstaðar. Ég elska
þetta land og því þjáist ég þess
vegna.
Samt er ég bjartsýn, ég trúi því
að við stöndum á þröskuldi betri
tíma. Stundin er komin: kyn
draumóramanna verður að
vakna og nota ímyndunarafl sitt
til þess að skapa sér nýtt samfélag
við hæfi. Þær fyrirmyndir sem
þröngvað hefur verið upp á okk-
ur eða við höfum verið að herma
eftir duga okkur ekki.
Ég treysti því að okkur takist
þetta því í Rómönsku Ameríku
er allt mögulegt, líka það furðu-
lega: Remedios hin fagra svífur
til himna í rekkjuvoð sinni frá
Brabant og Henri Christophe
keisari byggir virki sitt á blóði
tarfa þeirra sem afhausaðir voru í
sólinni.
Árni Bergmann þýddi
Ecuador: örþreyttur bóndi hvílir sig.
Sunnudagur 8. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15