Þjóðviljinn - 20.05.1988, Blaðsíða 4

LEIÐARI
KLIPPT OG SKORIÐ
Uf eftir
dauðann?
Á vissan hátt má afgreiða stjórnarkreppuna sem nú stendur
yfir með því að vel komi á vondan.
Víst felast forsendur kreppunnar í ráðleysi í stjórnarliðinu, í
því að menn eru í grundvallaratriðum ósáttir um stefnuna, taka
mið af ólíkum hagsmunum og hafa sópað vandamálunum of
lengi undir teppið.
En sjálf stjórnarkreppa þeirra Þorsteins Pálssonar, Jóns
Baldvins og félaga fer hinsvegar af stað við að bankar og
stórfyrirtæki mynda samtök um að beita auðvaldi sínu til að
taka framfyrir hendurnar á ráðherrunum.
Það alræði markaðarins sem þessir herrar hafa játast býst
nú til að skola þeim sjálfum burt; þeir sem gerðu sér að trúar-
setningu að aldrei mætti reyna að stjórna markaðnum lifa það
nú að markaðurinn er farinn að stjórna þeim. Það er svo
sérstakt athugunarefni og dæmigert að ríkisbankarnir sjálfir
virðast hafa verið fremstir í flokki þeirra stórlaxa sem knúðu
ráðherrana nauðuga viljuga til gengisfellingar um síðustu
helgi.
Ráði maður yfir nógu miklum peningum skiptir ríkisstjórn litlu
máli. í stöðu einsog komin var upp hringir maður sig saman við
næsta mann, og allir ráðast í einu á gjaldeyrisforðann. Stjórnin
fellir gengið, kaupmáttur launa lækkar hjá almenningi, verð-
bólgan verður óviðráðanlegri, en miljónirnar og miljarðarnir
sem bundnir voru í gjaldeyri sluppu. Stórlaxaranirsem skipuðu
ráðherrunum fyrir um gengisfellinguna hafa sennilega grætt
-eða sparað ef menn vilja heldur- milli 250 og 300 miljónir
króna á öllu saman. Hverjir skyldu borga bönkunum og fyrir-
tækjunum þetta fé?
Eftirað hafa látið hýða sig opinberlega koma ráðherrarnir úr
flokkunum þremur og vilja tala við samtök launafólks um að fá
að skerða kaupið þess. Það er reynt að kljúfa samstöðu launa-
manna á lúalegan hátt, og þegar forystumenn neita með öllu
að Ijá máls á kjaraskerðingu er viðræðunum slitið.
Ríkisstjórnin er komin í hring. Hún stendur í sömu sporum og
eftir myrka miðvikudaginn. Hún vill skerða kjörin, en er hrædd
við viðbrögðin, bæði á vinnumarkaði og í fylgi. Hún kemur sér
ekki saman um aðgerðir. Hún þorir ekki í kosningar. Hún veit
ekki hvað hún á að gera.
Hugsanlegt er að stjórnin springi í loft upp á næstu vikum.
Það er líka hugsanlegt að hún nái að lokum saman um ein-
hverjar málamiðlanir, einhverjar bráðabirgðalausnir þangað til
í næstu stjórnarkreppu.
Slíkt framhaldslíf eftir dauðann væri afar óheppilegt fyrir
atvinnulíf og fjárhag fjölskyldnanna, - og það væri einnig
óheiðarlegt, - vegna þess að það eru til aðrar lausnir en þær
meiri og minni kjaraskerðingar sem stjórnarflokkarnir deila nú
um. Þjóðin á að fá að höggva á hnútinn.
Ekki nóg, Grandastjóm
Stjórn Granda kom saman í gærdag undir forsæti Ragnars
Júlíussonar og samþykkti að selja stjórnarformanninum bílinn
sem búið var að gefa honum.
Þarmeð telur stjórn Granda að málinu sé lokið, og nú megi
hefjast handa við ennþá meiri uppsagnir og ennþá meira bruðl í
yfirbyggingunni.
Stjórnin hefur þó enn ekki svarað því hver raunverulega
ákvað að láta fyrirtæki, sem er í eign borgarbúa að þremur
fjórðu, gefa Ragnari bílinn.
Voru það stjórnarmenn Granda? Var það Ragnar einn og
sjálfur? Var það Davíð Oddsson borgarstjóri?
Ætlar Brynjólfur Bjarnason framkvæmdastjóri að sitja undir
þeim grun að hann hafi reitt fram hálfa aðra miljón í bílakaup
útá einsömul orð Ragnars Júlíussonar?
Ætlar Þröstur Ólafsson að sitja í stjórninni undir forsæti
manns sem á opinberum vettvangi segir hann ósanninda-
mann?
Ætla kjörnir fulltrúar borgarbúa að láta Ragnar gegna áfram
formannsstöðu í Grandastjórninni fyrir rúmar 30 þúsund á
mánuði? -m
Sökudólg vantar
Þrátt fyrir fregnir af sund-
urlyndi ráðherranna er
auðséð að Þorsteinn Pálsson
og kumpánar hans í ríkis-
stjórninni eru sammála um
eitt: að láta líta svo út sem
gengisfellingin hafi komið
öllum afskaplega mikið á
óvart, ekki síst ráðherrun-
um. Þeirreynaaðkomaþví
inn hjá fólki að gengisfel-
lingin hafi riðið yfir fyrir-
varalaust. Ráðherrarnir hafi
staðið í brúnni á þjóðarskút-
unni uppteknir við að
stjórna fleyinu og hafi þá
skyndilega og algjörlega
ófyrirséð skollið hnútur á
skipinu.
Vefurinn í þessari sögu er
það þunnur að forsvars-
menn stjórnarflokkanna
hafa talið sig tilneydda að
iappa eitthvað upp á hana.
Og því stendur yfir leit að
sökudólgi. Almenningur
getur ekki fengið sig til að
trúa því að gengisfelling
bresti á út af einhverjum
tiktúrum í guðunum, að hún
komi líkt og þruma úr heið-
skíru lofti, og því þarf að
finna einhvern orsakavald,
einhvern sökudólg sem unnt
er að skella á allri skuldinni.
Annars væri hætta á að ein-
hverjir héldu að kannski
ættu þeir Þorsteinn,
Steingrímurog Jón Baldvin
einhvern hlut að málum.
„Óvænt“
gengisfelling
Fjölmiðlar hafa verið að
velta því fyrir sér hver j ir það
voru sem keyptu gjaldeyri í
stórum stíl í síðustu viku
áður en gengið var fellt og
græddu þannig hundruð
miljóna króna. Spurt er
hvort viðskiptabankarnir
hafi sjálfir keypt drjúgan
hlut af þeim fjórðungi gjald-
eyrisvaraforðans sem þá
skipti um eigendur. Fjár-
málaráðherra hefur beðið
bankakerfið um nöfn þeirra
sem þarna voru fremstir í
flokki. Þrátt fyrir hofmóð-
uga bankamenn mun svo
fara að lokum að upplýsing-
ar koma íljós. En klippari er
ekki viss um að þar með sé
búið að skýra nægjanlega
velfyrirþjóðinni af hverju
fella þurfti gengið. Þótt það
sé ugglaust ráðagerð stjórn-
arherranna.
í fyrradag fjallarTíminn
um Jón Baldvin fjármála-
ráðherra og beiðni hans um
lista yfir stærstu gjaldeyris-
kaupendur. Þar segir í fyrir-
sögn að leitað sé sökudólga
. „að óvæntri gengisfellingu".
Og í gær segir Alþýðublaðið
í forsíðufrétt af sama tilefni:
„Á þriðjudag og miðviku-
dag í síðustu viku runnu út á
þriðja milljarð íslenskra
króna og varð gjaldeyris-
flæðið úr bönkunum til þess
að loka varð gj aldeyris-
deildum bankanna á föstu-
daginn og ákvörðun um
10% gengislækkun tekin um
siðustu helgi af ríkisstjórn
að fenginni tillögu frá Seðla-
banka.“
Miðað við þessar fréttir
geta menn alveg látið það
vera að bendla blessaða ráð-
herranna við gengisfellingu.
Þeir, sem keyptu allan gjald-
eyrinn á gamla verðinu,
urðu til þess að gengið var
fellt og það var gert að til-
lögu Seðlabankans.
Hreinna sakavottorð handa
ráðherrum hefur ekki sést í
langan tíma.
Vissu ekki neitt?
Um langa hríð hafa allir
þeir, sem viljað hafa vita-
líka ráðherrarnir, haft það á
hreinu að gengið yrði fellt.
Það ræddu menn opinskátt í
fjölmiðlum - líka ráðherr-
arnir. í umfjöllun síðustu
vikna um gengisfellingu
hafa aðeins verið tvö spurn-
ingarmerki í hugum manna
-líkaráðherranna: hvará
bilinu 5-15% yrði gengisfell-
ingin og hvort ríkisstjórn-
inni tækist að draga hana
fram í júnímánuð.
Síðartalda atriðið var ráð-
herrunum kappsmál því að í
fyrri hluta júnímánaðar er
athugað verðlag á ýmsum
neysluvörum og niðurstöður
þeirrar athugunar ræður því
hver framfærsluvísitalan
verðurl.júlí. Enrauðu
strikin í nýjum kjarasamn-
ingum miðast einmitt við
vísitöluna í júlfbyrjun. Þor-
steinn Pálsson & Co. vonuð-
ust til að geta dregið gengis-
fellinguna það lengi að
launamenn fengju ekki
bætta dýrtíðina sem henni
fylgir. En að þeir hafi ekki
ætlað sér að fella gengið og
verið neyddir til þess af glað-
beittum gjaldeyrisbröskur-
um er eins og hver önnur
vitleysa.
Það hefur komið fyrir
ríkisstjórnir víðar en á ís-
landi að fella gengi viðkom-
andi gjaldmiðils. Víðast
hvar er það gert með allt
öðrum hætti en hér tíðkast.
Þess er gætt að ekkert kvisist
út um að fyrir dyrum standi
gengisfelling og er það gert
til að koma í veg fyrir brask
meðgjaldeyri. Breytingum
á gengi gjaldmiðla fylgja
sjálfkrafa miklar tilfærslur á
verðmætum. Sá sem fær
fyrirfram að vita að til standi
að fella gengið getur því
hagnast verulega.
Bankar í braski?
Hér var aftur á móti
blaðrað um gengisfellingu í
tíma og ótíma. Það var engu
líkara en þess væri gætt að
sem flestir fengju að vita
hvað stæði til. I þjóðfélagi,
sem lýtur ríkisstjórn er setur
sjónarmið frjálshyggjunnar
ofar öllu, þarf ekki að búast
við öðru en að þeir, sem eru
í aðstöðu til að græða á efna-
hagsaðgerðum stjórnvalda,
geti ekki stillt sig um að
grfpaístéliðágullgæsinni. í
þjóðfélagi sem telur að
rekstur banka, þar með tal-
inna ríkisbanka, hafi þann
tilgang einan að tryggja
eigendum hámarksgróða, í
slíku þjóðfélagi má búast við
ýmsu kyndugu þegar búið er
að auglýsa lengi að til standi
aðfellagengið.
Menn vilja gjarnan vita
hverjir það voru sem voru
nógu snöggir að ná sér í
gjaldeyri á gamla verðinu á
þriðjudag og miðvikudag í
síðustu viku. Komi í ljós að
ríkisbankarnir hafi átt
drjúgan þátt í braski með
fjórðung af gjaldeyrisvara-
forða þjóðarinnar, hljóta
boðberarfrjálshyggjunnar
að fagna því hve víða sjón-
armið þeirra hafa fest rætur.
En auðvitað mun það engu
breyta um ábyrgð Þorsteins,
Steingríms og Jóns Bald-
þiónviuiNN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar. Árni Bergmann, Mörður Árnason, Óttar Proppó.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Ðlaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hjörleifur
Sveinbjömsson, KristóferSvavarsson, Magnfríður Júlíusdóttir,
Magnús H. Gíslason, Lilja Gunnarsdóttir, Ólafur Gíslason, Ragnar
Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson (íþr.).Sævar
Guðbjömsson, Tómas Tómasson, Þorfinnurómarsson (íþr.).
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Utlltsteiknarar: GarðarSigvaJdason, Margrét Magnúsdóttir.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýslngastjóri: Sigríður HannaSigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Olga Clausen, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ÓlafurBjörnsson.
Útkeyrsia, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumula 6, Reykjavík, sími681333.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprenthf.
Verð í lausasölu: 60 kr.
Helgarblöð:70 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 700 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 20. maí 1988